|
HOOFDSTUK
5.
Ik onderga een nieuwe gewaarwording.
'Doktor,"
zei ik toen we de bank verlieten, "ik voel iets buitengewoons".
'Wat voel je dan?"
'Het is een gewaarwording, zoals ik er nooit een gehad heb en nooit verwachtte
te zullen hebben", zei ik. "Julius West, miljonair, leegloper van
beroep, die zijn leven lang nooit iets nuttigs heeft uitgevoerd, is overweldigd
door het verlangen zijn mouwen op te stropen en iets te doen om zijn onderhoud
waard te zijn."
'Het Congres heeft je tot de gast van het
volk verklaard en je uitdrukkelijk van alle verplichtingen van openbaren dienst
ontheven."
'Alles goed en wel, en ik vind het zeer vriendelijk, maar ik begin te voelen
dat ik het niet verdragen kan op kosten van anderen te leven."
'Wat denk je, dat die gevoeligheid heeft opgewekt, op kosten van anderen te
leven," vroeg de dokter glimlachend, "iets wat je zo als je zegt
vroeger nooit gevoeld hebt?"
'Ik heb nooit aan zelfanalyse gedaan," antwoordde ik, "maar dat mijn
gevoel zo is veranderd, is in dit geval gemakkelijk te verklaren. Ik ben omringd
door een maatschappij, waarvan elk lid, dat lichamelijk niet ongeschikt is
bevonden, zijn of haar deel verricht om voor de stoffelijke welvaart te zorgen,
die ik deel. Iemand moet al bijzonder ongevoelig zijn, om zich onder zulke
omstandigheden niet te schamen, aan de gemeenschappelijke arbeid geen deel te
hebben. Waarom ik niet op dezelfde wijze over mijn plicht om te werken dacht in
de negentiende eeuw? Wel eenvoudig, omdat er toen geen stelsel van werkverdeling
was of eigenlijk, omdater helemaal geen stelsel bestond. Omdat er geen
billijkheid of begrip van rechtvaardigheid in de verdeling van werk was,
trachtte iedereen er zich van af te maken. Die dat niet kon vloekte op hen, die
gelukkiger waren en deden hun werk zo slecht als ze konden. Stel dat een rijke
jongeman als ik, er zin in zou krijgen, in de arbeid te willen bijdragen. Hoe
zou hij dat dan moeten doen? Er bestond helemaal geen maatschappelijke regeling,
waardoor werk kon worden verdeeld, gegrond op een beginsel van rechtvaardigheid.
Er was geen mogelijkheid voor samenwerking. Wij hadden te kiezen tussen voordeel
te trekken uit het economische systeem, om ten koste van anderen te leven, of
anderen het voorrecht te laten, ten koste van ons te leven. We moesten op hun
ruggen klimmen als de enige manier, om hen te beletten op de onze te klauteren.
Wij hadden de keuze tussen voordeel te trekken uit een onrechtvaardig systeem of
zijn slachtoffers te worden. Aangezien er op beide wijzen geen morele voldoening
was, kozen wij de eerste. Soms kwamen de besten van ons tot het inzicht, hoe
onuitsprekelijk minderwaardig het was te leven, door de zwoegers uit te zuigen,
maar ons geweten was volkomen overweldigd door een economisch systeem, dat een
hopeloze warboel scheen, waaruit niemand wijs kon worden, waar niemand orde in
kon scheppen en waaronder niemand iets goeds kon doen. Ik durf te zeggen, dat er
in mijn kringen niemand was, mijn vrienden zeker niet, die -evenals ik
vanmorgen- geplaatst tegenover een heel eenvoudig rechtvaardig systeem van
gelijkheid in het verdelen van arbeidslast, niet -evenals ik -er zin in zou
krijgen zijn mouwen op te stropen en aan te pakken."
'Daar ben ik absoluut zeker van," zei de dokter. "Je gewaarwording
bevestigt op een treffende wijze het hoofdstuk van de geschiedenis van de
omwenteling, waarin staat dat, toen de tegenwoordige orde gevestigd was, degenen
die onder het oude systeem de onverbeterlijke leeglopers en vagebonden waren,
hun instemming betuigden met de absolute rechtvaardigheid en billijkheid van de
nieuwe regeling, door zich met geestdrift bij de staatsdienst aan te sluiten.
Maar nu over wat je van plan bent te gaan uitvoeren. Waarom was, wat ik je in
overweging gaf, n.l. onze mensen in lezingen over de negentiende eeuw te
vertellen, geen goed idee?"
'In het begin dacht ik het ook," antwoordde ik, "maar ons gesprek in
de tuin vanmorgen, heeft mij overtuigd, dat de mensen, die het minst een
intelligent inzicht in de negentiende eeuw hadden, in wat deze te betekenen had
en waartoe ze moest leiden, mijn tijdgenoten en ik waren. Nadat ik een paar jaar
onder u zal hebben geleefd, zal ik misschien zoveel hebben geleerd over mijn
eigen tijdperk, dat ik er met inzicht over kan spreken."
'Dat is misschien wel zo", zei de dokter. "Maar zie je dat grote gebouw
met die koepel aan de anderen kant van het plein? Dat is onze plaatselijke
arbeidsbeurs. Terwijl we spreken over wat je doen kunt om je nuttig te maken,
zal het je misschien ook interesseren, iets over de methoden te horen, waardoor
onze mensen hun bezigheden kiezen." Ik vond dat een goed idee, dus we
gingen over het plein naar de beurs.
'Ik heb je tot nu toe," zei de dokter, "alleen een algemeen
overzicht over ons systeem van de arbeidsdienst
gegeven. Je weet, dat iedereen van beide seksen op het 21ste jaar bij de
arbeidsdienst wordt ingedeeld, tenzij men om de één of andere reden tijdelijk
of voor altijd daarvan is ontheven. Deze dienst kent geen klassen. Na drie
leerjaren, kiezen de deelnemers ten slotte een speciale bezigheid, als ze er
niet de voorkeur aan geven in een tak van wetenschap verder te
studeren.Aangezien er ongeveer een miljoen jonge mensen zijn, die op die wijze
jaarlijks hun bezigheid kiezen, kun je je voorstellen, dat het een ingewikkelde
taak is, om voor ieder van hen een plaats te vinden, waarnaar de voorkeur
uitgaat en waarmee de behoeften van de openbaren dienst zijn gebaat." Ik
verzekerde de dokter, dat ik daar juist over had gedacht.
'Een paar minuten zijn genoeg om je uit die moeilijkheid te helpen en je te
tonen, hoe wonderlijk een redelijk systeem de taak vereenvoudigd heeft, om een
passende taak in het leven te vinden. Dat was vroeger in jouw dagen een
moeilijke zaak en beantwoordde zelden aan het doel."
Nadat de dokter een gezellig hoekje bij een van de grote vensters van de
middenhal voor ons had gevonden, haalde hij een paar exemplaren van oningevulde
formulieren en tabellen en ging deze verklaren. Eerst toonde hij me de
jaarlijkse mededelingen van wat er dringend vereist werd door het algemeen
bestuur. Daarin werd nauwkeurig aangegeven in welke verhouding de werkkracht van
de werkers, waarover men dat jaar te beschikken zou hebben, uitvoeren.
Vervolgens toonde hij me de blanco formulieren, waarin men een voorkeur kenbaar
maakte.
Die formulieren konden desverlangd door elke jongere, die gedurende het lopende
jaar uit de algemenen dienst was getreden worden ingevuld. Daarin werd dus het
soort van arbeid aangegeven, die men bij voorkeur wilde verrichten. Vulde men
een dergelijk formulier niet in, dan werd daaruit opgemaakt, dat men zich ter
beschikking stelde voor alle voorkomende werkzaamheden van de dienst.
'Maar," zei ik, "de plaats waar men woont is van groot belang voor
de soort van bezigheid. Men zal bijv. niet graag ver weg zijn van ouders en van
hen, die men verder lief heeft, hoe aangenaam elders de bezigheid ook mag
zijn."
'Zeker," zei de dokter, "als het arbeidssysteem het er op toelegde
om geliefden, vrienden, man en vrouw, ouders en kinderen te scheiden, zonder hun
wensen in aanmerking te nemen, dan zou het zeker niet lang duren. Zie je deze
kolom met de namen van woonplaatsen ? Als je een kruis bij Boston plaatst in
deze kolom, dan beschouwt de administratie het als haar plicht, een bezigheid
voor je te vinden in de omgeving daarvan. Het is het recht van iedere burger een
bezigheid te vragen in de omgeving van zijn woonplaats. Anders zouden, zoals je
zegt vriendschaps- en liefdesbanden ruw verbroken worden. Maar je kunt geen vijf
poten aan een schaap verlangen. Als je alleen werk wilt doen in de omgeving van
je woonplaats, dan zul je misschien voor ander werk kiezen dan waaraan je de
voorkeur gegeven zou hebben. Over het algemeen echter is het niet nodig, een
lievelingsloopbaan op te offeren aan zijn vriendschapsbanden. Het land is
verdeeld in nijverheidsdistricten, die een zo volledig mogelijk systeem van
nijverheid omvatten, dat alle belangrijke beroepen vertegenwoordigd zijn. Op
deze wijze is het voor de meeste van ons mogelijk gemaakt, een gelegenheid te
vinden, zijn lievelingsbezigheid te volgen, zonder van vrienden te moeten
scheiden. Dit bereikt men ook gemakkelijker, omdat de tegenwoordige
vervoermiddelen de afstanden betrekkelijk teniet hebben gedaan. Iemand die in
Boston woont en in Springfield werkt op bijna honderd kilometer afstand, is
thans even dicht bij de plaats van zijn bezigheden als de gemiddelde werkman in
jouw dagen. Een ander die in Boston woont en in Albany werkt, dus op nog grotere
afstand, is er beter aan toe dan de voorstadbewoner, die meer dan een eeuw
geleden in Boston had te werken. Maar in tegenstelling met degenen, die wensen
in hun woonplaats te werken, zijn er ook die er juist op uit willen om eens wat
anders te zien, de plaatsen van hun jeugd verlaten. Ook zij geven hun voorkeur
te kennen door het nummer te merken van het district waarheen ze willen worden
uitgezonden. Een tweede en derde keuze van plaats mag ook aangegeven worden. Het
zou een wonder zijn, als men ten minste niet één plaats kon krijgen in een
gedeelte van het land, waarheen men wenste te gaan. Alleen de voorkeur voor de
plaats van inwoning, als men in de omgeving ervan wenst te werken, wordt steeds
ingewilligd. Als andere aanspraken zich tegelijkertijd doen gelden wordt er over
beraadslaagd. Als de vrijwilliger op de bovengenoemde wijze zijn
voorkeurformulier heeft ingevuld, gaat hij naar de daarvoor bestemden ambtenaar
en dan wordt daarop zijn graad van bekwaamheid officieel gestempeld."
'Wat is dat eigenlijk ?"
'Het is het cijfer, dat vermeldt wat hij waard was op school en als
ongekwalificeerd werker
in de arbeidsdienst en wordt verondersteld de beste maatstaf te geven (tot
dusver) van zijn betrekkelijke intelligentie, geschiktheid en
plichtsbetrachting. Wanneer er voor een zekere bezigheid meer vrijwilligers
zijn, dan er plaats is, moet hij die de laagste graad heeft, tevreden zijn met
een tweede of derde keus. De voorkeurformulieren worden ten slotte naar de
plaatselijke arbeidsbeurs verzonden en worden geordend op het centrale bureau
van het nijverheidsdistrict. Iedereen, die als voorwaarde heeft gesteld in de
omgeving van hun woonplaats te willen werken, wordt het eerst en volgens eigen
graad van bekwaamheid geplaatst. De voorkeursformulieren voor andere districten
worden doorgestuurd naar het nationale bureau en daar vergeleken met die van de
andere districten, zodat de vrijwilligers zoveel mogelijk volgens hun wensen
worden geholpen. Dat is afhankelijk van andere aanspraken, die zich
tegelijkertijd doen gelden en op grond van de betrekkelijke graad van
bekwaamheid. Het is altijd waar te nemen, dat de eigenaardigheden de individuen
als massa een neiging hebben, elkaar wonderlijk in evenwicht te houden en aan te
vullen. Daarvan heeft men treffende voorbeelden in ons systeem, wat de keuze van
bezigheid en lokaliteit betreft. De voorkeurformulieren worden in Juni ingevuld
en in Augustus weet iedereen precies, waar hij of zij zich heeft te melden voor
de dienst in Oktober.
Heeft iemand echter een aanstelling gekregen, die hem zeer onwelkom is en wat
plaats en wat bezigheid betreft, dan kan men trachten wat anders te krijgen. Het
bestuur heeft zijn best gedaan, om de persoonlijke geschiktheid en wensen van
elke werker aan de behoeften van de openbaren dienst aan te passen, maar de
organisatie staat hen ten dienst voor elke verdere poging, die men zou willen
doen om iets beters naar hun gading te vinden."
Toen nam de dokter Leete mij mee naar de afdeling van overplaatsingen en toonde
mij hoe personen, die noch tevreden waren met de toewijzing van hun bezigheid,
noch met de plaats van hun werkkring, zich met anderen, die evenmin tevreden
waren, in verbinding konden stellen in welk deel van het land ook. Zij konden
dan volgens vrijwillige regeling met elkaar ruilen, wat beide partijen misschien
beter zou passen.
'Als iemand van goede wil is, om iets uit te voeren," zei hij , "en
ook geen bezwaar heeft tegen ieder deel van het land, dan moet hij of zei vroeg
of laat een plaats voor de bezigheid vinden zoals men deze wenst. En als er ten
slotte zo'n stakker mocht zijn, waarvoor geen hoop is in een bezigheid te slagen
of met een ander te ruilen, dan zou er toch geen bezigheid zijn, die niet wat
omstandigheden betreft, een buitenkansje zou zijn vergeleken bij wat de best
geplaatste arbeider in jouw tijd had. Er is geen beroep, waarin levensgevaar of
schade voor de gezondheid niet tot het minimum is teruggebracht en waarin niet
de rechten en de waardigheid van de werker volkomen zijn gewaarborgd. Het is een
onderwerp van voortdurend onderzoek en studie van het bestuur, dat de minder
aantrekkelijke bezigheden door bijzondere voorrechten als vrije tijd worden
gewaardeerd en dat ook op andere wijzen de voorkeur voor de beroepen zo goed
mogelijk in evenwicht wordt gehouden. Als er tenslotte een bezigheid is, waar
zo'n afkeer voor is, dat ze geen vrijwilligers zou trekken, hoewel ze toch
noodzakelijk is, dan zouden de verplichte werkzaamheden door iedereen om de
beurt moeten worden gedaan."
'Zoals bijvoorbeeld," zei ik, "het werk van het onderhoud en
schoonmaken van de riolen."
'Als dat werk zo weerzinwekkend was, als in jouw tijd geweest moet zijn, dan
zou ik zeggen, dat het om beurten door iedereen gedaan zou moeten worden,"
antwoordde de dokter. "Maar onze riolen zijn zo schoon als onze straten.
Zij laten alleen water door dat chemisch gereinigd is en van stank ontdaan, vóórdat
het in de riolen komt door een toestel, dat aan elk huis verbonden is. Door
hetzelfde toestel wordt het vaste rioolvuil elektrisch verbrand en in de vorm
van as verwijderd. Deze verbetering in het rioolstelsel, die dadelijk op de
grote omwenteling volgde, zou nog wel honderd jaar op toepassing hebben gewacht,
als ze (n.l. de grote Omwenteling) er niet geweest was, hoewel de nodige
wetenschappelijke kennis en bekwaamheid allang voorhanden waren. Dit geval is
slechts een voorbeeld uit duizend en een uitvindingen, om de weerzinwekkende en
gevaarlijke werkzaamheden te vermijden, die de wereld nooit geprobeerd zou
hebben toe te passen, eenvoudig omdat de rijken aan de armen een ras van zich
niet beklagende economische slaven hadden aan wie zij hun lasten konden
opleggen. De toepassing van de economische gelijkheid maakte het voor allen even
belangrijk, om zoveel mogelijk de onaangename plichten te vermijden, omdat ze in
het vervolg door allen moesten worden gedeeld. Op deze wijze heeft, afgezien van
de morele zijde van het geval, de chemische, hygiënische en werktuigkundige
wetenschap onberekenbaar veel aan de omwenteling te danken."
'Waarschijnlijk," zei ik, "zijn er ook nu nog zonderlingen. Wij
plachten ze asociale mensen te noemen, die onder geen voorwaarde zich aan de
sociale orde willen aanpassen en zoiets als sociale plicht weigeren te
aanvaarden. Als zo iemand botweg zou weigeren een of ander werk te verrichten in
het arbeidsleger of een of anderen nuttigen arbeid te doen, wat zou men dan met
hem beginnen? Ik twijfel niet of men zal in uw systeem wel dwangmaatregelen op
hem toepassen."
'Helemaal niet," antwoordde de dokter. "Als ons stelsel er niet op
bogen kan, de best mogelijke regeling te zijn om de hoogst mogelijke welvaart te
bevorderen, dan mag het te gronde gaan. Wat de arbeidsdienst betreft, de wet
schrijft eenvoudig voor, als iemand zou weigeren zijn of haar deel te verrichten
om de sociale orde te handhaven, hem of haar niet toegestaan zal worden van haar
weldaden te genieten. Het zou tegenover de anderen niet billijk zijn, als hij
dat wel zou doen. Maar om hem met geweld te dwingen zijn werk te doen, dat idee
zou voor onze mensen afschuwelijk zijn. De maatschappelijke dienst is boven
alles een eredienst en alle verhoudingen zijn, wat men in jouw tijd zou noemen
op ridderlijkheid gebaseerd. Evenals vroeger de soldaten niet wilden dienen met
hen, die wegkropen, maar de lafaards uit het kamp ranselden, zo zouden onze
werkers weigeren met iemand om te gaan, die openlijk zou vermijden zijn
burgerplicht te doen."
'Maar wat doet men met zulke personen?"
'Als een volwassene, die noch misdadig noch krankzinnig is, wel overwogen en
vastbesloten zou weigeren, om op de een of andere manier zijn deel van de
arbeidsdienst te verrichten in een gekozen bezigheid (of aangewezen als hij niet
kiezen wil), zou men hem met voldoende zaden en werktuigen, die hij mag
uitzoeken brengen naar een stuk land, dat voor zo'n persoon is afgezonderd.
Dit komt ongeveer overeen met de landerijen, die men vroeger voor de indianen
afzonderde, die onwillig waren beschaving aan te nemen.
Daar zou men het aan hem overlaten, een betere oplossing voor het vraagstuk van
levensonderhoud uit te vinden, dan onze maatschappij biedt, als hij daartoe in
staat mocht zijn. Wij geloven het beste maatschappelijke stelsel te bezitten dat
mogelijk is, maar als er een beter is dan zouden wij er gaarne kennis mee willen
maken, om het toe te passen. Wij moedigen de geest van proefondervindelijk
onderzoek aan."
'En zijn er werkelijk gevallen van individuen," vroeg ik, "die
liever de maatschappij verlaten, dan hun burgerplicht te vervullen?"
'Er zijn zulke gevallen geweest, maar of ze er tegenwoordig nog zijn, weet ik
niet. De voorzorgsmaatregelen er voor bestaan echter wel."
|
Homepage Grondvest . . . . . SDN homepage
