Van lagere lasten wordt niemand wijzer
EuroStaete . .
EKC . .
Klokkenluiders <===> SDN
. . Wolmanzouten
. . English
 30 mei 1997 Door: Jacques Monasch Loonmatiging en lastenverlichting hebben de reputatie van het poldermodel gevestigd. Het kunstje kan echter niet tot in lengte van jaren worden herhaald. De koopkracht van de burger is bovendien niet zaligmakend, betoogt Jacques Monasch. Tijdens het Voorjaarsoverleg van het kabinet met de werkgevers- en werknemersorganisaties zijn weer sussende woorden gesproken om het gezamenlijk gedragen beleid van Loonmatiging niet in gevaar te brengen. Er was enige onrust ontstaan aan het loonfront doordat de recente CAO-lonen hoger zijn uit gevallen dan in CAO-contracten in de vorige periode. Loonmatiging en lastenverlichting lijken onafscheidelijk te zijn geworden. De Nederlandse politiek breekt zich nu al het hoofd hoe in de volgende periode geld vrijgemaakt kan worden voor verdere lastenverlichting. In de globale plannen van staatssecretaris Vermeend staat bij de vereenvoudiging van het belastingstelsel Lastenverlichting centraal. Het Centraal Plan Bureau heeft berekend dat er in de volgende periode 'slechts' 5,5 miljard vrij beschikbare ruimte is om de lasten te verlagen. Het Nederlandse tovermodel heeft kennelijk extra ruimte nodig om het polderkunstje te kunnen blijven vertonen. Lastenverlichting heeft een onmiskenbare bijdrage geleverd aan de versterking van de arbeidsmarkt, en daarmee aan een substantiële verlaging van de werkloosheid. Zelfs de langdurige werkloosheid begint te dalen. Maar of generieke lastenverlichting politiek en economisch nog langer wenselijk is, valt te betwijfelen. Ten eerste moet de vraag worden gesteld of de overheid nog langer bereid moet zijn om de loonmatiging in het bedrijfsleven af te kopen. De winsten in het bedrijfsleven rijzen al jaren achterelkaar de Pan uit, de beursen boeken record op record, een tijdelijke inzinking is een prelude op een nieuw 'all time high' op het Damrak. De top van het bedrijfsleven ziet voor zichzelf allang geen heil meer in loonmatiging. Hij plust zijn bankrekening fors bij met extra loon en opties. Als het bedrijfsleven concurrerend moet zijn en de arbeidskosten laag moeten blijven, dan zou de som die normaliter vrij kan komen voor loonstijging binnen een bedrijf of binnen bet bedrijfsleven, moeten worden ingezet voor 'goede doelen' als scholing, ouderschapsverlof, arbeidstijdverkorting of zelfs door vermogensaanwasdeling voorwerknemers in te voeren. De prikkel voor die investeringen wordt echter mede door de generieke lastenverlichting van de overheid afgezwakt. Koopkrachteisen worden afgekocht door de overheid. Het bedrijfsleven hoeft de beschikbare loonruimte niet te gebruiken om te investeren in de eigen werknemers. Voeg daar een managementcultuur bij die gericht is op verrijking van de top, dan gaat dat ten koste van contiguïteit en werkgelegenheid. De overheid zou hier samen met de vakbeweging kunnen optrekken Samen kunnen ze bij de werkgeversorganisaties bedingen dat de niet uitbetaalde loonstijging omgezet wordt in de genoemde 'goede doelen'. Ten tweede is het de vraag of het kabinet moet meewerken aan de versterking van de koopkracht van consumenten - en daarmee aan het consumentisme. Het is evenzeer de vraag of burgers slechts lastenverlichting na zouden streven, of daar louter voordeel van hebben. Behoud van hoogwaardige collectieve voorzieningen kan hun meer belang in boezemen. Ten derde moet een kritische kanttekening worden geplaatst bij het verder uithollen van de grondslag voor de belastingen. Dat gebeurt op twee manieren. Doordat de lonen als gevolg van de loonmatiging slechts zeer beperkt stijgen, nemen ook de belastingen in geringe mate toe. Ook de totale hoeveelheid belastingen neemt af, doordat de belastingen door de overheid verlaagd worden om de lonen te matigen. De belastingdienst pakt zichzelf dus twee keer. Leuker kan ze bet inderdaad niet maken. Het is de vraag of de overheid de koopkracht van burgers bij ons huidige welvaartsniveau ongericht moet bevorderen. De overdracht van de publieke middelen van de overheid naar de privéconsumptie van particulieren ondermijnt op termijn de betaalbaarheid van collectieve voorzieningen, en de verdere ecologisering van het belastingstelsel. De fixatie op werk leidt te veel af van andere vragen die de kwaliteit van het bestaan en de slagkracht van onze economie nu en in de toekomst bepalen. De vierde reden om het belang van lastenverlichting te relativeren, is om de 'apostelen' van lastenverlichting de wind enigszins uit de zeilen te nemen. Het is de bekende VNO-NCW contradictie dat het onderwijs en de infrastructuur moeten worden verbeterd, terwijl de belastingen moeten worden verlaagd. In dit kader past ook het aanhoudende pleidooi voor verdere verlaging van het financieringstekort en het verlagen of zelfs het afschaffen van het minimumloon. De marktfetisjisten willen altijd lastenverlichting, ongeacht de stand van de conjunctuur. De aanhangers van lastenverlichting zullen nooit tevreden zijn, probeer ze dus ook niet voortdurend tevreden te stellen. Wanneer het belang van lastenverlichting niet wordt gerelativeerd, zullen de collectieve voorzieningen opnieuw onder het mes komen. Het geld moet immers toch ergens vandaan komen wanneer vrije ruimte voor lastenverlichting ontbreekt. En dat terwijl Nederland verder moet investeren in kennis, zorg, stedelijke vernieuwing en sociale zekerheid. Daar zijn collectieve middelen voor nodig. Met is te hopen dat dit besef in de nieuwe verkiezingsprogramma's wordt vertolkt. Alleen met permanente investeringen in een moderne sociale verzorgingsstaat kan de Nederlandse economie blijvend succesvol functioneren. En die visie verdraagt zich slecht met een dogmatisch geloof in voortdurende lastenverlichting. Jacques Monasch werkt bij het Centrum voor Lokaal Bestuur van de Wiardi Beckman Stichting. Tot voor kort was hij tevens directeur Beleid, Onderzoek en Campagne van de PvdA. |
