van 13 september 2001

In ruil voor wat spiegeltjes en kralen accepteren de meeste mensen de ongekende leugenachtigheid in onze samenleving.

Dick Berts

Met toenemende bewondering volg ik de kritische berichtgeving in KN over de rechterlijke macht in het algemeen en over de Hoge Raad in het bijzonder. Op het ook door mij regelmatig geconstateerde ernstige wangedrag van de Hoge Raad, wil ik in een later artikel nog eens terugkomen. De journalistieke moed die KN regelmatig tentoonspreid is ongekend in medialand. Toch draagt het een groot risico met zich mee, namelijk dat het blad zich vervreemd van zijn lezers. Want een aantal KN-abonnees zal zich wellicht afvragen, hoe het toch komt dat je dergelijke kritische artikelen maar zelden in andere bladen leest. Daar zijn een aantal oorzaken voor.

Als eerste zou ik de algehele schandaalmoeheid en desinteresse voor de waarheid willen noemen. Om de steeds sterker wordende concurrentie te overleven, moeten de media schrijven wat hun lezers graag willen horen. En wie is de gemiddelde krantenlezer? Een om het gouden kalf dansende materie-junk. In ruil voor wat spiegeltjes en kralen accepteert hij de ongekende leugenachtigheid in onze samenleving. Toen ik onderzoek deed naar het declaratiegedrag van Bram Peper, kwam mij dat regelmatig op boze reacties te staan van mensen die zoiets maar flauw vonden. Iedereen neemt toch wel eens iets van zijn baas mee naar huis, was daarbij de teneur. Mijn verweer dat ze El Capone ook alleen maar op zijn belastingaanslag hebben kunnen pakken, mocht meestal niet baten.

Een andere factor die er sterk toe bijdraagt dat er steeds minder kritische stukken in de pers verschijnen, is het feit dat de onderzoeksjournalistiek in dit land op sterven na dood is. Onderzoek kost veel geld en veel tijd en de huidige generatie journalisten die is opgegroeid met afstandsbediening en elektrische tandenborstel is lui. Voeg daarbij de afgrijselijke traditie in de Nederlandse pers om diegenen die er nog wel wat aan doen af te maken en de ramp is compleet. Zo werd het Algemeen Dagblad geruime tijd op een heel unfaire manier de grond in geschreven door de andere dagbladen, toen deze krant het wangedrag van Bram Peper aan de kaak stelde.

De enorme verdienste die het AD daarmee voor de samenleving heeft gehad, is op geen enkele wijze beloond. Niet in waardering en niet in extra abonnees. Hoogstens heeft het de krant de nodige rancune vanuit politiek Den Haag opgeleverd. Toen Peper in opspraak raakte, heb ik op grond van de Wet openbaarheid van bestuur om inzage gevraagd van de declaraties die hij bij Binnenlandse Zaken had ingediend. Gezien de wet en gezien de jurisprudentie, kon niets de openbaarheid van deze gegevens in de weg staan. Logisch, de privacy van de minister is gegarandeerd door de torenhoge vaste onkostenvergoeding die hij ontvangt en waarover hij geen enkele verantwoording hoeft af te leggen. Bovendien zouden ministers de hele staatskas- die van u en van mij is- ongemerkt leeg kunnen halen, indien hetgeen ze bovenop hun vaste onkostenvergoeding declareren niet meer openbaar zou zijn. Toch kreeg ik nul op rekest van een in opspraak geraakte minister die eerder had gezegd overal openheid over te zullen geven.

Als de democratie je lief is, kun je het daar niet bij laten zitten, dus heb ik als kleine mier een kort-geding aangespannen. Dat won ik. Met als enige gevolg dat Peper, die speciaal belast was met het bewaken van de integriteit van de overheid, tot twee keer toe zijn billen afveegde met een vonnis dat hij in naam der Koningin ontving. Over het feit dat Peper zijn middelvinger hief naar de rechterlijke macht, heb ik uitgebreid gecorrespondeerd met Wim Kok. Die reageerde daarop slechts met een persoonlijk door hem getekende brief met leugens. Hetzelfde -keihard liegen- deed Kok in een brief die hij mij schreef over het afschuwelijke mijnendrama Spijkers-Ovaa, dat ondanks een vernietigend rapport van de Nationale Ombudsman, zeventien jaar later nog steeds niet is opgelost. Wim Kok leugenaar. Probeer het maar eens in een Nederlandse krant te krijgen. Dank u, hoofdredactie KN.

Terug naar Peper. Maar liefst twee gewonnen kort gedingen bij de Arrondissementsrechtbank Alkmaar en een kort-geding en een gewonnen bodemprocedure bij de Raad van State kwamen er aan te pas om de minister te dwingen om aan zijn rechtsplicht te voldoen. En toen had ik nog maar een klein en onbeduidend deel van de informatie te pakken. Meters dik zijn de dossiers van al die rechtszaken die ik heb moeten voeren tegen een onwillige minister die mij gesteund door een compleet ministerie en door de slimste landsadvocaat, met liefst zo ingewikkeld mogelijke procedures onderuit probeerde te halen.

Geen mens die weet hoe ontzettend veel tijd en geld me dat als kleine freelancer heeft gekost. Met als enige beloning het commentaar van Sylvain Ephimenco in de Groene Amsterdammer: "Dick Berts beperkt zich tot een vorm van onechte en luie journalistiek: het schrijven van brieven aan ministers en het invullen van formulieren om kort-gedingen aan te vragen. Hij gooit gewoon zijn hengel in een grote vijver, gaat zitten en wacht totdat een rechter hapt. De journalist als procedurefreak, als rechtszalenrat".

Alle landelijke dagbladen -op De Telegraaf na- zijn in handen zijn van één en dezelfde uitgever. Vrijwel alle hoofdredacteuren van belangrijke media drinken maandelijks een borrel met Wim Kok in het Torentje. Geen hond die dat weet. Ed Arons wordt niet uitgenodigd, omdat KN gezien het aantal lezers dat zij heeft te onbelangrijk is. Laten we daar met zijn allen wat aan doen. Dat zou onze democratie zeer ten goede komen. Want Ed gaat toch niet naar die borrel. Wel heb ik nog een advies voor hem.

Stel een jaarlijkse lezerscontrole dag in, waarop de lezers van KN journalisten aan de tand kunnen voelen over wat ze geschreven hebben. Want alle macht moet gecontroleerd worden, ook die van journalisten. Bij die gelegenheid zou ik de lezers graag inzage geven in de declaraties die ik bij KN heb ingediend. Kunnen ze zichzelf een oordeel vormen over de vraag hoe onafhankelijk ik ben, als ik KN bestempel tot de parel van de Nederlandse journalistiek.

Dick Berts.