Manifestatie tegen verarming en verrijking Raad van Kerken in Nederland / DISK Kerkelijke werkgroep tegen de verarming van Nederland Armoede is onrecht 'Armoede is onrecht' is het motto van de campagne tegen verarming en verrijking van de kerken, die op 1 juni in Den Haag te hoop lopen. Deze manifestatie 'Deelnemen en meedelen', georganiseerd door 'De arme kant van Nederland' en 'EVA' (Economie, Vrouwen en Armoede), werkgroepen van de Raad van Kerken en DISK, vormt hierin het hoogtepunt. De kerken willen hiermee meer dan een lippendienst bewijzen aan uitkeringsgerechtigden. Naast de vele kritische kanttekeningen die kerken plaatsen bij actuele politieke voorstellen om de sociale zekerheid verder uit te kleden, hebben ze ook ideeën over alternatieven. Alternatieven om de dreigende teruggang naar een 'huis- tuin- en keukenknechteneconomie', die veel mensen onder het bestaansminimum laat leven, om te buigen in de richting van een maatschappij waarin iedereen volwaardig kan deelnemen. De politiek herijkt dit jaar alles wat los en vast zit rondom de sociale zekerheid. Zonder bevoogdend te willen zijn of een definitief antwoord te suggereren, willen de kerken deelnemen aan deze discussie. Sociale zekerheid gaat tenslotte iedereen aan, is het niet uit overwegingen van solidariteit dan toch wel uit goed begrepen eigenbelang. In onze maatschappij zijn zeer veel groepen kwetsbaar of kwetsbaar gemaakt en is de kans dat je nooit een beroep op de sociale zekerheid hoeft te doen zeer klein. De 'Sociale Quaestie' leidde zo'n eeuw geleden tot de oprichting van een stelsel dat voor vrijwaring van gebrek moest zorgen. In de loop van deze eeuw werd het verder uitgewerkt, gebaseerd op het toen geldende gebruik van één kostwinner per gezin. En daarin schuilt ook een manco van het huidige stelsel. Het gaat nog steeds uit van een werkende heer des huizes, terwijl dat idee door de praktijk al lang is ingehaald. Hoeveel kunst- en vliegwerk er ook aan te pas komt, het huidige stelsel geeft daarom geen antwoord meer op de armoede waarin veel mensen zich tegenwoordig bevinden. Volledige werkgelegenheid moest er voor zorgen dat voldoende geld voor dit stelsel bij elkaar kan worden gesprokkeld. Maar ook volledige werkgelegenheid is een streven dat inmiddels naar het rijk der fabelen kan worden verwezen. Hoezeer de economie ook zal groeien, de werkgelegenheid neemt, onder andere door automatisering, maar zeer mondjesmaat toe. Het huidige stelsel is welhaast zo ouderwets als de spelling van het woord quaestie. Met het aan de einder verdwijnen van de traditionele kostwinner zou ook het huidige stelsel moeten verdwijnen. Rigide doorgaan op de oude weg gaat voorbij aan de realiteit. Dat wil niet zeggen dat het stelsel zonder op of omkijken moet worden uitgekleed (wat leidt tot het zogeheten ministelsel). Want een sociale kwestie is er nog steeds en daarmee ook de behoefte aan eigentijdse oplossingen en een nieuwe invulling van solidariteit. Van politieke en economische zijde worden nogal wat voorstellen gedaan die van weinig vernieuwende gedachten getuigen. Het zijn voorstellen die nauwelijks verhullen dat deze en gene nog wat nostalgische gedachten koestert aan de huis- tuin- en keukenknechteneconomie. Met een rijke elite en personeel dat hard werkt en toch onder het bestaansminimum blijft. Voorstellen om de uitkeringen te verlagen om mensen te prikkelen een baan te zoeken en lage lonen om vooral meer banen te kunnen scheppen lijden tot weinig anders. Participatie is het sleutelwoord in het denken van 'De arme kant van Nederland' en 'EVA' over een actueel en op de huidige maatschappij geïnspireerd sociale zekerheidsstelsel. Een voorstel is bijvoorbeeld om regels rond sollicitatieplicht, bijverdienen, etc. voor groepen uitkeringsgerechtigden flink te versoepelen. Anders denken over arbeid is een must bij de hervorming van het sociale stelsel. In overleg met de uitkeringsinstantie en het arbeidsbureau kunnen burgers een eigen invulling kiezen, en streven naar het vinden van betaald werk of het inkomen zien als een beloning voor andere vormen van werk, zoals het zorgen voor anderen (kinderen, ouderen, gehandicapten, zieken) of ander vrijwilligerswerk, kleinschalige landbouw, buurtbeheer, culturele en sportieve activiteiten. Betaald werk kan voor een aanvulling zorgen, tegen een loon dat lager kan liggen dan het huidige (salaris is nu wat de hoogte betreft vaak nog gebaseerd op het kostwinnerschap, in tegenstelling tot de hoogte van de uitkeringen). Voordelen zijn dat fraude moeilijker wordt, mensen niet opeens in de armoede terecht kunnen komen doordat ze hun betaalde baan verliezen (de armoedeval) en dat werkt wordt herverdeeld. Bovendien blijft er niet meer zoals nu werk liggen dat wel zeer waardevol is maar economisch niet wordt gewaardeerd, zoals de zorg voor anderen. Want de mensen die dit werk doen, zullen niet langer sociaal en economisch worden uitgesloten omdat hun werk niet gewaardeerd wordt (denk bijvoorbeeld aan de positie van bijstandsvrouwen, die belangrijk werk verrichten met het opvoeden van hun kinderen). Hoe een samenleving omgaat met 'zwakkeren' is maatgevend voor de kwaliteit van de samenleving. Niet alleen geeft dat het gehalte van solidariteit aan, het garandeert ook een diverse en humane samenleving. Het is niet alleen éénrichtingverkeer. De samenleving is op zijn minst erg eenzijdig en saai als hele wijken worden bevolkt door snelle dames en heren die zich gezond, rap en goedgebekt en anoniem dagelijks naar de arbeidsmarkt spoeden. In zo'n samenleving blijft weinig over van sociale contacten, communicatie, gemeenschapszin. Een kopje koffie drinken met de buur mag niet direct klinkende munt opleveren, het bevordert wel de contacten, en dus de leefbaarheid van de buurt en dat is toch juist iets dat weer hard wordt nagestreefd in het kader van de sociale vernieuwing. Maar voor het vormgeven van deze sociale vernieuwing wordt met dubbele maatstaven in de ene hand en eeuwig gelijk in de andere hand tegelijkertijd vele stokjes gestoken. Hoe te werken aan de buurt en je te bekommeren over bijvoorbeeld de veiligheid en toegankelijkheid van de buurtspeeltuin, of de huizen van de overburen te controleren op ongewenste bezoekers, als je je iedere dag in het economisch gedruis moet begeven of je minstens beschikbaar te houden voor de arbeidsmarkt en je niet eens weet wie er eigenlijk wel in het overbuurhuis wonen. Nog afgezien van het argument dat zorgarbeid ook zeer belangrijk is. Waarom mensen met rigide regels verplichten betaald werk te zoeken en hun zorgarbeid uit te besteden, terwijl dat ook zeer relevant en verantwoordelijk werk is? Het is een groot onrecht om mensen in de marge van de samenleving te drijven, hun waardigheid op het spel te zetten en hun bestaan te ontkennen, alleen omdat ze in het economisch verhaal niet voorkomen. De kostwinners zonder vaste baan, mensen die na jaren hard werken arbeidsongeschikt zijn verklaard, alleenstaande moeders en allochtonen die nauwelijks plaats krijgen op arbeidsmarkt worden, mede door het karkas van rigide regels rondom een uitkering en een te lage uitkering, steeds meer van de maatschappij uitgesloten, terwijl ze wel degelijk een zinnige bijdrage leveren. Terwijl de economie er moet zijn voor de mensen, en niet andersom. Heleen van Andel Heleen van Andel is tijdelijk publiciteitsmedewerker van de werkgroepen 'De arme kant van Nederland' en 'Economie, Vrouwen en Armoede'. Zie voor uitgebreidere informatie ook: 'Deelnemen en meedelen', sociale zekerheid van uitsluiting naar participatie, een discussienota van de Raad van Kerken in Nederland. Voor meer informatie over campagne en manifestatie: werkgroepen 'De arme kant van Nederland' en 'Economie, Vrouwen en Armoede', Postbus 405, 2260 AK Leidschendam, 070 - 3131240 of 070 - 3131244. Zie ook de brandbrief van CISO aan minister Melkert PBA11-96.040