Tweede Kamerfractie Algemeen Ouderen Verbond en de SRC="http://www.sdnl.nl/hendriks.htm">Fractie Hendriks Speech W.J. Verkerk, voorzitter AOV-fractie op de ledenvergadering zaterdag 8 juni 1996 te Utrecht Geachte aanwezigen, Sinds mijn aantreden mei 1994, in de Kamer heb ik er geen moment aan getwijfeld dat het AOV lééft. Ons werk in de Tweede Kamer is het bewijs dat het AOV zéker parlementair: lééft. Ik werk, zoals ik het altijd noem, met twee O's: onafhankelijk en onbevangen, met het AOV-programma direct bij de hand. Wat is ons kamerwerk ? Ik noem een paar echt technische kanten daarvan: schriftelijke inbreng bij wetsontwerpen, amenderingen en moties, speeches en debatteren in plenaire vergaderingen en in commissies, interrupties in de Kamer, schriftelijke en mondelinge vragen stellen. Dus: medewetgeving, controle en kritisch volgen van het kabinetsbeleid. Maandag praat ik weer met een minister en twee staatssecretarissen van 10.15 tot 23.00 uur over de thuiszorg, de verpleeg- en verzorgingstehuizen en de ouderenzorg in het algemeen. Het beleid is nog lang niet wat het moet zijn. Ik noem maar de vergoedingen van geneesmiddelen, weer iets heel anders. Niet helemaal ten onrechte is daar flink in gesneden. Maar de bezuinigingen gaan te ver. Ik noem u een nieuw geneesmiddel, Enablex, tegen reumatische artritis. Maar het wordt niet vergoed. Waardoor 25.000 patiënten in de steek worden gelaten. Minister Borst gaf mij een volstrekt onbevredigend antwoord op mijn schriftelijke vragen daarover. Daarbij komt ons fractie-overleg, het "2 & 1 overleg" (Tweede en Eerste Kamerfractie, dus mijn collega, ik en M. Batenburg). Binnenkort houden Cees en ik een extra fractie-overleg over alle stukken van de Programmacommissie, dus de aanzetten voor een nieuw AOV-Programma. Verder heb ik om de paar maanden een zaterdagmorgen-overleg met vertegenwoordigers van de fractie Eindhoven en van die uit de Brabantse Staten. We komen nog te praten met de fractie uit de Provinciale Staten van Zuid-Holland. En alle gekozenen uit Gemeenteraden, Provinciale Staten en de Kamers hebben nog tegoed een middag met een lezing in Den Haag. Dat wordt ná de zomer. Uiteraard worden adviezen en gesprekken uit het land in ons werk verwerkt. Daarnaast ga ik op werkbezoek en af en toe naar een symposium of congres om bij te tanken. Vóór de winter vindt nog iets heel belangrijks plaats: Verkiezingen voor gemeenteraden in 27 nieuwgevormde Brabantse gemeenten. Ik wens het AOV in Noord-Brabant alle sterkte toe: het AOV moet in zoveel mogelijk gemeenteraden komen. Wellicht kunnen ook lijstverbindingen worden aangegaan met de plaatselijke groeperingen. Vergeet niet dat 32 % van de gemeente raadsleden komt uit plaatselijke groeperingen en dus niet uit de gevestigde partijen. Het AOV moet hen opzoeken, zoals zij ons opzochten op onze provinciale ledenvergadering in Tilburg. Er ligt nog steeds een convenant van samenwerking tussen AOV en Ouderen-Unie 55+. Er zijn tal van gecombineerde fracties aan het werk in de staten. Er zal op zijn minst bij de komende Tweede Kamerverkiezingen een lijstverbinding moeten zijn van AOV en Unie 55+. Er is zoveel te doen voor de nu 2 miljoen ouderen (13 % van de bevolking). Maar in 2015 vormen de ouderen 17 % van de bevolking. AOV en Unie samen zouden veel kunnen doen, omdat wij beiden nu toch al een aardige ervaring hebben en kennis hebben opgedaan. Het AOV is en blijft nodig. Want de problemen voor de ouderen zijn er nog steeds: de onzekere toekomst van de AOW is er maar één van. Andere problemen, ze zijn er genoeg: de eigen bijdragen in de gezondheidszorg, de dreigende klassenverschillen, ook in de gezondheidszorg, de wachtlijsten, de krankzinnige huurverhogingen, de gemeentelijke lasten die de pan uitrijzen, de gevolgen voor de ouderen van de eco-tax, het gebrekkige open baar vervoer en andere voorzieningen, de werkelijk schandalige positie van ouderen op de arbeidsmarkt. Volgens recente opiniepeilingen bestaat het AOV niet meer in Den Haag. Nou, we zijn er echt wel. Mei 1994 zeiden de grote politieke bazen ook dat we niet bestonden en nooit één zetel zouden behalen. Kok raadde af om op ons te stemmen. Nu doen ze weer ontzettend hun best om iedereen ervan te overtuigen dat de ouderenpartijen als fenomeen mislukt zijn. Maar het beleid van dit Kabinet is er echt nog niets op vooruit gegaan: de huren en gemeentelijke belastingen blijven stijgen, de dreiging van een belasting op het, met eigen geld betaalde, pensioen om de AOW te kunnen blijven betalen is nog lang niet van de baan. Staatssecretaris Tommel zei juist deze week dat de huurstijging niet meer dan 3,5 % mag zijn, maar onze moties daarover legden bijna alle partijen naast zich neer. Ik begrijp best dat een deel van de kiezers teleurgesteld is in het AOV. Het is ook afschuwelijk wat er gebeurd is. Maar we zijn niet weg en nooit weg: denkt u ook maar eens aan de fracties in de Provinciale Staten en in de gemeenteraden. Kijkt u maar eens naar de afdelingen met hun frisse, eigen bladen van de regio Schiedam, Vlaardingen, Maassluis tot Friesland. Ik wil daarmee maar zeggen dat het zo belangrijk is dat ons AOV er is: een Verbond dat oprecht begaan is met het lot van de ouderen. De oudere mens moet terug op de agenda van de samenleving. Onlangs bezocht ik een zeer boeiend congres over de zorg, de thuiszorg, in verpleeghuizen, enz. Daar kwam ook ter sprake dat het om de mens gaat, uit heel verschillende hoeken: van een ziekenfondsdirecteur, een êchte patiënt, een Philipsdirecteur, een hoogleraar, een adviseur van een instituut. Daar werd bijvoorbeeld gezegd dat de patiënt de thuiszorg ziet als een woud van regelingen, procedures en instanties. Maar ook de invloed die de patiënt moet krijgen op zijn eigen situatie kreeg daar aandacht. Patiënten moeten zich nog veel meer organiseren, net zoals huurders ! Juist in deze individualiserende samenleving moeten mensen weer voelen dat ze erbij horen, antwoord krijgen. Want er is niet alleen een dreigende financiële tweedeling maar ook een daarmee gepaard gaande geestelijke tweedeling tussen dié mensen die geestelijk geen weerbaarheid meer hebben en zij die alles wel even zullen regelen voor anderen, maar vooral voor zichzelf. Ik wil nu nog uw aandacht voor een bijzonder voorstel. Gevraagd: Een minister voor ouderenbeleid Demografie Het proces van vergrijzing is in volle gang, in ons land en elders. Nooit eerder in onze vaderlandse geschiedenis heeft de bevolkingsopbouw een dergelijke samenstelling gekend. Het percentage van mensen die ouder zijn dan 65+ zal tussen nu en het jaar 2035 bijna verdubbelen (bron: Demos, nummer 10, nov/dec 1995). Dit zal vêrdragende consequenties hebben. Het zal leiden tot een verdubbeling van de AOW-premie tussen nu en het jaar 2035; de AOW problemen van ons land ("waar is het geld") doemen al op rond 2015; de problemen in de thuiszorg kunnen alleen maar groter worden. Onze samenleving als geheel wordt geconfronteerd met een uniek demografisch gegeven. Maar waar is het antwoord eigenlijk? Het electorale succes van het AOV heeft ertoe geleid dat de ouderen op de "politieke agenda" zijn gekomen. Het paars kabinet "doet" er iets aan; de PvdA onder de Tweede Socialistische Vader des Vaderlands Wim Kok, de VVD met luis in de pels Bolkestein en D"66 als een algemeen jongerenverbond onder aanvoering van grand old man Van Mierlo. Staatssecretaris Terpstra zet zich, zo lijkt het, in voor de ouderen, maar zij zal de komende weken ongetwijfeld meer te vinden zijn bij de jongens van Oranje in Engeland. Inmiddels heeft haar Integraal Actie programma Ouderenbeleid 1995-1998 het licht gezien. In de discussies over dit plan heb ik haar gezegd dat het actieplan vooral de indruk geeft van een lappendeken, een veelheid van actiepunten die weinig onderlinge samenhang hebben. Ter verduidelijking een tegenstelling: aan de ene kant wordt bezuinigd op het belangrijke onderdeel van de thuiszorg en aan de andere kant wordt gepleit voor het langer zelfstandig wonen van ouderen. Bij de ouderenhuisvesting komen twee staatssecretarissen in beeld: Tommel van het ministerie van VROM en natuurlijk Terpstra van VWS . Zij hebben met hun Beleidsbrief Volkshuisvesting, onderdeel Ouderenhuisvesting, zo op het oog samen de verantwoordelijkheid voor dit beleidsterrein. Dit lijkt een goed voorbeeld van een min of meer gezamenlijk gedragen stukje ouderenbeleid, afgedwongen door eigen wetgeving overigens. Maar dat is dan ook het enige voorbeeld dat ik mij zo snel kan bedenken. Een voorstel Onze rijke Noord-Amerikaanse en Europese economieën hebben nog steeds geen afdoend antwoord gegeven op de te verwachten en ook beschreven problemen van de vergrijzing. De zogenaamde demografische tijdbom, voornamelijk gevormd door de "baby boom" van na de Tweede Wereldoorlog, zal rond 2030 en waarschijnlijk al eerder, de verzorgingshuizen, verpleeghuizen en ziekenhuizen gaan bevolken. Maar zoals ook The Economist onderkende in een lang artikel over de vergrijzende bevolking op bijna de gehele wereld, is de politiek niet de ideale plek voor oplossingen die op de korte termijn veel kosten en pas op de lange termijn iets opleveren: "Modern democracies with electoral cycles of four or five years are not designed to solve problems that impose short-term costs to reap long-term benefits" (The Economist van 27 januari 1996). Mevrouw Terpstra heeft geen invloed op het beleid én de financiën van haar collega -ministers en -staatssecretarissen. Ze gaat er zelfs prat op dat ze alleen maar inventariseert en coördineert. Daarom is haar Integraal Actieprogramma Ouderenbeleid 1995-1998 zo mager. Toen ik iets vroeg over de oudere voetganger in het verkeer kwam er geen antwoord, moeilijke beleidsvragen op andere terreinen dan de hare gaan naar de collega -ministers en -staatssecretarissen door. Alle bewindspersonen houden hun eigen verantwoordelijkheid. Maar ze gaan êchte één keer per jaar bij elkaar zitten voor "ouderenoverleg". Een positief punt is dat de inkomensconsequenties (ook voor ouderen) door het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) worden "gemonitord". Bovendien is er de tweejaarlijkse SCP-rapportage over de ouderen in Nederland. Maar dat is niet genoeg. Eén en ander betekent wel dat er al enig onderzoek is. En waar onderzoek wordt verricht kan op den duur …nder beleid nodig worden. Dit kan mijns inziens niet onder aanvoering van een staatssecretaris voor een beperkt onderdeel van de gezondheidszorg. Ik pleit voor een minister voor Ouderenbeleid en dus een erbij behorend departement met de erbij behorende deskundige ambtenaren en alle noodzakelijke budgetten. Op deze manier kan met een categorale minister eindelijk een echt integraal categoraal ouderenbeleid van de grond komen met een direct verantwoordelijke bewindspersoon. Ik geef hier een schetsmatige opzet van zo"n nieuw ministerie en enkele van zijn beleidsterreinen. Een ministerie met 5 kernen Ouderenzorg : een complex en diffuus beleidsterrein waar nog veel valt te verbeteren en dat bestaat uit bijv. gezondheidszorg , welzijn , sport en beweging, cultuur, oudereneducatie; Huisvesting: het creëren van een uitgebreid pakket van huisvestingsmogelijkheden, waar de nadruk blijft liggen op zolang mogelijk zelfstandig functioneren; Verkeer en vervoer: bereikbaarheid en gebruik van openbaar vervoer, rijbewijstests voor ouderen, veiligheid op straat in steden en dorpen; Arbeid en (vervroegde) pensionering: financiering van de "oude dag", bestrijding van leeftijdsdiscriminatie, volwaardige positie van ouderen in onze samenleving; Technologie: bruikbaarheid en hanteerbaarheid voor ouderen van technologische ontwikkelingen (bv. informatie-technologie) en de ontwikkeling van technologie op maat, zoals bij sociale alarmering. Alle budgetten op de bestaande ministeries, die in de eerste plaats voor (pré-)VUT"ers en gepensioneerden bedoeld dienen te zijn, moeten naar dat ene ministerie, inclusief de AOW dus. Dit verregaande voorstel zal weerstanden oproepen. Maar het gaat om het uitgangspunt. Misschien dat zo"n ministerie niet voor eeuwig zal moeten blijven bestaan maar meer dient te worden beschouwd als een "projectministerie". Tot het moment dat regering en samenleving echt zijn voorbereid op de "vergrijzingsgolf" zal het noodzakelijk zijn een minister voor Ouderenbeleid te hebben. De toekomstige problemen zijn zo groot dat Nederland ook voor andere landen wellicht op dit punt het goede voorbeeld kan geven. Er zijn om m¡ndere redenen ministeries samengevoegd of gesplitst.