Een van de aardigste plaatsen debat is de internetsite van de Sociale Databank Nederland

Vrijdag 10 december 1999. Door Pauline van de Ven Opklikbare informatie aangebracht door en onder verantwoording van de SDN AMSTERDAM - Een van de aardigste plaatsen voor het economisch debat is de internetsite van de Sociale Databank Nederland (SDN). Onder http://www.sdnl.nl staan artikelen van uiteenlopende auteurs en dito kwaliteit over een scala van onderwerpen. Voormalig werkgeversvoorzitter Alexander Rinnooy Kan staat er met wenken voor economische groei, rug aan rug met een oproerkraaier als wijlen Jaap van de Merwe met zijn ballade 'Voor hen maakt het geld, al is het stom, alles recht, al is het krom' en talrijk zijn de 'offerdiertjes der bankiertjes'. Een krant is een meneer, zo wil het gezegde. Een website is een café, heb ik ontdekt. Het café van de SDN is er een de praktijk niet zou kunnen bestaan. In het leven van alledag zitten de mensen die hier worden samengebracht in verschillende compartimenten van dezelfde samenleving, opgeborgen in de veilige beslotenheid van hun eigen coupé's. We weten allemaal dat de trein langer is dan het stuk waar we zelf in zitten, maar hoe lang precies, en wie er allemaal in zitten, blijft vaag. Nu kijk je in bijna alle coupé's tegelijk. Vorige week sloeg de SDN een mijlpaal in de vorm van een eerste cd-rom waarop de hele chaos van drie jaar webdiscussie over economie, politiek, recht en milieu is samengebracht. Een mooi moment om achter het doek te kijken. Wat beweegt een paar mensen om gratis en voor niks een enorme databank op te zetten - met een hachée van onderwerpen voor en over rijp en groen, links en rechts, werkend en inactief? Mijn belangstelling werd gewekt door de naam van Henry George, op wiens gedachtegoed de stichting zich, in de brief bij de cd-rom, zegt te baseren. Nu is Henry George een van de grootste rebellen uit de economische geschiedenis. Of beter gezegd: uit de politieke geschiedenis want net als Marx heeft hij weinig betekend voor de economie maar des te meer voor de politiek. Geboren in Philadelphia in 1839 monsterde hij als dertienjarig jongetje aan op een vrachtschip naar India, waar de kloof tussen arm en rijk blijvende indruk op hem maakte. Terug in de VS ergerde hij zich aan de wilde grondspeculatie bij de opkomst van het spoorwegnet. Het trof hem dat grondbezitters rustend rijk werden terwijl werknemers arm bleven. Vechtjas Hij vatte het plan op om de grond zo niet te onteigenen, dan toch volledig weg te belasten. Hij schreef daar pamfletten en boeken over die grote omzetten haalden en luide bijval en tegenstand oogstten. In onze tijd wordt hij herdacht als vechter tegen armoede binnen een kapitalistisch systeem. Hij wilde dat systeem niet omver gooien. Maar zijn hervormingen waren verstrekkend genoeg om te vrezen dat ze dat wel zouden doen, en dat het zonder geweld niet zou lukken. Daarover schijnt George te hebben gezegd: "Als het nodig is oorlog te voeren, het zij zo. Nooit is een doel heiliger geweest!". Hij was fanatiek en radicaal. Je kunt George natuurlijk niet los zien van de tijd waarin hij heeft geleefd. Een evenwichtig krachtenveld tussen werknemers en werkgevers en tussen particulier en algemeen belang moest nog worden opgebouwd. De narigheid die George, en ook Marx, hebben gezien en meegemaakt George heeft op straat om eten moeten bedelen voor zijn gezin en ook Marx is doodarm geweest - maakt hun radicaliteit begrijpelijk en zelfs historisch noodzakelijk. Zonder de vechtlust van dat soort mensen had onze maatschappij er weinig fraai uitgezien. Of het Georgeaanse gedachtegoed, waarin de onteigening van grond centraal staat, nog zo vruchtbaar is in een platte, tamelijk uitgebalanceerde maatschappij als Nederland nu, moet ieder maar voor zichzelf uitmaken. Zelf denk ik dat het eigendomsrecht vitaal is voor de manier waarop de westerse economie geordend is. Er blijft veel te wensen over maar de ordening zelf lijkt me, voor onze tijd en plaats in de geschiedenis, de best beschikbare. Maar, het (heren)comité van aanbeveling - prof. dr S.W. Gouwenberg, prof. H.B. Kossen, mr. dr T. Holterman, en prof. J. Wiersma - voelt zich bij Henry George blijkbaar thuis. Waarom ook niet. Ieder heeft recht op zijn dromen over een betere samenleving. Die van de SDN zijn de mijne niet, maar de website biedt in ieder geval een prikkelende pluriformiteit die in dit eensgezinde moeras zeldzaam is geworden. En wat meer is, de instelling voldoet aan het mooie doel dat ze zich heeft gesteld. Ze bevordert de sociale samenhang in de maatschappij'. Daarvan ben ik nu wel overtuigd geraakt: de veelgehoorde vrees dat internet sociale tegenstellingen zou versterken is ongegrond. Het tegendeel is waar. Commentaar R.M. Brockhus: Pauline van de Ven heeft kennelijk niet begrepen dat het gaat om het blote eigendom van de grond en de exploitatie daarvan. Het economisch nut van grond, dat door de samenleving als geheel wordt gecreëerd, moet toekomen aan allen. Dat staat een vrije markt niet in de weg. Het enorme verschil in prijs tussen agrarische grond, ongerepte natuurgrond, bebouwde grond en industriegrond geeft aan dat de menselijke activiteiten op een stuk grond de economische waarde bepalen. George wilde de revenuen van grond niet laten toekomen aan een toevallige eigenaar of aan een speculant, maar aan de gemeenschap als geheel. Met de grondrente als opbrengst zou wat maatschappelijk wenselijk is betaald kunnen worden. Elke vorm van belasting op arbeid - zoals de loonbelasting, sociale premies, enz. - zouden kunnen worden afgeschaft. Zelfs de overheidsinvesteringen in de infrastructuur zouden bij geleidelijke invoering van de single-tax daarvan betaald kunnen worden. (Zie hiervoor de epiloog van Wim Sweers in het boek van Siebe Sevenster "Grondrecht innen voor milieu en basisinkomen") Dat zou als muziek in de oren moeten klinken van elke belastingbetaler, en iedereen zou er tenminste over kunnen nadenken. Het betekent ook dat alle gebruik van grond op basis van een vorm van pacht wordt opgebracht, zodat een voldoende grote geldstroom van de gebruikers van de grond, naar rato van de sociaal-economische exploitatie, vloeit in de richting van de algemene middelen. Het zou dan wel eens zo kunnen zijn dat Pauline van de Ven een aldus geordende maatschappij alsnog ziet zitten en wellicht er een warm voorstandster van worden. Rick van de Ploeg gaf als Tweede Kamerlid voor de PvdA een mooi voorbeeld van de situatie in Hongkong en hoe daar grondbelasting heel goed werkt, dus ook in een puur kapitalistische maatschappij. Wat de hedendaagse Nederlandse georgisten betreft is grondrente alleen niet genoeg, want ook een belastingheffing op financieel vermogen blijft onmisbaar, met name vanwege de oprukkende globalisering onder WTO-vlag. En dat is vechten tegen de bierkaai.