Van: Hendrik Oude Nijhuis - WarrenBuffett.nl <support@warrenbuffett.nl>
Datum: 13 juni 2009 13:01
Onderwerp: Tikkende tijdbommen...


Beste Syne,

Wist u dat alle problemen feitelijk zijn te reduceren tot vier 'typen':
1) kleine, acute problemen en
2) kleine, niet-acute  problemen,
3) grote, acute problemen en
4) grote, niet-acute problemen.

Met name de grote, niet-acute problemen vormen een vaak ernstig onderschat risico en doordat ze niet acuut zijn wordt er doorgaans maar weinig aandacht aan besteed. Dergelijke problemen blijven als een ondergrondse veenbrand jarenlang voortwoeden, als tikkende tijdbommen die na verloop van tijd 'ineens' tot uitbarsting komen.

De jarenlange onstuimige groei van de derivatenmarkt, waar feitelijk niemand enig zicht op had, is een aardig voorbeeld van zo'n tikkende tijdbom die vorig jaar is afgegaan. En een tijdbom die tevens bijna het hele financiële stelsel liet imploderen (volgens ingewijden zijn we vorig jaar tot viermaal toe op een haar na ontsnapt aan 'een totale ineenstorting van het mondiale financiële systeem').

Buffett waarschuwde jaren terug reeds voor de onstuimige groei van de derivatenmarkt en de gevaren daarvan... Maar weinigen namen hem blijkbaar serieus. Net zoals maar weinigen aandacht hebben voor Buffett's waarschuwende woorden met betrekking tot de pensioentekorten.

Onderstaand besteden we kort aandacht aan de situatie in Amerika en Europa. En wie denkt dat er in Europa geen pensioenproblemen zijn, kent de cijfers niet...

AMERIKA

Een recente studie naar de pensioenreserves van de bedrijven uit de S&P 500 schetst een treurig beeld: waar eind 2007 nog sprake was van een 'overschot' aan reserves van $ 63 miljard, is eind 2008 sprake van een tekort van maar liefst $ 308 miljard.

Waar Amerikaanse wetgeving deze bedrijven er normaal gesproken toe verplicht hun tekorten aan te vullen, is afgelopen december massaal uitstel voor bijstorten gevraagd. Uitstel die overigens ook verleend is. Dit vanwege de recessie die er voor zorgt dat nogal wat bedrijven momenteel met lagere winsten te maken hebben - als daar al sprake van is.

Een van de fundamentele problemen is dat veel bestuurders van grote bedrijven structureel rekenen met onrealistisch hoge toekomstige beleggingsrendementen. Wij illustreren een en ander met een sterk vereenvoudigd voorbeeld:

Bedrijf XYX heeft pensioenverplichtingen van $ 100 die over 10 jaar betaald moet worden.

Uitgaande van een totaal beleggingsrendement van 7% per jaar, dient dit bedrijf nu $ 50,83 opzij te leggen. Immers, met 7% rendement per jaar groeit een bedrag van $ 50,83 op een termijn van 10 jaar uit tot exact $ 100.

Echter, wanneer gerekend wordt met 10% beleggingsrendement is het bedrag dat NU apart moet worden gelegd een stuk LAGER. Bij 10% is slechts $ 38,55 nodig om over tien jaar tot datzelfde eindbedrag van $ 100 te komen.

En ter volledigheid: zelfs bij de optimistische beleggingsrendementen waarmee gerekend wordt is bij vrijwel alle bedrijven uit de S&P 500 momenteel sprake van een (substantieel) tekort om aan toekomstige verplichtingen te kunnen voldoen.

Waarom men rekent met dergelijke optimistische aannames? Het antwoord zal u niet verbazen...

Hogere verwachte rendementen betekent zoals u in ons bovenstaande voorbeeld zag dat de actuele pensioenreserveringen lager kunnen zijn. En lagere pensioenreserveringen betekent weer een hogere winst (wanneer van winst sprake is)... en het is vaak deze huidige 'winst' waarvan veel van de bonussen afhankelijk zijn...

EUROPA

Hoewel de situatie in Amerika met z'n wat jongere beroepsbevolking al op z'n minst zorgelijk is, is de situatie in Europa zo mogelijk nog beroerder. In grote Europese landen als Duitsland, Frankrijk en Italië is amper sprake van pensioenreserves. Wie zowel binnenlandse als buitenlandse kranten leest zal zich de afgelopen maanden vast wel eens verwonderd hebben over de vele paniekerige verhalen over de Nederlandse pensioenfondsen. Maar geen onvertogen woord over de Duitse of Franse pensioenfondsen.

De reden? Duitse of Franse pensioenfondsen zijn er vrijwel niet!

Ter illustratie: pensioenreserves van een aantal landen op een rijtje (cijfers per inwoner)

Duitsland	Frankrijk	Italië	V.S.	Nederland
$ 1.634	$ 443	$ 1.190	$ 34.013	$ 63.312

Veel van de grote (en kleine) Europese landen betalen hun pensioenen uit de lopende inkomsten. Bij een grote groep werkenden en een kleine groep gepensioneerden is dit geen enkel probleem. Wanneer echter sprake is van een omgekeerde situatie – en daarvan wordt met een steeds grotere wordende groep ouderen steeds meer sprake – is dit simpelweg onhoudbaar.

Bernard Madoff (de Amerikaan die zijn klanten middels een piramidesysteem voor circa $ 65 miljard heeft opgelicht) kwam daarachter doordat de inleg van nieuwe investeerders op een gegeven moment de betalingen aan bestaande investeerders niet meer konden dekken. Landen als Duitsland, Frankrijk en Italië opereren met hun pensioensystemen feitelijk op vergelijkbare wijze.

Hoe bovenstaande – op termijn onhoudbare - situatie zich in Europese context precies zal gaan ontvouwen is ons niet geheel duidelijk. Gepensioneerden menen immers recht te hebben op een pensioen, en voor het substantieel opschroeven van de pensioenleeftijd blijkt maar weinig animo. Zelfs het marginaal ophogen van de pensioenleeftijd leidt in Frankrijk al tot massale stakingen. En het substantieel verhogen van belastingen is evenmin een populair politiek standpunt.

Of dient Nederland met haar stevige pensioenreserves landen als Duitsland, Italië en Frankrijk voor zover mogelijk - direct danwel indirect - tegemoet te komen? Democratisch is daar in Europa vast wel een meerderheid voor te vinden...

Interessant is hoe deze pensioenproblematiek zich de komende jaren zal ontwikkelen, nu we aan de vooravond staan van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd van de naoorlogse babyboomgeneratie. Opmerkelijk genoeg was hier tijdens de recente Europese verkiezingen vrijwel geen enkele aandacht voor. Het al dan niet gratis mogen downloaden van liedjes is blijkbaar toch interessanter...

Met vriendelijke groet,
Hendrik Oude Nijhuis

© Kingfisher Capital, Braakstraat 22, 7581 EZ Losser, Nederland
Eventuele e-mailadreswijzigingen kunt u doorgeven door simpelweg even op dit bericht te reageren.