Door: Pauline van de Ven

Kabinet slaat de plank finaal mis

HILVERSUM

Het salaris van mensen die voor een minimumloon volle werkweken maken, zal binnenkort tot Op of onder het niveau van de bijstand zakken. Alleenstaanden in de bijstand worden er geen gulden beter van als ze al hun vrije tijd opofferen om een baan op minimumloon-niveau te aanvaarden; alleenstaande ouders zullen er maar liefst twintig procent op achteruit gaan en alleen de kostwinners met gezin zelfs dertig procent.

Het ziet er nu echt naar uit dat het wettelijk minimumloon op de helling gaat, om te beginnen voor periodes van maximaal twee jaar, als experiment. Werkende kostwinners en alleenstaande ouders worden misschien nog uitgezonderd. Maar ook dan zal het laagstbetaalde deel van de beroepsbevolking er flink op achteruit gaat bij het aanvaarden van een baan. Het 'gat' tussen uitkering en salaris was al negatief - in het kader van de Melkertbanen schreef ik daar al eens een stukje over. Nogal wat subsidies zijn rechtstreeks gekoppeld aan de uitkering, en die vallen weg zodra iemand werk op of vlak boven het minimumloon aanvaardt.

Het kabinet kiest er blijkbaar voor, dit 'negatieve gat' nog een stuk op te rekken. De redenering die het hierbij volgt, ligt nogal voor de hand. Als er een heleboel werk blijft liggen - of wordt geëxporteerd - omdat de mensen die het moeten doen te duur zijn, dan moeten in vredesnaam de loonkosten maar omlaag. Als de lonen daardoor onder de uitkeringen komen te liggen, dan moeten de werknemers die van hun salaris niet kunnen rondkomen, maar worden doorgestuurd naar de gemeentelijke sociale dienst. Die kan voor een aanvulling zorgen. Een simpele oplossing, dat wel, maar bepaald geen optimale.

Armoede

Het zijn niet alleen bijstanders die onder het minimumloon zullen belanden. Maar ook - vooral - jongeren. Een groot deel van de minimumloners is jonger dan 23 en ontvangt een loon dat afhankelijk is van de leeftijd 15 tot 70 procent onder het minimumloon ligt - en dus ruim onder de 'armoedegrens'. Het Nederlandse jeugdloon hoort al jaren tot de laagste van West-Europa. Veel landen kennen niet eens een jeugdloon. Eerlijk gezegd vind ik het verwerpelijk om jongeren een jaar of acht, negen (!) te laten werken tegen een loon dat zo karig is dat ze er niet van kunnen rondkomen. En dat hen van jonge af aan afhankelijk maakt van de sociale dienst. Een ander bezwaar.

Hoe weet het kabinet dat de korting op het minimumloon, die de werkgever nodig hebben om al die banen te scheppen, dertig procent moet zijn? Antwoord: dat weet het kabinet niet. Het wilde alleen niet onder de bijstand uitkomen en daarom heeft het de korting vastgesteld aan de hand de bijstand.

Maar de bijstand heeft absoluut geen invloed op de vraag naar personeel door werkgevers. Hier is iets geks aan de hand. Stel dat het KNMI besluit het weer voortaan te voorspellen met wichelroeden. Wichelroeden! Wat hebben die nou met het weer te maken? Maar als de Haagse regenmakers de bijstand de bijstandsnorm gebruiken om banen te maken, kijkt niemand ervan op.

Het 'negatieve gat', de weerslag op het jeugdloon, werknemers in de marktsector die afhankelijk blijven van de sociale dienst, de lukrake manier waarop de loonkorting wordt bepaald, de barrière van de armoedegrens - al deze bezwaren zijn te ondervangen door wat meer creativiteit in de manier waarop de aanvulling op het marktloon gestalte moet krijgen.

1. ze moet niet naar de werknemer maar naar de werkgever.
2. de werkgever betaalt het minimumloon plus een toeslag.
3. de hoogte van de aanvulling wordt rechtstreeks afhankelijk gemaakt van het aantal werklozen in de laagste loonschaal, zij stijgt en daalt mee met het volume van die werkloosheid.
4. de toeslag geldt voor het werk in de laagste loonschaal.

Niks tijdelijk - gewoon een permanente subsidiëring van de laagste loonschaal. Een die uitkeringsgeld bespaart en banen schept zonder het sociale minimum prijs te geven. Die het 'gat' in ere herstelt, waarvan de hoogte wordt bepaald door de markt, en die mensen niet nodeloos afhankelijk maakt van de sociale dienst. Een prachtige oplossing deze 'variabele bonus'. Negen jaar geleden al beschreven in ESB, met een analyse die destijds heel controversieel was maar die achteraf juist blijkt en inmiddels gemeengoed is. En al vele jaren in discussie bij D66, de partij die een briljant idee niet eens herkent als ze het zelf heeft uitgevonden.