|
HOOFDSTUK
20.
Wat
de omwenteling voor vrouwen deed.
'Ik
kom tot de overtuiging, dokter," zei ik, "dat het meer de moeite waard
zou zijn geweest voor de vrouwen uit mijn tijd tot nu toe te slapen, dan voor
mij, omdat het tot stand komen van de economische gelijkheid van zoveel grotere
betekenis voor vrouwen schijnt te zijn, dan voor mannen."
'Edith zou anders niet blij zijn geweest met zo'n ruil," zei de dokter,
"maar er is veel voor te zeggen, want de totstandkoming van de economische
gelijkheid betekende onvergelijkelijk veel meer voor vrouwen dan voor de mannen.
In jouw tijd was de toestand van de meeste mannen vernederend vergeleken bij hun
tegenwoordige omstandigheden, maar het lot van vrouwen was nog vernederender
vergeleken bij dat van de mannen. De meeste mannen waren werkelijk de dienaren
van de rijken, maar de vrouw was ondergeschikt aan de man, of hij nu arm was of
rijk en in het eerste geval de dienares van de dienaar. Hoe laag ook een man in
armoede vervallen was, dan waren er toch één of meer nog lager dan hij
namelijk de van hem afhankelijke vrouwen, die onderworpen waren aan zijn wil.
Vooral de vrouwen gingen onder het opgestapelde gewicht van de hele massa
gebukt. De totale onderdrukking van ziel, geest en lichaam, die de mensheid
onderging, drukte ten slotte met het volle gewicht op vrouwen. Zover beneden het
lage peil van de toestand van mannen was die van vrouwen, waardoor het leek
alsof het bereiken van zijn toestand haar zou verheffen. Maar de grote
omwenteling heeft haar niet alleen verheven tot de gelijke van hem, ze heeft
beide verheven met dezelfde machtige stoot, naar een sfeer van zedelijke
waardigheid en materiële welvaart, net zover boven de vroegere toestand van de
man, als diens toestand boven die van de vrouw geweest was. Als mannen veel
hadden te danken aan de omwenteling, hoeveel waren vrouwen er dan aan
verschuldigd! Als de stem van de omwenteling voor mannen een roep was naar een
hogere en edeler levenssfeer, dan was het voor vrouwen als de stem van God, die
hen opriep naar een nieuwe schepping."
'Ongetwijfeld werden de vrouwen van de armen sterk onderdrukt in mijn
tijd," zei ik, "maar dat was niet het geval met de vrouwen van de
rijken."
'Het aantal vrouwen met een rijke man
stond in zo'n onbeduidende verhouding tot dat van de grote massa, dat het bijna
niet mee telde, als men over de toestand van vrouwen in jouw dagen spreekt. Maar
toch achten wij ook hun lot niet begerenswaardiger dan dat van haar arme
zusters. Het is waar dat ze geen fysieke ontbering leden, maar als verwende
kinderen vertroeteld en bedorven werden door hun mannelijke beschermers en dat
lijkt ons ook geen benijdenswaardig leven. Zover we uit de berichten en
beschrijvingen van die tijd kunnen opmaken, leefde vrouwen van rijke mannen in
een broeikasatmosfeer van vleierij en gemaaktheid, wat veel minder gunstig was
voor zedelijke en geestelijke ontwikkeling, dan de harde omstandigheden van
vrouwen van arme mannen. Als een vrouw uit deze tijd zou worden veroordeeld om
terug te gaan naar jouw wereld, dan zou ze er om bidden in elk geval als een
schoonmaakster wedergeboren te worden, dan als een rijke, elegante dame. De
laatste vertegenwoordigde naar ons oordeel nog het meest de volkomen
gedegenereerde vrouw in jouw tijd."
Omdat
ik daar vroeger heel anders over dacht, ging ik er niet verder op in, maar de
dokter vervolgde: "De eerste vrouwenbeweging was het begin van de grote
verandering in hun toestand en dat veroorzaakte in jouw tijd nog heel wat
beroering. Je moet er destijds van gehoord hebben en misschien heb je wel een
aantal van die edele vrouwen gekend, die de eerste leidsters waren."
'0
ja," antwoordde ik, "er was een grote opschudding over vrouwenrechten,
maar wat ze toen beoogden, was helemaal niet revolutionair. Het had alleen tot
doel het stemrecht te krijgen en verschillende veranderingen in wetten, zoals
het zelfbeheer over eigendommen, de zorg voor kinderen bij een echtscheiding en
dergelijke dingen. Ik verzeker u dat noch de vrouwen, noch de mannen in die tijd
plannen hadden het economische stelsel te veranderen."
'Zo zien wij dat ook," antwoordde de dokter. "In dat opzicht leek de
strijd voor onafhankelijkheid van vrouwen over het algemeen op andere
revolutionaire bewegingen, die in een vroeg stadium fout op fout begingen, op
verkeerde wegen strompelden en soms zo onlogisch waren, dat men een wijsgeer
moest zijn om te begrijpen waarheen dat zou leiden. De berekening van de
uitkomst van de vrouwenbeweging was even eenvoudig als de berekening van het
resultaat van de zogenaamde arbeidersbeweging. Het doel van de vrouwen was de
onafhan-kelijkheid van mannen en gelijke rechten, terwijl de arbeiders wensten
bevrijd te zijn van hun knechtschap ten opzichte van de kapitalisten. Maar de
ketenen, die de vrouwen droegen hadden dezelfde sleutel als de boeien van de
arbeiders. Het was de economische sleutel, d.w.z. de controle over de middelen
van bestaan. Mannen als sekse hadden die macht over vrouwen en de rijken hadden
die over de werkende massa. Het geheim van de seksuele, evenals van de slavernij
van arbeiders was hetzelfde, namelijk de ongelijke verdeling van de macht van
het bezit. De verandering die noodzakelijk was, om een einde aan beide vormen
van slavernij te maken was economische gelijkheid, die in de seksuele zowel als
in de industriële verhoudingen onmiddellijk zou verzekeren dat er samenwerking
kwam, in plaats van geweld.
De eerste leidsters van de vrouwenopstand waren niet in staat verder te zien dan
hun neus lang was. Bijgevolg schreven zij de onderdrukking en de beledigingen,
die ze moesten ondergaan, toe aan de slechtheid van mannen. Zij schenen te
geloven, dat een morele verbetering van de mannen het enige noodzakelijke
geneesmiddel was. In deze fase van de beweging waren uitdrukkingen als tiran of
monster voor een man dus heel gewoon. De voorvechtsters van de vrouwen maakten
dezelfde fouten als de meeste vroegere leiders van de arbeiders, die woorden
verspilde en zich nutteloos kwaad maakten, door de kapitalisten te beschuldigen
de moedwillige veroorzakers te zijn van de ellende van de arbeiders. Dit was
erger dan holle leuzen, het was misleiding en verblinding. Mannen waren in de
grond niet slechter dan vrouwen, zoals ook de kapitalisten niet slechter waren
dan de arbeiders die zij uitbuitten. Zet een arbeider op de plaats van een
kapitalist en hij zou net zo handelen, want zodra een arbeider opklom tot
kapitalist was hij spoedig de hardste van allemaal. En ook met de vrouwen zou
hetzelfde gebeuren. Als ze hun plaatsen met die van mannen ruilden dan handelde
ze precies zoals mannen hadden gedaan. De oorzaak van het kwaad lag aan het
systeem, dat mensen toestond in de verhouding tot elkaar te komen, door
overmacht en onderwerping. Gelijkheid is de enige juiste zedelijke verhouding
tussen mensen. Want macht over anderen werkt demoraliserend op de meesters en
vernederend op iedereen, die aan hen onderworpen zijn. Elke hervorming die tot
doel had, het misbruik van vrouwen door mannen, van arbeiders door
kapitalisten te bestrijden, moest gezocht worden in de gelijkmaking van
de economische toestand. Toen vrouwen, net als arbeiders, ophielden het
resultaat van economische ongelijkheid aan te vallen, in plaats van de
ongelijkheid zelf, was er hoop voor beiden op bevrijding."
'Het absoluut verkeerde inzicht dat de eerste vrouwenbeweging had, voor wat
betreft de grote redding en de manier waarop ze voor vrouwen moest komen, zal
men op een wonderlijke wijze belicht vinden in de geestdrift voor de beweging
voor drankbestrijding, waarmee men de drankzucht van de mannen tegen ging. Het
speciale belang, dat vrouwen als groep hadden in de verbetering van dit euvel
-want zelf dronken zij zelden- bestond hierin, dat zij berekenden dat als de
mannen minder dronken, deze hen minder zouden misbruiken en beter voor hen
gingen zorgen. Dat wil dus zeggen, dat haar hoogste streven ertoe beperkt was,
het zedelijk gedrag van mannen te verbeteren om zodoende zelf beter behandeld te
worden. Het idee van de afschaffing van de heerschappij van mannen was nog niet
in hun opgekomen."
'Ik wil er je even op attent maken, dat de moeite die vrouwen in jouw dagen
deden, om mannen van alcoholisme te genezen door wetten toe te passen, tekenend
is voor het verschil tussen de mannen van toen en nu. Als nu de mannen neiging
hebben iets te doen, wat over het algemeen vrouwen tegenstaat, dan zou het toch
niet in hun opkomen, het door wetten tegen te gaan. Rekening houdend met het
zelfbeschikkingsrecht, dat ieder voor zich opeist en met de rechtmatige
onafhankelijkheid van iedereen in alle zaken, waar het hoofdzakelijk om
persoonlijke kwesties gaat, wordt niet geduld dat de wet zich bemoeit met
persoonlijke aangelegenheden. En dat gebeurde in jouw dagen dus wel. Maar onze
vrouwen zouden geen geweld nodig hebben, om slechte neigingen van mannen te
verbeteren. Hun absolute economische onafhankelijkheid, of ze nu getrouwd of
ongetrouwd zijn, stellen vrouwen in staat een machtiger middel te gebruiken.
Tegenwoordig zouden zij, die het vrouwelijke gevoel te veel beledigen,
tevergeefs naar haar gunst dingen. Maar het was vroeger praktisch onmogelijk
voor vrouwen om die houding aan te nemen. Het was voor vrouwen een economische
noodzakelijkheid te trouwen, of tenminste zo'n groot voordeel voor vrouwen, dat
ze aan hun hofmakers geen condities konden stellen of ze moesten zeer
fortuinlijk zijn. Eenmaal getrouwd, sprak het vanzelf dat als wederdienst voor
haar onderhoud, haar echtgenoot over haar mocht beschikken."
'Op deze tijdsafstand klinkt het afschuwelijk," zei ik, "maar geloof
me dat het niet altijd zo erg was als dat waarop het tegenwoordig lijkt. Er
waren ook mannen die verstandig gebruik maakten van hun macht en als men met
beschaafde mensen te doen had, kon een vrouw volgens eigen inzicht handelen en
daarom was in vele families de vrouw feitelijk het hoofd van het gezin."
'Zonder
twijfel, zonder twijfel," antwoordde de dokter. "Het is altijd zo
geweest, onder welke vorm van slavernij ook, dat hoe absoluut de macht van een
meester ook was, deze toch in veel gevallen met de nodige menselijkheid is
uitgeoefend. Ook kwam het voor, dat hij of zij die in naam een slaaf was, over
een sterker karakter beschikte en daardoor een grote invloed op de meester had.
Maar dergelijke feiten zijn daarom toch geen deugdelijke argumenten om mensen
aan de willekeur van anderen te onderwerpen. Over het algemeen gesproken is het
ongetwijfeld waar dat beide toestanden, namelijk de onderworpenheid van vrouwen
aan mannen en van de armen aan de rijken, in werkelijkheid veel beter te
verdragen waren dan waarop het nu lijkt. Evenals de lichamelijke gesteldheid van
een mens het uit kan houden en zelfs gedijen in welk klimaat ook van de polen
tot de equator, zo heeft zijn morele natuur getoond, de kracht te kunnen vinden,
te leven en zelfs schone bloemen voort te brengen onder de ergste sociale
omstandigheden."
'Om het zich goed te kunnen voorstellen, wat vrouwen aan de grote omwenteling
te danken hebben," hernam de dokter, "moeten we bedenken, dat de
slavernij waarvan ze bevrijd werden absoluut en veel vernederender was dan welke
andere vorm van slavernij ook. Ze werden niet alleen door één enkel juk onder
dwang gehouden, maar door een drievoudig juk. Het eerste juk was dat, wat de
grote massa van vrouwen met de massa van mannen gemeen had, namelijk de
persoonlijke en klasse overheersing van de rijken. De beide overige jukken waren
alleen voor vrouwen bestemd. Eén ervan was hun persoonlijke onderworpenheid,
niet alleen in de seksuele verhouding, maar ook in hun doen en laten aan mannen,
die hen onderhielden. Het derde juk was een zedelijk en intellectueel juk en
bestond in een slaafse inschikkelijkheid van hun denken, spreken en handelen,
die van vrouwen geëist werd in een reeks tradities en conventionele
voorschriften, die er op waren berekend, alles wat spontaan en individueel aan
een vrouw was, te onderdrukken en een kunstmatige gelijkvormigheid op te leggen
aan hun innerlijk en uiterlijk leven. Van de drie jukken was het laatste het
zwaarste en het meest noodlottig in zijn uitwerking op vrouwen en indirect op
alle mensen door de vernedering van de moeders. Op vrouwen zelf was de
uitwerking zo zielverstikkend en geestdodend, dat daaruit de aannemelijke
verontschuldiging ontstond, vrouwen te behandelen als een natuurlijk
minderwaardige van mannen, die niet wijsgerig genoeg waren om te begrijpen dat
wat men als een verontschuldiging voor hun verdrukking wilde laten doorgaan,
juist het resultaat was van deze onderdrukking. De onderwerping van vrouwen in
denken en handelen, uitgedrukt in wat in feite slaven wetten waren, wetten
uitsluitend vervaardigd voor haar sekse veracht en bespot door mannen, was de
oorzaak dat de enige hoop op een genietbaar leven voor elke vrouw daarin
bestond, de welwillende aandacht te trekken van een of anderen man, die in haar
onderhoud kon voorzien. Nu was het onder het vroegere economische systeem zeer
wenselijk voor een man, die werk zocht, te denken en te spreken als zijn
werkgever, als hij vooruit wilde komen in het leven. Toch werd door zijn
economische superieuren over het algemeen een zekere onafhankelijkheid in doen
en laten toegestaan, zolang het geen aanstoot gaf. Men had hoofdzakelijk zijn
werk nodig. Maar wat betreft de verhouding van de vrouw tot de man, die haar
onderhield, deze was zeer verschillend en veel intiemer. Ze moest, zoals de
vroegere diplomaten zeide "persona grata" (gewenste personen) zijn. Om
hem aan te trekken, moest ze hem aanstaan, geen aanstoot geven aan zijn smaak en
vooroordelen door haar opinie of gedrag, anders zou hij een ander de voorkeur
geven. Daarom werden jongentjes opgevoed, om hun brood te verdienen en meisjes
met het doel zich aangenaam en vooral niet onaangenaam voor mannen te maken.
Iets dat niet met de vrouwelijke waardigheid overeenkwam, maar het was nu
eenmaal minder noodlottig voor vrouwen om opgevoed te worden, om aan de smaak
van een bepaald soort mannen te voldoen. Hoewel menig man juist de voorkeur
gegeven zou hebben aan vrouwen met een onafhankelijke geest en met
oorspronkelijke natuurlijke meningen. Maar aangezien men niet van tevoren wist,
welke man later welke vrouw zou onderhouden, was de enige veilige weg, meisjes
eerder op te voeden tot een negatieve dan een positieve aantrekkelijkheid, zodat
ze ten minste geen aanstoot zou geven aan de vooroordelen van de gemiddelde man.
Dit ideaal was het best te bereiken door de meisjes te leren zich aan te passen
aan de bestaande tradities en gewoonten van denken en spreken en zich in één
woord te gedragen zoals het toen van een vrouw verlangd werd. Ze moest het boven
alles als een besmettelijke ziekte vermijden, één of ander nieuw
oorspronkelijk idee aan te hangen op enig belangrijk terrein of daarnaar te
handelen. Vooral op het gebied van godsdienst, politiek of sociale
aangelegenheden. Haar geest moest geoefend worden en haar lichaam gekleed naar
de gangbare voorbeelden. De hoop op een huwelijk moest gepaard gaan met het
volkomen ontbreken van enige bijzondere, ongewone of positieve mening over
alles, dat belangrijker was dan borduren of een salon decoreren. Als ze dan
precies deed en was zoals het behoorde, dan verhoogde het haar huwelijkskansen
als ze in kleine en oppervlakkige dingen zo vrolijk en geestig was, als ze maar
kon. Heb ik me vergist in de beschrijving van de uitwerking van het oude systeem
in dit opzicht Julius?"
'Ongetwijfeld," antwoordde ik, "hebt u de beschrijving van het
juiste en gangbare ideaal van een vrouwelijke opvoeding in mijn tijd naar het
leven getekend. Maar toch moet u me geloven, als ik u zeg dat er ook vrouwen
waren die een oorspronkelijke en ernstige geest hadden en die durfden te denken
en spreken zoals ze wilden."
'Natuurlijk waren er zulke vrouwen. Ze waren de prototypen van de
tegenwoordige. Zij vertegenwoordigden de vrouwen, die komen moesten en die er nu
zijn. Zij hadden de ketenen van de conventies van haar sekse verbroken en
bewezen aan de wereld de mogelijke gelijkwaardigheid aan de man op elk gebied
van denken en handelen. Maar, terwijl grote geesten de omstandigheden beheersen,
worden de geesten van de grote massa erdoor beheerst en gevormd. Als we
bedenken, wat voor een uitwerking het systeem op het merendeel van de vrouwen
had en hoe de smetstof van zedelijke en geestelijke slavernij door haar aderen
in het bloed van de mensheid werd overgebracht, dan worden we ons bewust hoe
vreselijk de aanklacht van de mensheid tegen de economische regeling ten
opzichte van vrouwen moet zijn geweest en welke enorme weldaad de omwenteling
aan de mensheid bewezen heeft, die vrije moeders aan het mensenras schonk, niet
alleen vrij van lichamelijke ketenen, maar ook van morele en
intellectuele."
'Zo even," vervolgde de dokter, "zinspeelde ik op de nauwe
overeenkomst, die bestond tussen de verhouding van de massa arbeiders tot de
kapitalisten op industrieel gebied en de verhouding van vrouwen tot mannen op
seksueel gebied. Deze overeenkomst is ook in een ander opzicht treffend.
'De onderwerping van de werklieden aan de bezittende klasse werd verzekerd
door het voortdurend overschot van werkloze arbeiders, die klaar stonden de
loonpositie te bederven, omdat ze bereid waren tot elke prijs en onder elke
voorwaarde te werken. Dit was de knuppel, waarmee de kapitalisten de arbeiders
er onder hielden. Op dezelfde wijze was er een overschot van vrouwen, die niet
tot haar bestemming kwamen. Een overschot, dat het juk van de onderwerping van
vrouwen aan mannen versterkte. Er waren veel mannen, die niet in hun eigen
onderhoud konden voorzien en daardoor niet in de gelegenheid waren een vrouw te
onderhouden. De onmogelijkheid voor een man om te trouwen, kon hem zijn geluk
kosten. Maar wat vrouwen aanging, het betekende niet alleen het verlies van
geluk, maar stelde hen bovendien bloot aan de druk of het gevaar van armoede.
Want het was voor vrouwen veel moeilijker een levensonderhoud, dat geschikt voor
hun was, te verdienen door eigen krachten. Het resultaat was een van de meest
beschamende tonelen ooit vertoond. Namelijk een toestand van rivaliteit en
concurrentie onder vrouwen om een huwelijk te sluiten. Om goed te beseffen hoe
hulpeloos ze waren en hoe moeilijk het vroeger voor vrouwen was, een houding
tegenover mannen aan te nemen van lichamelijke, geestelijke en morele
waardigheid en onafhankelijkheid, dien je te bedenken hoe buitengewoon slecht
hun kansen waren op wat je tijdgenoten brutaalweg de 'huwelijksmarkt'
noemden. En nog was de lijdensweg van vrouwen niet vol. Er bestond namelijk ook
nog een andere vorm van concurrentie onder vrouwen, die nog vreselijker was.
Niet alleen was er een groot overschot aan vrouwen, die wenste te trouwen om
economisch gewaarborgd te zijn, maar daarnaast waren er hele horden van vrouwen,
die geen hoop meer hadden om op een eerbare wijze door mannen te worden
onderhouden en die zich daarom prostitueerde voor een korst
brood. Julius, verbaast het je, dat van alle verhoudingen in de
afschuwelijke warboel, die jullie in de negentiende eeuw beschaving noemden, de
seksuele het meest ten hemel schreiden?"
'Onze filantropen," zei ik, "waren zeer verontrust over hetgeen zij
het sociale euvel noemden, ik meen over het bestaan van deze grote menigte
verworpelingen. Maar over het algemeen werd het niet beschouwd als behorende tot het economische probleem.
Men nam aan, dat bijv. prostitutie moest voortspruiten uit de verdorvenheid van
het menselijke hart, dat alleen verbeterd kon worden door zedelijke en
godsdienstige beïnvloeding."
'Ja, ja, dat weet ik wel, niemand in jouw dagen mocht er op zinspelen dat het
economische systeem tot in het diepst van zijn wezen in en in slecht was en
daarom had men de gewoonte aangenomen, al zijn afschuwelijke gevolgen op
rekening van de arme menselijke natuur te schuiven. Ja, ik weet ook dat vele
mensen overtuigd waren, dat het mogelijk was de gruwelen van het sociale euvel
door zedenpreken te verminderen. Maar ondertussen was het land vol van mensen,
die in wanhopige armoede verkeerde en geen andere middelen hadden om aan brood
te komen, dan door te voldoen aan de begeerten van mannen. Ik heb me een beetje
met frenologie bezig gehouden en had graag het buitenkansje gehad de schedel van
een negentiende-eeuwse filantroop te onderzoeken, die werkelijk geloofde, dat
alles uit de boosheid van het menselijk hart voortsproot."
'Maar," zei ik, "intelligente vrouwen in mijn tijd waren er op
tegen, de namen van hun echtgenoten aan te nemen bij het huwelijk. Hoe staat het
nu met deze kwestie?"
'De namen van de vrouwen veranderen niet
meer bij een huwelijk, net zo min als die van de mannen."
'En hoe gaat het met de namen van de kinderen?"
"Meisjes nemen de naam van de moeder aan, terwijl de naam van een vader er
bij staat. Met jongentjes is het juist andersom."
'Ik bedenk me juist," zei ik, "dat men zich zou verwonderen als het
tot stand komen van de economische onafhankelijkheid van vrouwen, een feit dat
de verhouding tot de mannen moest aantasten, niet in een opzicht het vroegere
conventionele begrip van seksuele moraliteit veranderd had."
'Zeg liever," antwoordde de dokter; "dat de economische gelijkheid
van mannen en vrouwen het voor de eerste keer mogelijk maakte, hun verhouding op
een morele basis te vestigen. De eerste voorwaarde voor een ethische handeling,
in welke verhouding dan ook, is de vrijheid van hen, die de handeling
verrichten. Zo lang de afhankelijkheid van mannen, vrouwen tegen hield vrij te
handelen in de seksuele verhouding, was er geen sprake van een ethische
verhouding. Dit was pas mogelijk toen vrouwen in staat waren zich onafhankelijk
te gedragen door het totstandkomen van de economische gelijkheid."
'Onze zedenmeesters zouden hevig geschokt zijn als men hun gezegd had, dat wij
geen seksuele moraal hadden. Wij hadden namelijk een zeer nauwkeurig en
uitgewerkt stelsel van: 'Gij zult niet'!"
'Natuurlijk,"
antwoordde mijn metgezel, "wij moeten elkaar op dit punt goed begrijpen,
want de kwestie is van groot belang. Zoals je zegt, hadden jullie een reeks van
zeer strenge wetten en bepalingen voor het gedrag van de beide seksen. Vooral
wat de vrouwen betreft. Maar het wezen ervan waren voor een groot deel niet
morele, maar door voorzichtigheid geboden overwegingen, met het doel de
economische belangen van vrouwen in hun verhouding tot de mannen te beschermen.
Niets kon belangrijker zijn geweest, dan deze wetten voor de bescherming van
vrouwen over het algemeen, hoewel ze hen persoonlijk vaak zwaar drukten. Zolang
vrouwen economisch hulpeloze en afhankelijke wezens bleven was het de enige
methode haar en haar kinderen te beschermen tegen manlijke mishandeling en
verwaarlozing. Denk niet dat ik de waarde van deze sociale wetten voor de
mensheid, gedurende de tijd dat ze nodig waren, te licht schat. Maar omdat ze
niet waren ingegeven door de natuurlijke heiligheid van de seksuele verhouding
op zich zelf en alleen waren ingesteld als voorzorgsmaatregelen, met het oog op
eventuele economische gevolgen, zou het niet juist zijn uitgedrukt deze wetten
een ethisch stelsel te noemen.
'Ze
moesten eerder worden beschouwd als een economisch reglement op seksueel gebied
d.w.z. een reeks van wetten en gebruiken die een economische bescherming vormde
van vrouwen en kinderen in seksuele- en familieverhoudingen.
'Het
huwelijkscontract werd opgeluisterd door een groot vertoon van sentimentele en
religieuze voorstellingen, maar ik hoef je er toch zeker niet aan te herinneren,
dat het wezen ervan voor wet en maatschappij niets anders betekende dan een
nauwkeurige handelsovereenkomst, waardoor men niets voor niets kreeg. Het was
een onderneming van de man, door de wet bekrachtigd, dat hij een vrouw en een
toekomstig gezin zou onderhouden, waartegenover zij moest toestemmen geheel tot
zijn beschikking te staan. Dat wil dus zeggen, dat op voorwaarde dat zij een
onderpand van zijn bezit zou krijgen, zijzelf een deel ervan werd. Om de
moraliteit of immoraliteit vast te stellen, was het de enige vraag, waar het bij
de wet en de maatschappelijke zedenbeoordeling op aan kwam, of deze overeenkomst
wettelijk tot stand was gekomen. Deze voorwaarde alleen maakte, dat wat vroeger
beschouwd werd als verkeerd en onzuiver, goed en zuiver werd. Zij konden mensen
zijn, die ongeschikt waren om te trouwen of ouders te worden, ze konden tot
elkaar gebracht zijn met de vuilste en laagste bedoelingen, de bruid kon er door
gebrek toe gedwongen zijn een man te aanvaarden, die ze haatte, jeugd kon
geofferd worden aan ouderdom en elke natuurlijke welvoeglijkheid kon met de
voeten worden getreden. Maar volgens de toenmalige
morele standaard werd, wanneer de overeenkomst door de wet was bekrachtigd,
alles wat dan volgde goed en mooi. Aan de anderen kant, als het contract niet
werd nagekomen en een vrouw een minnaar had zonder contract, dan kon hun liefde
nog zo groot zijn en konden ze verder nog zo goed bij elkaar passen, de vrouw
werd toch verstoten en verlaten als onkuis en onrein en uitgeleverd aan de
levende dood van maatschappelijke smaad. Laat ik je nog eens zeggen, dat wij ten
volle de verontschuldiging erkennen voor deze sociale wet onder dat
afgrijselijke systeem, als de enig mogelijke manier, de belangen van vrouwen en
kinderen te beschermen. Maar als men er over spreekt als ethisch en moreel met
het oog op de verhouding van de seksen, dan kon men zich niet erger schuldig
maken aan misbruik van woorden. In tegendeel moeten we zeggen, dat het een wet
was die om de materiele belangen van vrouwen te beschermen, genoodzaakt was
opzettelijk alle andere wetten, die in zulke gevallen in het hart geschreven
staan, te veronachtzamen.
'Volgens
de overleveringen schijnt er in jouw dagen over gesproken te zijn, dat het zo
schandelijk was, dat er tweeërlei moraal bestond: één voor mannen en één
voor vrouwen. Terwijl de mannen weigerden zich te houden aan de wetten, die men
vrouwen voorschreef, probeerde de maatschappij niet eens hen er toe te dwingen.
Ook waren er mensen, die dezelfde wetten wensten, toegepast op zowel mannen als
vrouwen. Ze beweerden, dat wat recht op onrecht was voor vrouwen, ook voor
mannen gold en dat er slechts één gedragslijn was voor recht en onrecht, rein
en onrein, zedelijk en onzedelijk. Dat was natuurlijk juist, maar wat voor
zedelijke winst zou er voor de mensheid zijn geweest, zelfs al had men de mannen
er toe kunnen krijgen dezelfde wetten als de vrouwen te aanvaarden? Wetten, die
zo absoluut onwaardig waren, wat betreft de ethische verhouding tussen de
seksen. Niets anders dan de bittere hardheid van hun economische slavernij had
vrouwen er toe gebracht een wet te aanvaarden, waardoor het bloed van
tienduizenden onbevlekte Gretchens voortdurend ten hemel schreide, evenals de
verwoeste levens van een ontelbare menigte vrouwen, die slechts de fout begingen
te veel te hebben liefgehad. Zeer zeker moet er slechts één gedragslijn zijn
voor mannen en voor vrouwen, zoals het nu is. Maar deze is niet de slavenwet met
zijn lage ondergrond, die aan vrouwen door de noodzaak om te leven was
opgedrongen. De gemeenschappelijke en hogere wetten voor mannen en vrouwen,
gegrond op het geweten van de mensheid, zouden pas mogelijk en verzekerd worden,
toen mannen en vrouwen tegenover elkaar stonden in seksuele evenals in alle
andere verhoudingen als absoluut gelijkwaardig en wederzijds onafhankelijk van
elkaar."
'Alles wel beschouwd" zei ik, "hoewel het me in het begin wel een
beetje schokte, van u te horen dat we vroeger geen ethische seksuele
verhoudingen hadden, zegt u echt niets meer dan onze hekeldichters, wanneer zij
hetzelfde onderwerp behandelen. Het absolute uiteenlopen van onze conventionele
seksuele zedelijkheid en de instinctieve zedelijkheid in liefde was iets,
waarover iedereen het eens was en verschafte, zoals u vast wel weet, veel stof
voor onze romantische en dramatische literatuur."
'Ja", antwoordde de dokter, "niets kon aan de kracht en het gevoel
worden toegevoegd, waarmee de toenmalige schrijvers de wreedheid en
onrechtvaardigheid van deze ijzeren maatschappelijke wet aan de kaak stelden.
Een wet die daarom nog wreder en onrechtvaardiger was, omdat zij alleen voor
vrouwen gold. Maar hun aanklachten waren nutteloos en de ontroeringen, die ze
dikwijls verwekten waren onvruchtbaar in hun uitwerking, omdat ze helemaal niet
in staat waren, de grondoorzaak aan te tonen, die verantwoordelijk was voor de
wet, die ze aanvielen en die opgeheven moest worden, wilde men in de plaats
daarvan een rechtvaardigen, ethische toestand krijgen. De grondoorzaak was,
zoals we hebben gezien, het stelsel van welvaartverdeling, waardoor de enige
hoop van vrouwen op een goed en zeker bestaan ervan afhing, of ze er in slaagden
een wettelijke waarborg te krijgen om door een of anderen man te worden
onderhouden tegen de prijs van haar persoon."
'Het lijkt erop," zei ik, "dat toen de ogen van vrouwen goed en wel
geopend waren en ze zagen wat het programma van de omwenteling voor hun
betekende, door de eis van economische gelijkheid voor iedereen, het eigenbelang
ervoor zorgde dat, juist ook, zij zich nog meer aan de zaak gingen wijden dan de
mannen."
"Dat was ook zo" antwoordde de dokter, "natuurlijk heeft
de verlammende invloed van sleur, traditie, vooroordeel en de schuchterheid, als
gevolg van onheuglijke slavernij, vrouwen
er lang van afgehouden de grootheid van de bevrijding te begrijpen die hun werd
aangeboden. Maar toen ze het eenmaal hadden begrepen, hebben zij zich eensgezind
met grote geestdrift in de omwentelingsbeweging geworpen, wat de overwinning in
de strijd besliste. Het was mogelijk dat de mannen vóór of tegen economische
gelijkheid waren, volgens de positie die zij bekleedden, maar elke vrouw, juist
omdat ze vrouw was, moest er wel vóór zijn zodra ze ten volle begreep wat het
voor de helft van het mensdom waartoe zij behoorde, had te betekenen.
|
Homepage Grondvest . . . . . SDN homepage
