|
HOOFDSTUK
2.
Waarom
de omwenteling niet eerder kwam.
We
waren zo verdiept in ons gesprek, dat we niet hoorden, dat Dr. Leete naar ons
toekwam.
'Ik heb al tien minuten naar jullie gekeken," zei hij, "tot ik me
niet langer kon bedwingen om te weten te komen wat jullie zo bezig houdt."
'Uw dochter," zei ik, "heeft zich een meesteres getoond in de
methode van Socrates. Door net te doen of ze erg onwetend is, heeft ze me een
reeks van eenvoudige vragen gesteld, waardoor het me nu pas duidelijk wordt, hoe
schandelijk het was om te zeggen, dat onze Amerikaanse regering een
volksregering was. Als één van de rijken wist ik natuurlijk, dat onze macht in
de staat groot was, maar ik was me er vroeger nooit zo van bewust, dat het volk
bij zijn eigen regering hoegenaamd niets had in te brengen."
'Aha," riep de dokter zeer vergenoegd uit, "mijn dochter is dus
vanmorgen zo vroeg opgestaan, om haar vader als de aangewezen leraar in de
geschiedenis voor z'n voeten te lopen?"
Edith was van de tuinbank opgestaan, om de bloemen, die zij zat te schikken,
naar binnen te brengen. Ze schudde haar hoofd en antwoordde op de uitdaging van
haar vader:
'Daar hoef je niet bang voor te zijn. Julius heeft me absoluut genezen van de
lust, die ik had, naar de toestanden van onze voorouders te vragen. Ik heb te
doen gehad met het arme volk van die dagen, om de ellende en de verdrukking, die
het door de rijken te verduren had. In het vervolg zal het me koud laten en zal
ik mijn medelijden voor wat beters gebruiken."
'Hemeltje," zei de dokter, 'wat heeft de bron van je medegevoel opeens
doen opdrogen?
Wat heeft Julius je vertelt?"
'Eigenlijk niets wat ik vroeger niet heb gelezen of geweten moest hebben, maar
het kwam me altijd zo vreemd voor dat ik het niet eerder geloofde dan nu. Ik
dacht, dat er verzachtende omstandigheden moeten zijn geweest; waarover de
geschiedenis niet rept."
'Maar
wat was het dan toch, dat hij je verteld heeft?"
'Het
schijnt dat juist het volk, juist die arme volksmassa, voortdurend het
oppertoezicht had over de regering. Als het volk maar vastbesloten en verenigd
was geweest, zou het in staat geweest zijn, een einde te maken aan die
ongelijkheid en voor allen gelijke omstandigheden te scheppen, zoals wij dat
gedaan hebben. Niet alleen hebben de armen dat niet gedaan, maar zij gaven ook
als reden op, deze slavernij te verduren om hun vrijheden niet te verliezen, als
ze geen onverantwoordelijke meesters hadden, om hun belangen te beheren, want
door hun eigen zaken in handen te nemen, zouden zij hun vrijheid in gevaar
brengen. Ik heb een gevoel alsof ik mijn tranen, die ik om het lijden van zo'n
volk vergoten heb, verspild zijn. Zij, die onrechtvaardigheden verdragen,
terwijl ze de macht hebben, hen uit de weg te ruimen, verdienen verachting in
plaats van medelijden. Het speet me eerst, dat Julius als één der rijken tot
de klasse van de onderdrukkers behoorde. Nu ik de dingen beter begrijp, ben ik
blij. Als hij één van de armen was geweest, één van de massa, die de
werkelijke meesters waren, die met de opperste macht in handen er in toestemden
om slaven te zijn, vrees ik, dat ik hem zou hebben veracht."
Nadat
ze zo plechtstatig verklaard had, dat mijn tijdgenoten geen mededogen van haar
te verwachten hadden, ging Edith in huis, mij hevig onder de indruk
achterlatende, met de opmerking dat als de mannen van de twintigste eeuw niet
langer in staat waren hun vrijheden te handhaven, de vrouwen dat wél zouden
doen.
'Heus
dokter, u hebt het aan uw dochter te danken, dat u veel tijd en moeite bespaard
is gebleven".
'Hoe
dat zo?"
"Omdat
u me niet meer hoeft te verklaren hoe en waarom men er toe gekomen is, om de
industrie te nationaliseren en de economische gelijkheid in te voeren. Als u
ooit een luchtspiegeling in de woestijn of op zee gezien hebt, dan zult u zich
wel herinneren, dat hoewel het beeld in de lucht op zichzelf helder en duidelijk
was, zijn onwerkelijkheid zich verried door een gebrek aan details, een soort
van verdoezeling waar het zich met de voorgrond, waarop u stond, vermengde. Weet
u, dat deze nieuwe maatschappelijke orde, waarvan ik op zo'n vreemde wijze
ooggetuige ben geworden, tot nu toe enige overeenkomst voor mij had met een
luchtspiegeling? Op zichzelf scheen het mij een nauwkeurig, ordelijk en zeer
redelijk plan, maar ik kon maar niet begrijpen, hoe het zich uit de absoluut
verschillende toestanden van de negentiende eeuw natuurlijk kon ontwikkelen. Ik
kon me alleen voorstellen, dat deze gedaanteverwisseling van de wereld slechts
het gevolg kon zijn van nieuwe begrippen en krachten, die sinds mijn tijd in
werking waren getreden. Ik had hierover een boek aan u willen vragen. Nu kunnen
we deze tijd gebruiken, om ons met andere dingen bezig te houden. Edith heeft me
n.l. in tien minuten aan het verstand gebracht, dat het enige wonderbaarlijke
van uw organisatie van het industrieel stelsel als staatszaak niet is, dat het
tot stand kwam, maar dat het zolang duurde voordat het zover was en dat een volk
van redelijke wezens er in toestemde, slaaf te blijven van onverantwoordelijke
meesters gedurende meer dan een eeuw, nadat het in het bezit gekomen was van de
absolute macht, om alle maatschappelijke inrichtingen te veranderen, die hen
niet aanstonden".
'Waarachtig," zei de dokter, "Edith
heeft zich, zonder dat ze het wilde, ontpopt als een zeer bruikbare
onderwijzeres. Op slag heeft ze bereikt het moderne standpunt tegenover
dat van jouw tijd te stellen. Onze opvatting ervan is, dat de onsterfelijke
inleiding van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring logisch de hele
verklaring bevatte van de leerstelling van algemene economische gelijkheid,
gewaarborgd door het volk
gezamenlijk, aan de burgers afzonderlijk. Weet je nog je wat de woorden waren
?"
'Wij zijn van oordeel, dat deze waarheden vanzelfsprekend zijn:
1) dat alle mensen gelijk geschapen zijn met zekere onaantastbare rechten;
2) dat onder deze rechten zijn: leven, vrijheid en het streven naar geluk;
3) dat om deze rechten te verzekeren onder de mensen regeringen zijn gevormd,
die hun redelijke
macht verkrijgen met toestemming van de burgers;
4)
dat wanneer een regering deze rechten verwaarloost, het volk het recht heeft
deze regering te veranderen of af te straffen en een andere te vormen, die haar
grondslagen op zulke beginselen bouwt en haar macht zo ordent, dat ze zijn
veiligheid en geluk met grote waarschijnlijkheid verwezenlijkt" .
'Is
het mogelijk, Julius, zich een regering voor te stellen, die minder doelmatig is
dan de onze om dit grote ideaal tot stand te brengen? De hoeksteen van onze
maatschappij is economische gelijkheid en is dat niet de voor-de-hand-liggende
noodzakelijke ,en enige doeltreffende waarborg, voor deze drie geboorterechten:
leven, vrijheid en geluk? Wat is het leven zonder zijn materiele basis en wat is
een gelijk recht om te leven, als het niet een gelijke materiele basis is? Wat
is vrijheid? Hoe kan iemand vrij zijn, die het recht om te werken en te leven
aan zijn medemensen moet vragen en zijn brood moet ontvangen uit de handen van
anderen? Hoe kan een regering beter de vrijheid aan iemand verzekeren, dan door
hem een gelegenheid tot werken en leven te verschaffen verbonden met
onafhankelijkheid. Hoe kan dit anders geschieden, als niet de regering het
economische stelsel bestuurt, waarvan werk en onderhoud afhankelijk zijn. Ten
slotte, wat betekent het gelijke recht van allen om te streven naar geluk? Welke
vorm van geluk, in zo verre het ten minste afhankelijk is van materiele
omstandigheden, is niet gebonden aan economische toestanden? Hoe kan een gelijke
kans om te streven naar geluk aan allen verzekerd worden, als het niet door
economische gelijkheid wordt gewaarborgd?"
'Ja inderdaad," zei ik, "zo is het helemaal. Maar hoe kwam het toch,
dat het zo lang duurde voordat men het inzag?"
'Kom,
laten wij hier op ons gemak op deze bank gaan zitten, dan zal ik je vertellen
wat het moderne antwoord op je belangrijke vraag is. Op het eerste gezicht is
het onbegrijpelijk, dat het zo lang duurde, voordat de wereld over het algemeen
en het Amerikaanse volk in het bijzonder, besefte, dat democratie logisch
betekende, dat de regering van het volk de heerschappij van de rijken verving in
de regeling van productie en distributie van de goederen. Niet alleen omdat het
zo'n eenvoudige verklaring was van het begrip van het regeren van het volk, maar
ook omdat het een regeling was, waarbij de volksmassa zó rechtstreeks belang
had, dat zij ten uitvoer gebracht zou worden. Oppervlakkig bezien was het heel
natuurlijk, dat Edith het volk veroordeelde, omdat het niet in staat was, tot
zo'n eenvoudig inzicht te komen en daarom geen medelijden verdiende voor het
leed, dat het zo makkelijk kon verhelpen. Maar als we goed nadenken, dan zullen
we zien, dat de tijd, die de wereld in het algemeen -en het Amerikaanse volk in
het bijzonder- nodig had, om er achter te komen, wat de democratie eigenlijk betekende, ook
op politiek gebied, niet langer was dan verwacht kon worden, als men de
ontzaglijke gevolgen, die het zou hebben, in aanmerking wil nemen. Het is een
democratisch begrip, dat alle mensen gelijk zijn in rechten en in waardigheid en
dat de enige rechtvaardiging en het enige doel van menselijke regeringen daarom
moet zijn, de handhaving en bevordering van het algemeen welzijn op gelijke
voorwaarden. Dit begrip was het ruimste inzicht waartoe het menselijk verstand
tot die tijd gekomen was. Het betekende toen men dat begon te begrijpen, een
grondige verandering van de toen bestaande sociale inrichtingen, die berustten
en gevormd waren op het beginsel van persoonlijke- en klassenvoorrechten en
macht en op de heerschappij van weinigen over velen. Het is eenvoudig niet
overeen te brengen met de begrensdheid van het menselijke verstand, dat de
erkenning van zo'n grootse idee plotseling zou ontstaan. De idee moet haar tijd
hebben om te groeien. De hele tegenwoordige orde van economische democratie en
gelijkheid was logisch opgesloten in de eerste volledige verklaring van de
democratische idee. Zo ongeveer als de uitgegroeide boom in het zaad. In beide
gevallen was tijd het enige nodige voor de ontwikkeling, tot het resultaat
bereikt was."
'Wij
verdelen de geschiedenis van de ontwikkeling van de democratische idee in twee
zeer verschillende stadia. Het eerste stadium noemen wij dat van de negatieve
democratie. Om het te begrijpen moeten we nagaan, hoe de democratische idee
ontstond. Ideeën worden geboren uit vroegere ideeën. Zij hebben tijd nodig, om
uit de kenmerken en beperkingen te groeien, die de stempel droegen van de
omstandigheden waaronder ze op de wereld kwamen. Het begrip van volksregering,
wat Amerika betreft, evenals over het algemeen wat vroegere republikeinse
ervaringen aangaat, was een protest tegen de regering van koningen en haar
misbruiken. Niets is zekerder, dan dat de ondertekenaars van "de
onsterfelijke verklaring" er geen denkbeeld van hadden, dat democratie
noodzakelijk wat anders betekende dan een plan om het zonder koningen te kunnen
stellen. Zij vatten het alleen op als een verandering van regeringsvorm en niet
als beginsel en doel van regeren.
Zij waren helemaal niet zonder zorgen, dat het oppermachtig volk, juist omdat
het oppermachtig was, op de idee zou kunnen komen, zijn macht te gebruiken, om
zijn eigen omstandigheden te verbeteren. Het is een feit, dat zij ernstig over
deze mogelijkheid schenen te hebben nagedacht, maar zij waren zo weinig in
staat, de logica en de kracht van de democratische idee te schatten, dat ze het
als mogelijk beschouwden, door vindingrijke verordeningen in papieren
grondwetten het volk te beletten, zijn macht te gebruiken, en zich zelf te
helpen, als het dat zou willen.
Deze eerste periode van de democratische ontwikkeling, waarin de democratie
alleen werd opgevat als een vervanging voor het koningschap, omvat al de
zogenaamde republikeinse proefnemingen, tot het begin van de twintigste eeuw,
toen de Amerikaanse republiek natuurlijk de aller belangrijkste was. Gedurende
dit tijdperk was de democratische idee niets anders dan een protest tegen een
vorige vorm van regering. Helemaal zonder een nieuw, wezenlijk of levenskrachtig
eigen beginsel. Hoewel het volk de koning had afgezet als voerman van het
maatschappelijke voertuig en de teugels in eigen handen had genomen, dacht het
aan niets anders dan het voertuig in de oude wagensporen te houden en natuurlijk
merkten de passagiers nauwelijks de verandering.
Het
tweede stadium in de ontwikkeling van de democratische idee begon met het
ontwaken van de mensen tot het inzicht, dat het afschaffen van koningen in
plaats van het laatste doel en de laatste roeping van de democratie te zijn, dit
slechts de inleiding was van het ware werkplan. Dat plan was de gezamenlijke
staatsinrichting te gebruiken voor de onbeperkte bevordering van de welvaart.
Het
is een belangrijk feit, dat de mensen in Europa eerder op deze gedachte kwamen,
hun politieke macht te gebruiken, om hun materiele omstandigheden te verbeteren
dan in Amerika, hoewel de vormen van democratie daar veel minder ingang vonden.
Dit kwam natuurlijk door de voortdurende ellende van de volksmassa in de oude
wereld, die haar eerder toegankelijk maakte voor mogelijk nieuwe begrippen over
de kwestie van het levensonderhoud. Aan de anderen kant was de algemene welvaart
van de volksmassa in Amerika en het betrekkelijke gemak om iets te vinden,
waarmee men zijn brood kon verdienen, tot de laatste kwart van de negentiende
eeuw er de oorzaak van, dat het
Amerikaanse volk niet eerder dan toen men er ernstig over begon na te denken,
hoe het door verenigd op te treden, zijn economische omstandigheden zou kunnen
verbeteren.
Gedurende de negatieve periode van de democratie beschouwde men het verschil van
democratie en monarchie als twee machines, die hoewel anders samengesteld, voor
hetzelfde doel werden gebruikt. Met de ontwikkeling van de democratische idee
tot de tweede of positieve periode, kwam men tot het inzicht, dat de overdracht
van het opperste gezag van de koning en de edelen aan het volk, niet alleen
verandering van regeringsvorm was, maar een grondige ommekeer in de betekenis
ervan, ook van zijn motieven, doeleinden en werkwijzen; een ommekeer, die gelijk
stond met de kentering van de polariteit van het hele maatschappelijke stelsel,
die daarmee het hele kompas veranderde en van Noord-Zuid, van West-Oost maakte.
Toen werd begrepen, wat voor ons zo eenvoudig schijnt, dat het moeilijk is in te
zien, waarom het niet altijd was begrepen, dat het volk, toen het oppermachtig
werd en kon doen wat koningen en klassen gedaan hadden als regeerders, zich in
tegendeel op het standpunt plaatste niet te doen wat vorige regeringen gedaan
hadden, n.l. eigen belang tegenover het volksbelang te plaatsen en wel te doen
wat vorige regeringen niet gedaan hadden, n.l. te zorgen voor het volksbelang.
Het zag in, dat het nut en de hoofdfunctie van de volksregering eigenlijk iets
was, waaraan geen vorige regering ooit aandacht had geschonken, n.l
om het bezit van de macht van de staatsorganisatie te gebruiken, om de
materiele- en morele welvaart van het hele oppermachtige volkslichaam tot de
grootst mogelijke hoogte te brengen, zodat aan iedereen een zelfde gelijke graad
van welvaart werd verzekerd. De democratie van de tweede of positieve periode
triomfeerde in de grote omwenteling en het is sindsdien de enige regeringsvorm
geweest, die in de wereld bekend is."
'Wat
hierop neerkomt", merkte ik op,
"dat er vóór de twintigste eeuw nooit een democratische regering is
geweest."
'Ja precies," gaf de dokter toe, "de zogenaamde republieken van de
eerste periode rangschikken wij onder pseudo-republieken of negatieve democratieën.
Zij waren in geen opzicht werkelijke volksregeringen, maar slechts vermomde
plutocratieën, waarin de rijken de ware en bovendien onverantwoordelijke
beheersers waren. Je zult dadelijk inzien, dat ze niets anders konden zijn. De
volksmassa's waren van het begin van de wereld de ondergeschikten en knechten
van de rijken, maar de koning stond boven de rijken en hield hun heerschappij in
bedwang. De afschaffing van de koningen nam de dwang op de macht van de rijken
weg, die daarna oppermachtig werden. In naam was het volk de heerser, maar het
bestond uit mensen, die ieder op zichzelf en als klasse de economische slaven
van de rijken waren en aan hun genade overgeleverd. De volksregering werd daarom
als dekmantel gebruikt voor de overheersing van de kapitalisten.
Als noodzakelijke etappes beschouwd in de ontwikkeling van de maatschappij van
zuivere monarchie tot zuivere democratie, zijn deze republieken van de negatieve
periode een schrede voorwaarts. Maar wanneer men ze als regeringsvormen op
zichzelf beschouwt, dan zijn ze lang niet zo te bewonderen als behoorlijke
monarchieën. Vooral wat betreft de gelegenheid voor omkoperij, en de
onderwerping van behoeftigen door geldmacht, waren zij misschien wel het
slechtste soort van regeringen. De periode van de negentiende eeuw, gedurende de
tijd waarin de oogst van pseudo-democratieën rijp werd voor de sikkel van de
grote omwenteling, schijnt van het tegenwoordig standpunt bezien, niets dan een
onbeschrijfelijk trieste tussenregering te zijn, te lui om te werken en
geplaatst tussen het verval van de krachtige monarchieën van de achttiende
eeuwen de opkomst van de werkelijke democratieën van de twintigste eeuw. Dat
tijdvak kan worden vergeleken met dat van de minderjarigheid van een koning,
gedurende de tijd waarin de koninklijke macht misbruikt werd door slechte
rentmeesters. Het volk was als heerser uitgeroepen, maar had de scepter nog niet
aanvaard." "En toch," zei ik, "vertelden onze wijze mannen
ons, aan het eind van de negentiende eeuw, toen de wereld nog geen voorbeeld van
een volksregering gezien had, dat het democratische systeem een grondige proef
doorstaan had en klaar was beoordeeld te worden naar zijn resultaten. En de
meeste van hen gingen zo ver te zeggen, dat het democratische systeem blijk had
gegeven een mislukking te zijn, toen feitelijk, als men goed nagaat, zelfs geen
poging gedaan was, het in toepassing te brengen."
De
dokter haalde zijn schouders op en zei: "Het is een zeer onaangename taak,
om de traagheid van de volksmassa te verklaren en hoe zij tastent haar weg vond
naar het begrip van alles, wat de democratische idee voor haar inhield. Het is
echter een even moeilijke als ondankbare taak, om rekenschap te geven van het
falen van filosofen, geschiedschrijvers en staatslieden van jouw dagen om tot
een duidelijk begrip te komen van de logische opvatting van democratie en
vooruit te zien waarheen zij leiden moest. Juist het geringe praktische
resultaat dat tot die tijd bereikt was door de democratische beweging,
vergeleken bij het grootse, dat zij beloofde en de krachten, die er achter
stonden had hen op de idee moeten brengen, dat haar ontwikkeling pas in het
beginstadium was. Hoe konden intelligente mannen en vrouwen zichzelf misleiden
met de uitspraak, dat de omwentelingsgedachte, die van de grootste draagwijdte
aller tijden was, haar invloed had uitgeput en haar roeping had vervuld, door de
titel van de uitvoerende macht van een volk van koning in president, en de naam
van zijn nationale wetgevende Macht van Parlement in Congres te veranderen? Als
de schoolmeesters, de Universiteitsprofessoren en anderen, die verantwoordelijk
waren
voor de opvoeding, hun loon waard waren geweest, dan zou je niets in het
tegenwoordige stelsel van economische gelijkheid gevonden hebben, dat je zou
hebben verrast. Je zou onmiddellijk gezegd hebben, dat het juist was, wat je
geleerd had. Dat het volgende stadium de onvermijdelijke ontwikkeling van de
democratische idee zou zijn.
Edith wenkte ons om binnen te komen. We stonden op en slenterden naar huis;
terwijl de dokter vervolgde: "De omwentelingsbeweging ondernam een
politieke campagne en propageerde de democratie onder verschillende potsierlijke
namen, die helemaal niet voor politieke partijnamen geschikt waren, maar de
betekenis van het woord democratie en de verschillende gelijkwaardige en
afgeleide uitdrukkingen beter en vollediger verklaarden en haar werkwijze, doel
en strekking beter tot hun recht lieten komen dan een bibliotheek van boeken kon
doen. Het Amerikaanse volk verbeeldde zich, dat het een volksregering had
opgericht, toen het zich van Engeland afscheidde, maar het werd misleid. Door de
politieke macht te veroveren, die vroeger door de koning werd uitgeoefend, had
het volk slechts de buitenwerken van de vesting van tirannie ingenomen. Het
economische systeem was de burcht en beheerste elk deel van de socialen opbouw,
die in het bezit gebleven was van private en onverantwoordelijke heersers. Zo
lang dit zo bleef was het bezit van de buitenwerken van geen nut voor het volk
en werden deze slechts in stand gehouden met medewerking van het garnizoen van
de burcht. De omwenteling kwam tot stand toen het volk zag, dat het of de burcht
moest innemen of de buitenwerken moest ontruimen. Het moest of het werk van de
totstandbrenging van de volksregering, dat ternauwernood door vroegere
geslachten begonnen was, voltooien of alles wat deze tot stand hadden gebracht
verlaten."
|
Homepage Grondvest . . . . . SDN homepage
