het Kiezers Collectief . . . . . SDN homepage
titel:
ondertitel:
Het Kiezers Collectief Merknaam:
auteurs: Hans Hulst en Hein Steinen en dr. J.H.Th. de Jong Democratisch concept: Op 6 mei doet een nieuwe politieke partij mee aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Deze politieke groepering heet Het Kiezers Collectief. Deze partij is opgericht door mensen die vinden dat burgers op dit moment te weinig invloed hebben op de politiek. Zij vinden het ook belangrijk dat de mensen zich weer betrokken voelen bij de maatschappij en de politiek in Den Haag. Zij willen vooral die mensen gaan vertegenwoordigen die geen vertrouwen meer hebben in de huidige politieke partijen.
Volgens deze nieuwe partij telt voor de andere partijen het eigen partijbelang meer dan het belang van de burgers. De Tweede Kamerleden van deze nieuwe partij kunnen zich nadrukkelijk wèl volledig onafhankelijk opstellen van de partij. Voor deze nieuwe politieke partij is de eerste prioriteit de mening van de Nederlandse kiezer te vertegenwoordigen. De belangrijkste plannen van deze nieuwe partij zijn:
Een samenvatting vooraf:
Als twee rode draden, die met elkaar zijn verbonden, loopt door het denken en doen van Het Kiezers Collectief de zorg voor de democratie in al haar verschijningsvormen en de zorg om deze democratie te beschermen en uit te breiden. Het is nodig de voorwaarden te schapen om deze zorg inhoud te geven. In een maatschappij waar armoede heerst en grote delen van de Nederlanders zich daardoor niet meer betrokken voelen bij de uitoefening van de democratie, dient het volgende bewerkstelligd te worden.
Bij beslissingen die genomen moeten worden dient in een vroeg stadium de mening van de kiezers gepeild te worden en tot uiting gebracht te worden in het parlement. De individuele parlementsleden van het Kiezers Collectief zullen soms verschillende meningen in het Parlement naar voren brengen en verschillende standpunten innemen. Natuurlijk kan en moet de mening van de individuele vertegenwoordiger ook een belangrijke rol spelen. De volksvertegenwoordigers van Het Kiezers Collectief zijn vrij en onafhankelijk in hun handelen. Zij worden op geen enkele wijze gehinderd door partijdiscipline.
Grote groepen in onze samenleving bevinden zich voor wat betreft het vervullen van hun levensbehoeften in de laagste regionen van de behoeftepiramide. Hun dagelijkse zorgen voor de invulling van fysieke behoeften is zo veel omvattend en zo essentieel dat ieder uitreiken naar een hogere behoefte slechts als wensdroom kan bestaan. Voor veiligheid zijn zij totaal afhankelijk van de overheid en die stelt hen daarin keer op keer teleur.
Bescherming laat absoluut te wensen over. De stabiliteit in hun leven is hen in de afgelopen decennia door tal van maatregelen ontnomen. Zij verkeren bij voortduring in een haast grenzeloze economische onzekerheid. Zij zijn de controle over hun leven grotendeels kwijt. Ze worden geregeerd door een voortdurend gebrek aan geld en de zorg om onder die omstandigheden de touwtjes aan elkaar vast te knopen. Het zelfrespect staat bij voortduring onder druk door de opinies van de maatschappij.
Daarnaast heeft de economische ontwikkeling van de afgelopen jaren een veel grotere groep in de samenleving wèl die welvaart gebracht, de mensen in deze groep worden wèl in staat gesteld om de gehele behoeftepiramide te doorlopen. We hoeven daaraan niet veel woorden te besteden. Om ons heen kijkend zien we in welke welvaart wij thans baden.
De verwijdering tussen beide groepen wordt in de maatschappelijke discussies aangeduid als de tweedeling in de samenleving. Wij hebben slechts getracht onder gebruikmaking van de behoeftepiramide, aan te geven dat er fundamenteel iets mis is met de verdeling van de verschillende levensbehoeften in deze piramide. Door de tweedeling staat de democratie onder druk, zoals reeds eerder aangegeven. Wij bevinden ons thans op een hellend vlak. Steeds minder mensen beslissen over de belangen van steeds meer mensen, steeds meer mensen voelen zich aan de kant staan, steeds meer mensen worden in de peilingen als zwevende kiezers geregistreerd, steeds meer mensen hebben geen vertrouwen meer in de huidige politieke partijen, steeds meer mensen brengen in proteststem uit, steeds meer mensen maken de gang naar de stembus niet meer. Het democratisch gehalte van het Nederlandse polderlandschap en het daarbij behorende model, ligt ver beneden peil.
Het Kiezers Collectief vindt dat er aan een behoorlijk aantal voorwaarden voldaan zal moeten worden om alle Nederlanders weer in staat te stellen om uiteindelijk weer volwaardig deel te nemen aan het democratisch proces.
In zijn hoedanigheid van minister president houdt Wim Kok het volk voor dat het goed gaat met Nederland. Immers, op de drempel van de 21e eeuw trekt de economische groei aan, daalt de werkloosheid en groeit Schiphol als kool. Het afgelopen jaar werd tijdens de algemene beschouwingen dan ook gerept van een feestbegroting.
Het Kiezers Collectief vindt de feestvreugde van Paars misplaatst. Nog steeds staan honderdduizenden mensen aan de kant, zonder uitzicht op werk. Nog steeds speelt de consument in onze overlegeconomie een bijrol, en kent Nederland sinds enige tijd een heus armoedeprobleem. En nog steeds moeten milieubelangen wijken voor winstbejag. Als klap op de vuurpijl is daar bovendien de crisis van de democratie: nooit hadden zoveel mensen, zo weinig vertrouwen in het oplossend vermogen van de politiek.
De Nederlander ervaart de alledaagse politiek als een ver van zijn bed show. De enorme publiciteit in de media en dan vooral op de tv ten spijt. Die media-aandacht lijkt de verwijdering tussen burger en politiek zelfs in de hand te werken. In 2Vandaag, in Netwerk en Nova zit dagelijks een scheut landelijke politiek. En dat zijn dan alleen nog maar de publieke zenders. De commerciële zenders, de kranten en de radiostations contribueren ook hun deel in deze informatiebrij. De kijker, lezer en luisteraar wordt overvoerd met nieuws uit Den Haag, de politiek wordt door de media meedogenloos naakt aan het publiek getoond.
De stemmers van vier jaar geleden zien, dat alle beloften ten spijt het in de dagelijkse politiek toch vooral gaat om de mannen en vrouwen en niet om de zaak. Partijprogramma's verdwijnen na de verkiezingen in de onderste la, zodra de toekomstvisie door de coalitiegenoten in een dwingend compromis-regeringsprogramma is vastgelegd en dichtgetimmerd. De daarop volgende jaren zijn doorgaans voorspelbaar. Het coalitieregime, dat voorkomt dat een partij uit de regeringsboot valt en vooral het partijregime, dat voorkomt dat individuele kamerleden uit de partijboot vallen, zorgen voor de voorspelbaarheid van de gebeurtenissen. Het dualisme ten spijt en de Spijtdemocratie ten spijt. Spijt ook in de zin van wrevel en ergernis. Te veel spijt dus.
De kijkende, horende en lezende kiezer ziet dat er maar bar weinig terechtkomt van het uitgangspunt dat de volksvertegenwoordiger zonder last of ruggespraak, dat wil dus zeggen onafhankelijk en naar eigen inzicht en oordeel, de belangen van het gehele Nederlandse volk vertegenwoordigt. Discussies over meningen, standpunten en daaruit voortvloeiende beslissingen zijn vergeven van een te nadrukkelijke dwang tot coalitiebehoud en handhaving van partij-ideologie en stemdwang. De rit uitzitten en het pluche koesteren. Er wordt in het licht van de schijnwerpers veel en vaak schijnbaar op het scherp van de snede gedebatteerd, maar bij het scheiden van de markt staat men te vaak niet voor zijn zaak.
Concurrentiepolitiek tekent het gedrag van de politieke partijen in en buiten de Kamer. Profileren ten koste van de ander, dat wel. Maar dan vooral zonder brokken te maken. De Nederlandse kiezer ziet wat er om hem heen gebeurt en herkent zich te vaak niet in de vertaling daarvan in de Haagse werkelijkheid. Het parlement verkwanselt de waarden en normen van de Nederlanders, die het zegt te vertegenwoordigen. Het belang en het unieke karakter van de publieke zaak zijn naar de achtergrond gedrongen.
Partijbesturen en kaders bepalen de politieke koers van een partij, waarbij het aantal partijleden in geen enkele verhouding staat tot het bij die partij behorende electoraat. Dit electoraat kan op geen enkele andere wijze dan door lid te worden, invloed uitoefenen op de partij van zijn keuze. De partij zelf is duidelijk niet aansprekend genoeg om het eigen electoraat daartoe te kunnen uitnodigen.
De zorg over de verwijdering tussen kiezer en gekozene, en de slechte afstemming van het beleid op de behoeften van de burger, baarden de oprichters van Het Kiezers Collectief zorgen. De gevolgen van deze onvolledige behoeftebevrediging lieten zich dan ook raden: veel burgers weten niet meer op welke partij te stemmen, of brengen een proteststem uit. Anderen hebben het bijltje er bij neer gegooid en stemmen maar helemaal niet meer.
Het Kiezers Collectief is opgericht omdat we denken dat het ook anders kan. Door het product democratie, zoals dat geleverd wordt door de politiek, weer optimaal af te stemmen op het waardesysteem van de afnemer (de burger/consument), en deze zo weer te interesseren voor de democratie.
Maar hoe denkt Het Kiezers Collectief dit te bewerkstelligen? Door de invoering van waardepolitiek, waarbinnen een voortdurende bezinning plaatsvindt op de essentie van politieke activiteiten, en waar voortdurend de meningen van het volk worden geïnventariseerd. Weten wat de Nederlander wil, zorgen dat wat hij/zij wil voor het voetlicht wordt gebracht en instaan voor de realisatie ervan. Vrij van belemmeringen als partij-ideologie, coalitie- en partijpolitiek. Vrij van fractiedwang en het daaruit voortvloeiend stemgedrag. Een politiek dus van de menselijke maat. En beslissingen durven nemen onder onvoorwaardelijke handhaving van deze menselijke maat.
Het Kiezers Collectief stelt zich tot taak om als een advocatencollectief de belangen te behartigen van niet-commerciële publieke belangenorganisaties en groeperingen in de samenleving bij het tot stand komen van wet- en regelgeving. Zoals advocaten in staat zijn om cliënten te verdedigen met als oogmerk het waarborgen van rechtsbescherming voor eenieder, ongeacht de aard van de te verdedigen zaak. Zo zullen de volksvertegenwoordigers van Het Kiezers Collectief de politieke rechten en belangen van de Nederlandse bevolking die zij vertegenwoordigen in het Nederlandse Parlement verdedigen. Zij controleren daartoe niet alleen de regering en het staatsapparaat. Zij zien het ook als hun taak om controle uit te oefenen op de aard en wijze waarop de overige politieke partijen met oog voor het algemeen belang, de belangen van eerder genoemde groeperingen tot inzet van hun politiek maken. Zij zullen handelen vanuit een voortdurende bezinning op de essentie van de politieke activiteiten. Het optreden van de volksvertegenwoordigers van Het Kiezers Collectief zal bovendien te allen tijde onafhankelijk zijn.
Het Kiezers Collectief is daarmee geen oppositiepartij en zal evenmin een regeringspartij kunnen worden. De groepering zal in de kamer telkens spreekbuis zijn van die delen van de samenleving, die hen daartoe verzoekt. Telkens onderscheidende en anders samengestelde, echter wel getalsmatig belangrijke niet-commerciële belangenorganisaties kunnen een beroep doen op de Advocaten van Het Kiezers Collectief om hen bij de behandeling van voor hen belangrijke politieke thema's te vertegenwoordigen. Daarnaast zullen de leden van het collectief uit eigener beweging contact zoeken met geïnstitutionaliseerde maar ook ad hoc groeperingen waarvan de mening van belang kan of zal zijn bij een evenwichtige behandeling van onderhavige zaken in het Nederlandse Parlement. Het Kiezers Collectief neemt geen zaken in behandeling, doet geen uitspraken over en neemt geen posities in, daar waar het aangelegenheden betreft die strijdig zijn met de grondwet en dan vooral met artikel 1 van onze grondwet. Daarnaast wordt hun handelen mede bepaald door de Universele Rechten van de Mens en stellen zij de persoonlijke integriteit van de mens en de onaantastbaarheid van het menselijke lichaam fysisch èn psychisch) buiten iedere discussie.
Het Kiezers Collectief stelt zich tot taak om als een advocatencollectief de belangen te behartigen van niet-commerciële publieke belangenorganisaties en groeperingen in de samenleving bij het tot stand komen van wet- en regelgeving. Zoals advocaten in staat zijn om cliënten te verdedigen met als oogmerk het waarborgen van rechtsbescherming voor eenieder, ongeacht de aard van de te verdedigen zaak. Zo zullen de volksvertegenwoordigers van Het Kiezers Collectief de politieke rechten en belangen van de Nederlandse bevolking die zij vertegenwoordigen in het Nederlandse Parlement verdedigen. Zij controleren daartoe niet alleen de regering en het staatsapparaat. Zij zien het ook als hun taak om controle uit te oefenen op de aard en wijze waarop de overige politieke partijen met oog voor het algemeen belang, de belangen van eerder genoemde groeperingen tot inzet van hun politiek maken. Zij zullen handelen vanuit een voortdurende bezinning op de essentie van de politieke activiteiten. Het optreden van de volksvertegenwoordigers van Het Kiezers Collectief zal bovendien te allen tijde onafhankelijk zijn.
Het Kiezers Collectief is daarmee geen oppositiepartij en zal evenmin een regeringspartij kunnen worden. De groepering zal in de kamer telkens spreekbuis zijn van die delen van de samenleving, die hen daartoe verzoekt. Telkens onderscheidende en anders samengestelde, echter wel getalsmatig belangrijke niet-commerciële belangenorganisaties kunnen een beroep doen op de Advocaten van Het Kiezers Collectief om hen bij de behandeling van voor hen belangrijke politieke thema's te vertegenwoordigen. Daarnaast zullen de leden van het collectief uit eigener beweging contact zoeken met geïnstitutionaliseerde maar ook ad hoc groeperingen waarvan de mening van belang kan of zal zijn bij een evenwichtige behandeling van onderhavige zaken in het Nederlandse Parlement. Het Kiezers Collectief neemt geen zaken in behandeling, doet geen uitspraken over en neemt geen posities in, daar waar het aangelegenheden betreft die strijdig zijn met de grondwet en dan vooral met artikel 1 van onze grondwet. Daarnaast wordt hun handelen mede bepaald door de Universele Rechten van de Mens en stellen zij de persoonlijke integriteit van de mens en de onaantastbaarheid van het menselijke lichaam fysisch èn psychisch) buiten iedere discussie.
Het Kiezers Collectief stelt zich bovendien mede tot taak die Nederlanders die het vertrouwen in de hedendaagse politiek hebben verloren te vertegenwoordigen in de Tweede Kamer. Aldus verandert de Tweede Kamer in een verzameling vertegenwoordigers van het totale electoraat. Het is evident dat het alternatief in de vorm van Het Kiezers Collectief een werkelijke en noodzakelijke schifting tussen kaf en koren aan de uiterst rechterzijde van het politieke krachtenveld zal bewerkstelligen. Een CD-stem op 6 mei wordt daarmee een onomwonden en heldere stem voor discriminatie. Leidinggevend voor het stemgedrag van de volksvertegenwoordigers van Het Kiezers Collectief is zoals gezegd de mening van hen die zij vertegenwoordigen: het gehele Nederlandse volk. Dit betekent onder andere dat het stemgedrag van de fractie van Het Kiezers Collectief in de Kamer een directe afing zal zijn van de publieke opinie. Er kan dus ook gesproken worden van een permanent referendum.
Vanzelfsprekend is het dan van het grootste belang om de vinger stevig aan de pols van de publieke opinie te houden. Het Kiezers Collectief is dan ook van plan om een voortdurende discussie aan te gaan met de burger. Bij dit tweerichtingsverkeer zal volop gebruik gemaakt worden van moderne telecommunicatietechnieken. Een ieder wordt opgeroepen om via die moderne media actief deel te nemen aan de democratie. Daarnaast worden marktonderzoeken georganiseerd met als objectief het in kaart brengen van de mening van de Nederlandse bevolking met betrekking tot politiek aanhangig gemaakte zaken. Dit onderzoek zal een belangrijke leidraad zijn bij de positiebepaling van onze fractie.
Het Kiezers Collectief heeft niet de illusie dat we de voorgestelde veranderingen zonder slag of stoot kunnen doorvoeren. Rome is per slot van rekening ook niet in een dag gebouwd. Een complicatie is bovendien de versplintering van het partijstelsel, die het sluiten van compromissen welhaast onvermijdelijk maakt. Het Kiezers Collectief wil graag een constructieve bijdrage leveren aan de totstandkoming van het beleid. Het program dat nu voor u ligt is geen hard onderhandelingsstuk tijdens dit proces, maar niets meer of minder dan een verzameling uitgangspunten. Uitgangspunten die de lezer, hopelijk, aanzetten tot meedenken, en aldus een nuttige rol kunnen vervullen in de publieke discussie.
Bestuur en democratie
Als we het zo veelgeroemde poldermodel aan een nadere blik onderwerpen valt een ernstig hiaat in het model op. Werkgevers en werknemers blazen in de overlegeconomie hun partijtje wel mee, en ook de overheid doet, soms als scheidsrechter, een forse duit in het zakje. Wie echter praktisch buitenspel staat is de burger/consument, die als eindgebruiker van het geproduceerde toch cruciaal is. Aan het landelijke overleg - in bijvoorbeeld de SER - mogen consumentenorganisaties niet meedoen. De (welzijns)wensen en voorkeuren van de consument spelen dus geen rol van betekenis. Zeker, veel producenten doen onderzoek naar consumentenvoorkeuren, maar op nationaal niveau wordt met het welzijn van de consumerende burger, bijvoorbeeld met betrekking tot een schoon milieu, nauwelijks rekening gehouden. Het Kiezers Collectief acht een bijstelling van het poldermodel daarom noodzakelijk. Wij willen hiervoor de volgende oplossingsrichtingen in de maatschappelijke discussie inbrengen en roepen belangengroepen in de samenleving op hierover met elkaar in discussie te treden.
De 0% voorkeursdrempel
In Nederland wordt door een zeer kleine groep mensen, de actieve partijleden, bepaald op wie de kiezer zijn stem uit kan brengen. Bovendien stellen deze politiek actieven de lijstvolgorde vast. Van die volgorde kan alleen worden afgeweken wanneer er door een kandidaat zeer veel voorkeursstemmen zijn behaald. In de praktijk echter blijken de meeste nieuwe leden met een minimaal aantal stemmen in de Kamer te verzeilen. Bovendien krijgen kandidaten op wie wel flink gestemd is geen voorrang. Wie zelf door duizenden kiezers als een goede kandidaat wordt aangemerkt kan zo toch buiten de boot vallen, terwijl een hoger geplaatste collega, die slechts gesteund wordt door familie en vrienden, voor vier jaar plaats kan nemen op het Haagse pluche. Het democratische principe "de meeste stemmen gelden" is daarmee verlaten.
Het Kiezers Collectief vind dit een slechte ontwikkeling. In onze visie is het de kiezer, en niemand anders, die bepaald wie er mag optreden als volksvertegenwoordiger. Het feit dat iemand zich binnen een partijorganisatie voor langere tijd verdienstelijk heeft gemaakt kan dan ook geen reden zijn om een belangrijk democratisch principe te laten varen. Het Kiezers Collectief stelt voor om de kieswet zo te wijzigen dat het aantal gehaalde stemmen per kandidaat bepalend wordt voor zijn positie op de kieslijst. Daartoe wordt de zogenaamde 0% voorkeursdrempel ingevoerd. Via dit systeem stelt de kiezer in feite de echte lijstvolgorde vast. Door bovendien de kandidaten in alfabetische volgorde te presenteren verliest de lijsttrekker zijn oneigenlijke voordelen, en is een maximale democratische legitimatie van de volksvertegenwoordiging gegarandeerd.
Het referendum
Het Kiezers Collectief acht het vanzelfsprekend dat burgers invloed kunnen uitoefenen op besluitvorming. Een van de manieren om dat te realiseren is om beleid zoveel mogelijk te decentraliseren en op lokaal niveau bindende referenda mogelijk te maken. Deze kunnen vooraf geïnitieerd worden, als natuurlijk uitvloeisel van een publieke discussie, of achteraf, wanneer burgers de behoefte voelen om corrigerend op te treden. Wel is het van belang dat referenda niet alleen de voor of tegen keuze bieden, maar ook de implicaties van een keuze opnemen in de vraagstelling. Wanneer bijvoorbeeld een prestigieus bouwproject wordt goed bevonden dient ook aangegeven te worden dat daardoor wellicht de gemeentelijke belastingen dienen te stijgen, of een ander troetelkind van het publiek in de ijskast moet.
Het stemgedrag van de volksvertegenwoordigers van Het Kiezers Collectief zal ingegeven worden door de mening van hen, die zij vertegenwoordigen: het gehele Nederlandse Volk. Op deze wijze fungeren de door de volksvertegenwoordigers uitgebrachte stemmen van Het Kiezers Collectief in de Tweede Kamers als een referendum van het electoraat, maar dan dus in de kamer zelf. Ter verduidelijking: de wijze waarop door het Nederlandse volk gedacht wordt over politieke issues, waarover het Parlement zich zal uitspreken, zal legitimatie zijn voor de stemverhouding binnen de fractie van het Kiezers Collectief. Dit referendaal stemgedrag zal vervolgens autonoom fungeren naast de uitspraak van de gevestigde politieke partijen over politieke onderwerpen. Hiermee wordt telkenmale helder of de stemverhouding binnen de Kamer strookt met de eventueel heersende meningen in de Nederlandse samenleving.
Grondwet en rechtspraak
Wanneer een burger vindt dat een besluit of wet van de overheid in strijd is met de grondwet, moet hij of zij de mogelijkheid hebben om via het rechtssysteem de misstap ongedaan te laten maken. Tot dusver was dat niet mogelijk; het was, en is, rechters verboden om aan de grondwet te toetsen. Het Kiezers Collectief wil dit toetsingsverbod opheffen en rechters de mogelijkheid geven om, wanneer de grondwet wordt geschonden, corrigerend op te treden. De grondwet is het fundament van onze moderne democratie, het is dus gepast dat een ieder de grondwet in acht neemt.
Het democratische proces
Kiezers kiezen gekozenen. Maar vaak is voor de burger niet helder wat de gekozene met het aan hem verstrekte mandaat uitvoert. Hoe kwam de parlementsfractie van partij x tot haar tegenstem bij een van de kernpunten van het regeringsprogramma? Wat heeft het kabinet gedaan, en waarom? Waarom steunden oppositiepartijen het kabinetsbeleid de ene keer wel, en de andere keer niet? Stuk voor stuk relevante vragen die antwoord behoeven wil de kiezer een verantwoorde beoordeling kunnen maken aan het eind van de rit. De pers, die zich vooral richt op incidenten en meningsverschillen, verschaft deze antwoorden niet. Het Kiezers Collectief pleit daarom voor het instellen van een onafhankelijk bureau dat de doelstellingen van beleid vooraf schetst en, na verloop van tijd, in voor burgers begrijpelijke taal, aangeeft wat er van terecht is gekomen. Deze objectieve informatie kan bijvoorbeeld verstrekt worden via een landelijk huis-aan-huisblad, of via een tv-rubriek op prime-time. Krant en tv-rubriek kunnen daarnaast aangewend worden om, middels interviews, kamerleden en bestuurders wat meer gezicht te geven. Zo kan de burger weer voeling krijgen met het politieke spel en haar spelers.
Een andere doorn in het oog van de democratie lievende burger is het politieke debat in de Tweede Kamer, en daarbuiten. Partijen betrekken hun stellingen vaak al voor de plenaire vergadering, zonder eerst in de Kamer alle argumenten aan te horen en die bij hun afweging te betrekken. Die standpunten worden vervolgens over het voetlicht gebracht in a) moeilijk te volgen jargon of, b) demagogische stijlbloempjes. Als klap op de vuurpijl blijken onderwerpen die in NOVA, of een willekeurig dagblad, breed zijn uitgemeten meer aandacht te krijgen dan onderwerpen die qua maatschappelijke implicaties vele malen ingrijpender zijn. Denk dan bijvoorbeeld aan de te hard rijdende minister of het wachtgeld van een voormalige overheidsdienaar.
Het beeld dat oprijst is dat van een politiek die druk in de weer is met de waan van de dag, en die weinig aandacht schenkt aan een zorgvuldige besluitvorming. Het debat verzandt mede hierdoor vaak in een loopgravenoorlog. Wie onder druk van argumenten van mening verandert leidt immers tot gezichtsverlies, en dus houden alle partijen stevig vast aan hun eigen mening. De politiek verwordt daardoor steeds meer tot een uitwisseling van standpunten met, als sluitstuk, het tellen van de koppen. Van een dialoog is amper sprake. De grootste heeft gelijk. En de oppositie? De oppositie kijkt, weinig democratisch, toe.
Het Kiezers Collectief acht een cultuuromslag noodzakelijk. Van een cultuur met de nadruk op demagogie en het kwantitatieve gelijk moeten we weer toe naar een cultuur die zich richt op waarheidsvinding. Hoor en wederhoor dienen ook in de Tweede Kamer de norm te worden.
Een cruciale rol in dit veranderingsproces wordt gespeeld door de kamervoorzitter. De voorzitter is in een goed functionerende democratie de persoon bij uitstek om bij te sturen wanneer demagogie de overhand krijgt en hoofd- en bijzaken door de Kamer met elkaar worden verward. Een onafhankelijke, los van politieke partijen, opererende voorzitter is dan gewenst. De voorzitter nieuwe stijl zal optreden als procesbegeleider die de kwaliteit en de voortgang van het debat in de gaten houdt en, waar nodig, ingrijpt. Ook moet het mogelijk worden om relevante deskundigen bij het debat aanwezig te laten zijn, zodat in geval van onduidelijkheid ter plekke helderheid kan worden geschapen. Het kamerlid dat zich verschuilt achter slechte informatie wordt zo snel ontmaskerd. Op termijn leidt dit tot een zuiverder debat, waarin de inhoud, zoals het hoort, weer voorop staat.
De gekozen kabinetsformateur
Het Kiezers Collectief acht het opruimen van een laatste ondemocratische steen des aanstoots noodzakelijk. En wel de, uit democratisch oogpunt, dubieuze gang van zaken rond de benoeming van kabinetsformateur en -informateur. Deze sleutelfiguur in de totstandkoming van kabinetten werd tot dusver achter gesloten deuren, en zonder opgaaf van redenen, door de Koningin aangewezen. Volgens Het Kiezers Collectief betreft het hier een procedure die het recht op informatie van de burgers, en haar vertegenwoordigers, schendt. Bovendien kan de Koningin geen verantwoording afleggen voor haar keuze, en is elke democratische legitimatie dus afwezig.
Het Kiezers Collectief kiest daarom voor formateurs/informateurs die door het nieuw gekozen parlement worden aangewezen. Op deze manier klinkt indirect het oordeel van de kiezer door in de keuze van de formateur/informateur. Plezierig is daarnaast dat de nieuwe bouwers van het kabinet in alle openbaarheid aan het werk worden gezet, de soms raadselachtige aanstellingen behoren daarmee definitief tot het verleden. Het Kiezers Collectief zal door haar referendaal stemgedrag van 6 mei hierop een voorschot nemen. Wijziging van de wetgeving is dus in onze optiek weliswaar gewenst, echter niet noodzakelijk om reeds vanaf 6 mei effect te sorteren.
Het kamerlid
Wie kent het beeld niet: een lege plenaire vergaderzaal, vijf woordvoerders in debat met een minister, op de publieke tribune het handjevol diehards onder de parlementaire journalisten. Alleen tijdens het integraal uitgezonden vragenuurtje loopt de Kamer tegenwoordig nog vol. Het Kiezers Collectief acht dit een slechte ontwikkeling: kamerleden worden niet gekozen op hun specialistische kennis over (bijvoorbeeld) de haringvisserij, maar veeleer op hun persoon en een algemene inhoudelijke notie. Een terugkeer naar het generalisme is dus op zijn plaats. En dan is het aanwezig zijn des te meer gewenst. Het Kiezers Collectief pleit daarom voor de invoering van een aanwezigheidsplicht.
Een ander punt van zorg zijn de gekozen volksvertegenwoordigers die na heibel in de boezem van de fractie op eigen houtje doorgaan. Vooral de laatste parlementaire periode stak dit fenomeen sterker dan ooit de kop op. In de visie van Het Kiezers Collectief een ongewenste situatie. Wie de partij verlaat dient de met behulp van de partij veroverde zetel ter beschikking te stellen aan een kandidaat die het program van de partij nog wel onderschrijft.
Tot slot:
Wij willen nogmaals benadrukken, dat al hetgeen hiervoren geschetst is niets anders is dan een programma van uitgangspunten op basis waarvan in de maatschappij nieuwe ideeën ontwikkeld kunnen worden. Wij willen hierin graag als aanjager functioneren. (Dat geldt overigens nadrukkelijk niet voor het concept waarmee wij in de Tweede Kamer willen gaan opereren.)
De discussie dient zowel in de maatschappij als in de politiek gevoerd te worden. En wat ons betreft door dezelfde partijen. Voor wat betreft de niet-commerciële belangenorganisaties, zullen wij als Het Kiezers Collectief functioneren als hun Tweede Kamer Advocaten. Wij zullen hen in de gelegenheid stellen om hun mening in het hoogste democratische college van ons land naar voren te brengen.
De beslissingen worden uiteindelijk in datzelfde parlement genomen. Het Kiezers Collectief staat ervoor dat de stem van de Nederlander bij die beslissingen rechtstreeks in de Tweede Kamer zal doordringen. Niet zoals nu, twee keer in een periode, namelijk aan het begin en aan het eind van de zittingsperiode van de Tweede Kamer; maar voortdurend gedurende de hele rit. De burger en consument krijgt waar hij recht op heeft: een optimaal functionerende democratie.
En met burger en consument bedoelen wij alle burgers en consumenten, vijftien miljoen mensen. Iedere Nederlander moet in de gelegenheid gesteld worden aan de democratie deel te nemen. Daarvoor moet niet alleen aan een aantal immateriële eisen voldaan worden. Voorop staan momenteel de inwilliging van materiële eisen, die de tweedeling in onze maatschappij teniet zullen doen. De burger en consument weet dat wanneer het met de democratie slecht verloopt, het uiteindelijk ook met de economie en zijn eigen welvaart anders zal lopen dan hij of zij voor ogen heeft.
Het woord is op 6 mei aan de kiezer en een stem op Het Kiezers Collectief biedt uitzicht op een voortdurend doorklinken van dat woord in de vier jaar nadien.
In een aparte bijlage zullen ideeën en voorstellen worden aangehaald, die bedoeld zijn om maatschappelijke discussies op te starten en die ook bedoeld zijn om niet-commerciële belangengroepering uit te nodigen met ons in contact te treden.
Bijlage
Vijfentwintig jaar werkloosheid
Sinds vijfentwintig jaar wordt Nederland geteisterd door een hardnekkige en omvangrijke werkloosheid. Een werkloosheid die, ook wanneer het economisch tij gunstig is nauwelijks in omvang afneemt. Een groep van een paar honderdduizend werklozen blijft langs de kant staan, de inspanningen van Paars zijn grotendeels aan deze groep mensen voorbijgegaan en hebben daar niets aan kunnen veranderen. Dit lijkt vreemd. Immers, er is geen natuurwet die zegt dat er maar X banen kunnen bestaan. Het Kiezers Collectief constateert dat de problemen zich voornamelijk voordoen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Laagopgeleide krachten zijn aan die onderkant vaak zo duur geworden dat het voor werkgevers niet meer aantrekkelijk is om ze in dienst te nemen. En dus zitten veel laagproductieven noodgedwongen achter de geraniums te duimendraaien.
Als er werkloosheid heerst mankeert er blijkbaar iets aan de inrichting van de arbeidsmarkt. En op die inrichting kan de overheid zo haar invloed uitoefenen. Maar in de visie van het Kiezers Collectief kan de burger/consument dat nog veel meer en beter. De alwetende overheid reikt in onvoldoende mate uit naar de kennis en kunde van de mensen aan de basis. Er zal meer en beter geluisterd moeten worden naar belangengroeperingen die dagelijks bezig zijn met deze problematiek. Het Kiezers Collectief zal aan deze groepen haar oor en stem lenen, zodat de creatieve oplossingen van onderaf toegang krijgen tot ons hoogste beslissingsorgaan.
Leg de link tussen arm en rijk
In het recente verleden joegen rentedalingen de koersen, en de omzetten, op de financiële markten op tot ongekende hoogten. Het ene beursrecord buitelde over het andere. Het plafond lijkt, de sombere voorspellingen van sommige beursanalisten ten spijt, nog niet in zicht. Ter illustratie: de AEX-index steeg in de jaren 1995/1996 zeventig procent. Er werd in 1997 meer geld op de beursvloer verdiend dan met feitelijke arbeid.
En met het stijgen van de koersen stegen de winsten. Deze winsten bleven grotendeels onbelast. In een tijd waarin aan de onderkant van de samenleving honderdduizenden grote moeite hebben de eindjes aan elkaar te knopen, en er zelfs gesproken kan worden van een heus armoedeprobleem, gaat het niet aan dat anderen zonder noemenswaardige inspanning hun vermogen zien groeien.
Het oorspronkelijke doel van geld, namelijk het vereenvoudigen van de ruilhandel, is niet meer van deze tijd. Geld is een product geworden waarmee ruilhandel mogelijk is en waarmee winst gemaakt kan worden. Enorme winsten, er wordt zelfs al gesproken over een tweede inkomen uit effectentransacties, waarbij dat tweede inkomen vaak zoals gezegd, meer is dan het uit arbeid genoten inkomen. Geld is daardoor een machtig middel geworden, geld is macht en het product is onevenredig verdeeld. Het Kiezers Collectief wil daarom een verband leggen tussen de wereld van armoede en gebrek, en de wereld van overdaad. Niet door verworven rechten te beknotten, maar door toekomstige rechten in overeenstemming te brengen met het uitgangspunt dat de tweedeling in onze maatschappij dient te worden opgeheven.
Milieubeleid
Goed milieubeleid is een must. Niet alleen omdat we deze Aarde in bruikleen hebben van onze kinderen en tegenover hen de verplichting hebben een leefbare wereld door te geven, ook omdat we zelf gebaat zijn bij een schone leefomgeving. De Aarde is immers de bron van zowel onze welvaart als ons welzijn, en onherstelbare vernielingen aan onze in essentie groene planeet zijn dus onherstelbare vernielingen aan onze toekomst.
Als we ons het belang van een stevig milieubeleid realiseren ligt de conclusie dat de huidige aanpak niet afdoende is voor de hand. Zeker, er is een eerste begin gemaakt met het fiscaal stimuleren van milieuvriendelijk handelen, en ja, er wordt gepoogd de uitstoot van schadelijk broeikasgas binnen de perken te houden, indrukwekkend zijn de resultaten van vier jaar paars milieubeleid echter nauwelijks te noemen. Paars heeft slechts de eerste kleine stapjes gezet op een nog lange weg.
Het Kiezers Collectief stelt vast dat de milieuproblematiek twee gezichten heeft. Ten eerste levert overmatige consumptie en productie milieuschade op, en daarnaast zorgt de onstuimige toename van de wereldbevolking voor een versterking van dit effect. Doemscenario's reppen in dit kader van een wereldbevolking van 8 miljard rond 2020 en niet veel later zelfs 10 of 12. Al deze mensen moeten worden gevoed, en al deze mensen consumeren. Bovendien zal een aantal achterop geraakte landen zichzelf economisch trachten te ontwikkelen, en deze industrialisatie zal wederom gepaard gaan met een aanslag op onze leefomgeving. Om dit te duiden moet u zich eens voor proberen te stellen wat het voor de biosfeer betekend wanneer de hele wereldbevolking besluit om een autootje aan te schaffen. Toch kunnen we zichzelf ontwikkelende naties niet de welvaart ontzeggen die we zelf wel geïncasseerd hebben. Dit vraagt dus om een aanpak zonder belerend vingertje. Een aanpak die zich richt op het milieuvriendelijker maken van het productieproces, en die milieubewustheid stimuleert.
Naar een schone productie
Tijdens het productieproces komen veel schadelijke stoffen vrij, terwijl ook het product, of de verpakking ervan, na consumptie uiteindelijk in het milieu terecht komt. Vaak blijken product en verpakking moeilijk afbreekbaar. Het Kiezers Collectief stelt daarom voor om schoon produceren te stimuleren en een milieubelastende productiewijze onaantrekkelijk te maken.
Milieuvervuilend produceren kan tot uitdrukking te komen in de productprijs. Daartoe wil Het Kiezers Collectief in de maatschappelijke discussie het idee inbrengen om de BTW tarieven te differentiëren. Schoon produceren kan dan in een laag tarief vallen en milieuvervuilend produceren in een hoog tarief. Schone producenten krijgen dus een concurrentievoordeel. Andere producenten volgen dan vanzelf. Daarnaast zal de overheid in onze visie de milieuschade en de kosten van het herstel moeten doorberekenen aan de producent. Ook hierdoor worden milieuvervuilende producten duurder. De consument zal vervolgens kiezen voor het goedkope schone product en dus worden vervuilers gedwongen het productieproces aan te passen. Het is daarbij wel essentieel dat het evenwicht in de marktwerking niet in het gedrang komt.
Naast het financieel onaantrekkelijker maken van milieubelastend produceren zal de overheid recycling dienen te stimuleren. Alle producten die hergebruikt kunnen worden zouden kunnen worden voorzien van statiegeld. In eerste instantie wordt daarbij gedacht aan alle glas en blik, later kan dit worden uitgebreid met andere verpakkingsvormen. Subsidies op milieuvervuilende activiteiten zouden moeten worden afgeschaft. Ook zou er een speciale eenheid in het leven kunnen worden geroepen die overtredingen van deze nieuwe milieuwetgevingen dient op te sporen en aan te pakken. Het is van belang dat de overheid in deze het goede voorbeeld geeft en zich houdt aan alle, ook de Europese, milieuregels.
Een andere manier om milieuvriendelijk gedrag van producenten te stimuleren, en daar voorwaarden voor te scheppen, is een belangrijke overheidsinvestering in milieutechnologie. Een prettige bijkomstigheid is daarbij dat Nederland dan het zogenaamde 'first mover' voordeel zal kunnen incasseren. Vroeger of later zullen andere landen immers, al dan niet gedwongen door de omstandigheden, ook het pad opgaan van een milieuvriendelijker economie. De knowhow op dit gebied is hier dan reeds beschikbaar en krijgt een economische waarde, en komt dus de economische groei ten goede zonder dat dit gepaard gaat met vervuiling.
Energiegebruik
In een duurzaam productieproces hoort ook duurzaam energiegebruik, en een spaarzaam omgaan met natuurlijke hulpbronnen, thuis. Ook hier wil stelt Het Kiezers Collectief voor om consumenten en producenten te prikkelen tot goed gedrag. Het gebruik van fossiele brandstoffen zal door de overheid worden ontmoedigd. Alternatieven als windenergie, zonne-energie en thermische energie worden daarentegen gestimuleerd, onder andere door fiscale voordelen te verbinden aan het gebruik. Ook zal er door de overheid direct worden geïnvesteerd in deze vriendelijke vormen van energievoorziening. Nieuwe initiatieven moeten de kans krijgen om gehoord te worden en de ruimte krijgen om ze aan de realiteit te toetsen.
Mondiale aanpak
Het milieu houdt niet op bij de grenzen. Wij zijn een van de grootste exporteurs van welvaartsafval. Het siert ons niet dat wij met een opgeheven vingertje in de wereld om ons heen wijzen en het siert ons evenmin dat wij ons neerleggen bij Internationale afspraken, terwijl onze eigen meetlat oorspronkelijk hoger lag. Een gedegen internationaal milieubeleid is dus bittere noodzaak. Dan moet niet alleen gedacht worden aan maatregelen die de vervuiling van onze biosfeer dienen tegen te gaan maar ook aan beleid dat de overbevolking als probleem herkend. Hoe meer mensen hoe meer rommel is keiharde logica die dwingt tot maatregelen. Daarbij moeten ook andere gevolgen van de overbevolking niet vergeten worden: ontbossing, droogte, honger, toenemende spanningen in zeer dicht bevolkte gebieden of een combinatie van de voorgaande factoren. Tal van groeperingen in de samenleving hebben hierover reeds uitvoerig en diepgravend gediscussieerd, zodanig dat hun expertise in de beleidsvoorbereiding en in de besluitvorming van onmisbare waarde is.
Criminaliteit en onveiligheid
Vraag de gemiddelde Nederlander naar de vijf belangrijkste problemen van de jaren negentig, en steevast staat het toenemen van criminaliteit en onveiligheid in die top vijf. Ook aan politici is dit gegeven niet voorbij gegaan. Vaak wordt hieruit echter door de politiek de verkeerde conclusie getrokken, namelijk: met meer blauw op straat zal het wel een stuk beter gaan. In de praktijk blijkt het allemaal iets genuanceerder te liggen. Recent onderzoek heeft aangetoond dat tien procent meer agenten op straat een procent minder misdaad betekenen. Bovendien is het vaak niet eens gezegd dat de extra agenten op straat terechtkomen. Dat is dus niet erg efficiënt, en bovendien zeer kostbaar. Meer politie op straat geeft overigens wel tijdelijk een veiliger gevoel.
Voordat we echter de methode bepalen waarmee we de criminaliteit te lijf gaan is het wellicht verstandiger dat we ons de vraag stellen waarom mensen crimineel gedrag gaan vertonen, en hoe dat gedrag kan worden voorkomen. Het Kiezers Collectief stelt in dit kader vast dat binnen hechte gemeenschappen waar een grote mate van sociale controle heerst crimineel gedrag minder snel voorkomt. De laatste decennia gaat het bergaf met die sociale controle. Bovendien worden kinderen steeds sneller volwassen. Minder sturing en begeleiding op een leeftijd waarop men nog zeer bevattelijk is voor allerlei invloeden heeft er daarom toe geleid dat jongeren op steeds jongere leeftijd al betrokken zijn bij, voor de maatschappij zeer vervelende, kleine delicten. Strenger straffen, en meer politie, heeft in de bestrijding van deze criminaliteit weinig zin.
Het Kiezers Collectief ziet meer in uitbreiding van het systeem van alternatieve straffen. Ook de goede ervaringen opgedaan met de HALT-bureaus wijzen in die richting. Er is gebleken dat er in de HALT aanpak sprake is van een relatief lage recidive (5%). Het aantal vergrijpen dat in aanmerking komt voor alternatieve afhandeling dient daarom, voor jong en oud, te worden vergroot. Zware delicten kunnen overigens vanzelfsprekend niet alternatief worden afgehandeld. Hier blijft dan ook een stevig repressief beleid van kracht.
Het Kiezers Collectief is voor een stevige aanpak van de criminaliteit, gecombineerd met aandacht voor de terugkeer van veroordeelden in de maatschappij. Maar dan wel met een beleid dat uitgaat van de redenen waarom mensen criminele activiteiten ontplooien. Het is in zo'n beleid psychologisch van zeer groot belang dat overtreders het verband tussen crimineel feit en straf onderkennen. Snel straffen, via een lik-op-stuk beleid, is dus gewenst. Ten dele wordt daarmee gebroken met het huidige beleid dat zich voornamelijk richt op symptoombestrijding en dus te weinig effectief en te kostbaar is.
Wil de onveiligheidsbeleving echter serieus aangepakt worden dan dient ook de sociale controle weer toe te nemen. Het realiseren van de hiervoor benodigde mentaliteitsomslag overstijgt de macht van de overheid. Dat is iets wat we als maatschappij samen voor elkaar moeten krijgen. De SIRE-reclame geeft daarin het goede voorbeeld.
De agent van vroeger had in de straat gezag, hij straalde uit wat hij aan middelen voor zijn taak had meegekregen. Door de vele reorganisaties en herstructureringen voelen onze dienders zich beperkt in hun handelen, dat waar zij voor staan is nog slechts met mondjesmaat in de praktijk te brengen. En de burger; wie durft er nog een jongere te wijzen op fatsoensnormen. De verregaande individualisering van onze maatschappij heeft een enorme wissel getrokken op onze normen en waarden en op de moed om deze normen en waarden nog uit te dragen, zoals dat vroeger zo gewoon was.
De SIRE-reclame van de laatste weken doet een appèl op deze normen en waarden, die wij weliswaar nog steeds in ons voelen, maar die wij vanwege de intens gewijzigde maatschappelijke verhoudingen niet meer kunnen of durven uitdragen. Brede maatschappelijke discussie, die eindigt in het woord van deze belangengroeperingen in de Tweede Kamer moet uiteindelijk leiden tot het herstel van oude normen en waarden, maar dan wel in een jasje die past bij de hedendaagse omgeving. Het Kiezers Collectief zal graag haar volksvertegenwoordigers uitlenen om deze groepen in de gelegenheid te stellen hun stem in de Tweede Kamer te laten horen.
Jongeren en ouderen
Ouderen en jongeren staan aan twee uiteinden van het leven. Toch hebben ze veel gemeen. Bij de besluitvorming worden ze beide bijvoorbeeld nauwelijks betrokken. Het Kiezers Collectief wil bestuur en politiek op het hart drukken gebruik te maken van de levenservaring van ouderen, en de frisse dynamische blik van jongeren.
Het Kiezers Collectief probeert in dit opzicht het goede voorbeeld te geven, door op haar lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen jong en oud een kans te geven. Tevens roepen we andere partijen op dit ook te doen. Mogelijk kan dan ook de onevenwichtige samenstelling van de Kamer, die nu voornamelijk door ambtenaren en leraren wordt bevolkt, worden bijgesteld.
Het betrekken van jongeren- en ouderenorganisaties bij de totstandkoming van beleid wordt door Het Kiezers Collectief gestimuleerd. Daarnaast zal Het Kiezers Collectief banden aangaan met maatschappelijke groeperingen en bewegingen, waaronder bijvoorbeeld jongeren milieuorganisaties, en ook anderszins trachten voeling te houden met in de maatschappij levende gevoelens. Ook hier is de slogan "De democratie, dat bent u!" leidinggevend.
Met de specifieke huisvestingsbehoefte van ouderen en jongeren wordt te weinig rekening gehouden. Ouderen, en jongeren, hebben behoefte aan kleine, betaalbare, wooneenheden. Jongeren, omdat het aanwezig zijn van goedkope woonruimte de afhankelijkheid van ouders verminderd, en ouderen, omdat de AOW geen vetpot is en het onderhoud van een grote woning vaak te veel van hen vergt. De overheid zorgt daarom dat de vraag naar dit soort woonruimte beter aansluit bij het aanbod.
Het Kiezers Collectief acht een flexibilisering van de pensionering gewenst. Het moet mogelijk worden om korter of langer te blijven werken. Leeftijdsdiscriminatie wordt bovendien, onder andere door middel van een nationale campagne, bestreden.
Ook op het gebied van het milieubewust handelen van ouderen is een voorlichtingscampagne van overheidszijde gewenst. Veel ouderen, opgegroeid in een periode waarin de milieuproblematiek nog niet zo nijpend was, laten het verval van onze leefomgeving nog te weinig meewegen in hun handelen. Een proces van bewustwording wordt hier gestimuleerd. De overheid steunt, financieel en moreel, kinderen en kleinkinderen die de verzorging van ouders of grootouders op zich wensen te nemen.
Onderwijs
Het belang van goed onderwijs valt moeilijk te overschatten. Niet alleen staat of valt het succes van onze economie, en daarmee het behoud van onze hoge levensstandaard, met het in voldoende mate beschikbaar zijn van goed opgeleide mensen, ook in cultureel opzicht kan goed onderwijs een verrijking betekenen van onze samenleving. In de visie van Het Kiezers Collectief heeft goed onderwijs daarom, samen met het scheppen van meer werkgelegenheid en een duurzame economie, topprioriteit.
Het lijkt voor de hand te liggen om het realiseren van goed onderwijs centraal te stellen, immers; ook regering en oppositie hebben in het recente verleden meer dan eens gepleit voor een stevig onderwijsbeleid. In de praktijk is het echter bij holle woorden gebleven. Als we de feiten op een rijtje zetten blijkt Nederland van alle hoogontwikkelde Europese landen het minst in onderwijs te investeren. Bovendien worden in de Nederlandse onderwijslasten de beurzen meegerekend. Dit is in het buitenland niet zo. Recent onderzoek wees daarnaast op een voor West-Europese begrippen hoge schooluitval in het voortgezet onderwijs: 33% van de leerlingen geeft voor het beëindigen van de school de pijp aan Maarten, in buurlanden ligt dit percentage bijna 10% lager. Het bedrijfsleven vreest in de nabije toekomst daarom voor een tekort aan goed opgeleide mensen.
Het Kiezers Collectief ziet mogelijkheden om aan deze zorgelijke situatie het nodige te doen. Er zal in de aansluiting van het (hoger)onderwijsaanbod op de vraag van het bedrijfsleven het nodige moeten, en kunnen, verbeteren. Daartoe wil Het Kiezers Collectief intensief overleg tussen bedrijfsleven en onderwijsinstellingen, en het sponsoren van opleidingsrichtingen door bedrijven, stimuleren. De vrijheid van scholier en student om die opleiding te volgen die hij of zij wil blijft overigens vanzelfsprekend voorop staan. Daarnaast zal het Universitair onderwijs praktijkgerichter moeten worden. De nadruk dient, in tegenstelling tot de huidige situatie, te liggen op een succesvol maatschappelijk functioneren na het voltooien van de opleiding. In dit opzicht kan een voorbeeld worden genomen aan HBO/MBO.
Een ander speerpunt van de overheid is in de visie van Het Kiezers Collectief het streven naar integratie van informatietechnologie in het onderwijs. Onderwijs op afstand, via bijvoorbeeld een equivalent van Internet, kan veel gebouwen overbodig maken. Bij verkoop komen vervolgens fondsen vrij die weer in het onderwijs geïnvesteerd kunnen worden. Lijfelijke aanwezigheid blijft overigens gewenst bij practica, tentamens en activiteiten in sociaal verband.
De overheid investeert dus in informatietechnologie die "thuisonderwijs", en telewerken, mogelijk maken. Echter, alleen dan wanneer de onderwijskwaliteit niet in het geding is. Het Kiezers Collectief wil ook voor wat betreft Onderwijs de oplossingen zoeken bij de mensen aan de basis. Zij weten beter dan welk Kamerlid dan ook op welke wijze de knelpunten opgeloste kunnen worden.
De student
Anno 1998 is het allang geen voorrecht meer om te mogen studeren. Het Paarse kabinet immers lijkt de student te beschouwen als nationale melkkoe, en legt minister van Onderwijs Jo Ritzen steeds weer nieuwe bezuinigingen op. Gevolg van deze bezuinigingsdrift is dat de student door de wetswijzigingen, die de bezuinigingen moesten vermommen, het bos niet meer ziet. Daarnaast is het door de steeds schraler wordende beurs, die ook nog eens onder voorbehoud wordt uitgekeerd, bittere noodzaak geworden om naast de studie bij te verdienen. Het Kiezers Collectief ziet dit als een teken aan de wand. De moderne student ziet zich door een halfslachtig stelsel blijkbaar gedwongen om de aandacht deels te verleggen naar die bijbaan. Met alle gevolgen van dien voor de studieresultaten. Zo heeft Ritzen zichzelf bij de neus.
Er is dus een beleid benodigd dat het de student mogelijk maakt om weer fulltime zijn volledige aandacht op de studie te richten. Een beleid dat stimuleert tot prestaties, zonder dat dit ten koste gaat van de bestaanszekerheid van de studerende.
Ook de studentenorganisaties zijn perfect in staat om aan te geven op welke onderdelen het beleid kan worden aangepast. Het is een domme redenatie om te veronderstellen dat in zo'n geval per definitie de kosten omhoog zullen gaan. Iedereen kan - mits goed geïnformeerd - afwegingen maken tussen goed en goedkoop en op deze wijze komen tot een voor alle groepen aanvaardbare oplossing.
De derde geldstroom
Het laatste decennium is er een ontwikkeling op gang gekomen die tendeert naar een commercieel denkende Universiteit. Universitaire instellingen richtten in dat kader hun blik steeds meer op het bedrijfsleven als afnemer van kennis, en als opdrachtgever voor onderzoek. Zo kwam de zogenaamde "derde geldstroom" op gang, en vonden de universitaire instellingen een nieuwe bron van inkomsten.
Ondertussen is er echter een vrij ondoorzichtige situatie ontstaan. Organisaties die zijn opgericht om onderzoek te verrichten onttrekken zich vaak ten dele aan het oog van de universiteit. Niet altijd is helder of aangeschafte apparatuur ten goede komt aan universiteiten. Daarnaast wordt er door aan deze organisaties uitgeleende hoogleraren flink verdiend, terwijl tegelijkertijd niet zelden de onderwijstaak wordt verwaarloosd. Het Kiezers Collectief probeert daarom de derde geldstroom in kaart brengen, en, in de toekomst, de efficiency van de bestede gelden controleren en optimaliseren.
Wenselijk acht Het Kiezers Collectief een situatie waarin een bedrijfsmatiger denkende universiteit of hogeschool haar product "kennis" zo profijtelijk mogelijk verkoopt aan de diverse gegadigden. Met in het achterhoofd de gedachte dat winst mag, maar altijd weer geïnvesteerd moet worden in de verbetering van onderwijs, en het bekostigen van maatschappelijk relevant onderzoek.
Genetische manipulatie
De vorderingen der wetenschap op het gebied van de genetische manipulatie kunnen met de nodige voorzorgen en onder heldere voorwaarden ten positieve worden aangewend. Door te sleutelen aan de code die ten grondslag ligt aan mens, dier en plant worden dan nuttige resultaten bereikt, zoals bijvoorbeeld het aanpassen van gewassen aan moeilijke omstandigheden, en diverse toepassingen in de gezondheidszorg. Aan de andere kant van de balans staan de uitwassen, die voornamelijk lijken te zijn ingegeven door de zucht naar publiciteit en de daaruit voortvloeiende onderzoeksfondsen.
De ontwikkelingen op het gebied van de genetische manipulatie en de ontcijfering van de genetische code lijken echter nog lang niet ten einde. Het kweken van donororganen, het aanpassen van plantaardig voedsel en, wellicht, het voorzien in de vleesbehoefte zonder het dierwelzijn aan te tasten, lijken nog slechts een kwestie van tijd. Duidelijk is dat de ontwikkelingen op dit specifieke terrein diep kunnen ingrijpen op vele niveaus van het bestaan. Het is daarom nuttig om nu na te denken over de grenzen van het wetenschappelijk onderzoek. Hoe ver mag de wetenschap gaan? Wat willen we met de nieuwe technieken, en waarom?
Het Kiezers Collectief pleit daarom voor een brede maatschappelijke discussie die antwoord moet geven op deze en andere vragen.
Buitenland
Nu het paraat houden van een omvangrijke strijdmacht sinds de val van de Berlijnse Muur is achterhaald, heeft de moderne soldaat een gedaanteverandering ondergaan. Waar in vroeger tijden de nadruk lag op het met geweld stuiten van een eventuele Russische invasiemacht, is de taak van de huidige militair een stuk vreedzamer. Hij/zij wordt tegenwoordig vooral ingezet om in brandhaarden als "peace-keeper" op te treden. Dat is vaak niet gemakkelijk. De VN manschappen zijn slecht bewapend, er is weinig geld voorhanden, de situatie ter plaatse is meestal complex en de commandostructuur is niet altijd even helder. Ook kan niet zelden getwijfeld worden aan de haalbaarheid van de gestelde doelen.
Wanneer het tegenzit en een vredesmissie te maken krijgt met een combinatie van de bovengenoemde factoren loopt het mis. Nederland heeft dit aan den lijve mogen ondervinden in Srebrenica waar de Nederlandse troepen de machteloze speelbal waren van Mladic, en onvrijwillig medeplichtig werden gemaakt aan genocide.
Het Kiezers Collectief constateert dat wanneer in het Joegoslavische conflict in de beginfase was ingegrepen de escalatie nimmer had plaatsgegrepen. Een toename van de slagvaardigheid is dus gewenst. Daartoe wil Het Kiezers Collectief de VN in staat stellen om een eigen vredesmacht, die direct inzetbaar is, te onderhouden. Voordeel hiervan is bovendien dat het langdurige binnenlandse debat wordt omzeild en een ondoorzichtige internationale commandostructuur, zoals in het geval Srebrenica, wordt ondervangen.
Indien de VN echter op de huidige manier blijft opereren zal Nederland alleen aan die vredesoperaties deelnemen die:
Het voorgaande impliceert overigens dat de financiële positie van de VN verbeterd moet worden. Bovendien streeft Het Kiezers Collectief naar een afschaffing van het vetorecht van de permanente leden van de veiligheidsraad. Een snellere, levensreddende, besluitvorming wordt zo mogelijk gemaakt.
De stem van de Nederlandse bevolking zal ook hier weer bepalend zijn voor het stemgedrag van de volksvertegenwoordigers van Het Kiezers Collectief.
Ontwikkelingssamenwerking
Het begrotingsniveau blijft gehandhaafd. Wel zal Het Kiezers Collectief een verandering aanbrengen in het karakter van de hulp. In een goed ontwikkelingsbeleid ligt de nadruk niet op lapmiddelen, maar op "trade not aid". Noodlijdende landen moet in dit kader de helpende hand worden geboden bij de ontwikkeling van de eigen economie en industrie. Structurele hulp moet zoveel mogelijk worden uitgedrukt in machines, en andere bruikbare goederen die van nut kunnen zijn bij het op poten zetten van een economie. Misbruik, bijvoorbeeld het omzetten van ontwikkelingsgelden in wapentuig, wordt zo bemoeilijkt.
Overigens moet de overheid een deel van het budget blijven reserveren voor het snel en tijdelijk inspringen bij calamiteiten als hongersnoden, aardbevingen en watersnoden.
Een overweging kan ook zijn om een aanmerkelijk deel van de ontwikkelingsgelden via in ontwikkelingslanden werkzame Nederlandse niet-commerciële organisaties aan te wenden. Daarmee zal naar de visie van Het Kiezers Collectief meer gewaarborgd kunnen worden dat de gelden ook terecht komen bij hen voor wie de hulp feitelijk bestemd is. Overheden willen het nog wel eens met elkaar oneens zijn over de besteding van ontwikkelingsgelden, dat wordt hiermee voorkomen. De verschillende op dit vlak werkzame organisaties kunnen via Het Kiezers Collectief hun stem in de tweede kamer laten doorklinken.
Zorg en thuiszorg
Een recent RIVM rapport concludeerde dat armoede in Nederland wel degelijk raakt aan het fysieke welzijn. Een verbetering van de zorg voor minima, en dan vooral die zorg die welzijnsbevorderend werkt voor grote groepen mensen aan de onderkant, dient daarom door de overheid actief te worden nagestreefd. Dus minder nadruk op dure, hoogtechnologische zorg, en meer op de zorg die de kwaliteit van leven van velen verbeterd.
De rechtspositie van de ontvanger van zorg zal bovendien dienen te worden verbeterd. In de huidige situatie is het vaak moeilijk om, wanneer er fouten zijn gemaakt gedurende een behandeling, de zorgverlener aansprakelijk te stellen. Om aan deze situatie een eind te maken wordt een onafhankelijk van zorginstellingen en baptistenorganisaties functionerend orgaan ingesteld dat bindende uitspraken kan doen in geschillen. Dit orgaan zal speciale aandacht hebben voor de belangen van de patiënt.
Een ander potentieel zorgprobleem ligt nog verborgen in de schoot van de toekomst. In de loop van de volgende eeuw namelijk zal Nederland worden getroffen door een vergrijzingsgolf. De Babyboom generatie bereikt massaal de pensioengerechtigde leeftijd, terwijl ook de gestegen levensverwachting meewerkt aan de sterke stijging van het aantal ouderen. Met de toename van het aantal ouderen neemt ook de vraag naar zorg toe. Het is dus van belang dat er in de zorg banen worden geschapen. Overigens pleit Het Kiezers Collectief ervoor om ouderen zolang mogelijk thuis te laten wonen. Als gevolg hiervan zal de extra zorg vooral worden gegeven in de vorm van thuiszorg.
Ook hier geldt dat de mensen aan de basis, verzorgenden en verzorgden beter dan wie ook weten hoe de kwaliteit afgestemd kan worden op de behoeften. Hun stem dient dan ook in de besluitvorming doorslaggevend te zijn.
Drugs
Drugsverslaving is een gezondheidsvraagstuk dat een zeer grote uitstraling heeft naar criminaliteit en onveiligheid. Het merendeel der gedetineerden zit bijvoorbeeld achter de tralies vanwege een drugsgerelateerde misdrijf. Daarnaast is er de, door de burger als zeer vervelend ervaren, kleine criminaliteit van de gebruikers zelf die op deze wijze in hun dagelijkse drugsbehoefte trachten te voorzien.
Het Kiezers Collectief stelt een aanpak voor waarbij de overheid een beter zicht krijgt op wie er wat gebruikt, terwijl tegelijkertijd de zware georganiseerde misdaad buitenspel wordt gezet. In die aanpak verstrekt de overheid aan zwaar verslaafden, die de samenleving qua onveiligheid zoveel schade berokkenen, onder medisch toezicht drugs. De noodzaak om via kleine criminaliteit aan de voor drugs benodigde fondsen te komen valt dus weg. Ook zal er van overheidszijde een intensieve begeleiding plaatsvinden om afkicken te stimuleren en gebruikers in de maatschappij in te passen. In dit kader kan bijvoorbeeld gedacht worden aan hulp bij het vinden van huisvesting en sanering van schulden. Het repressieve beleid dat drugshandel en andere drugsgerelateerde misdaden tracht te ontmantelen blijft ondertussen van kracht. De bij deze problematiek betrokken groepen dienen rechtstreeks in de Tweede Kamer vertegenwoordigd te worden. Het Kiezers Collectief biedt deze mogelijkheid.
Levensbeëindiging
Het Kiezers Collectief stelt het zelfbeschikkingsrecht van de burger centraal. Als zodanig moet ook de wens tot levensbeëindiging gerespecteerd worden: een menswaardige dood is ieders vanzelfsprekende recht. Wettelijke regelingen die het recht op hulp bij zelfgewild sterven regelen dienen daarom te worden aangepast. Aan de belemmerende werking van de huidige wetgeving wordt daartoe een einde gemaakt door het praktiseren van euthanasie, dat als een weloverwogen handeling dient te worden beschouwt, uit het wetboek van strafrecht te tillen. Niemand beter dan de mens zelf kan oordelen over zijn eigen leven en het moment waarop hij dit wenst te beëindigen, dat hij daarbij in overleg dient te treden met de arts die hem daarbij behulpzaam zal zijn is vanzelfsprekend. De beslissing nemen zij uiteraard samen omdat zij beide aandeel hebben.
Voorop blijft staan dat wanneer het leven en dood betreft de grootste zorgvuldigheid is geboden. Het Kiezers Collectief acht het opnemen van "euthanasiebegeleiding" in de studie medicijnen daarom zeer gewenst. Tevens brengen wij in de discussie de oprichting van een Raad van Toezicht die zich exclusief richt op toezien op de gepraktiseerde levensbeëindiging.
Ziektekostenverzekering
De invloeden en uitwerking van alternatieve geneeswijzen, en alternatieve geneesmiddelen, kunnen met de gangbare wetenschappelijke experimenten niet worden vastgesteld. Het Kiezers Collectief vindt vergelijken met de reguliere geneeskunst derhalve zinloos: het aloude gezegde van de appels en de peren doet hier opgeld.
In de reguliere geneeskunst hoor je regelmatig de opmerking: "We weten niet waarom het werkt, maar het werkt". Daarmee geeft men feitelijk aan dat er ruimte is voor een andere manier van mensen genezen. Een adequate controle blijft echter gewenst. Legitimatie van alternatieve geneeswijzen en alternatieve geneesmiddelen is hiervoor een noodzakelijke voorwaarde. Velen in onze samenleving maken op dit moment gebruik van alternatieve geneeswijzen en alternatieve geneesmiddelen. Er is geen eenduidigheid in de mate waarop dit vergoed wordt. Belangengroeperingen van gevers en ontvangers dienen in de gelegenheid gesteld te worden, hun visies te geven.
WAO
Nederland naderde in de jaren tachtig het magische getal van 1 miljoen werklozen. Na een verandering van de berekeningsmethode werd dit getal bijgesteld naar beneden. Nu, in 1998, resteert volgens de officiële cijfers nog steeds een harde kern van zo'n 400.000 werklozen. Volgens Paars gaat het voortreffelijk met de werkgelegenheid. Het Kiezers Collectief zet vraagtekens bij de cijfers van het Paarse kabinet. Allereerst bevat de WAO nog altijd een forse groep mensen die zeker niet volledig arbeidsongeschikt zijn, en die ook willen werken. Daarnaast is er een grote groep zogenaamde marginaal actieven, mensen die nu in, bijvoorbeeld, de huishouding actief zijn maar die, wanneer het werk er zou zijn, zich zouden aanbieden op de arbeidsmarkt. Als we deze groepen meetellen is het resultaat een werkloosheidscijfer van circa 2 miljoen mensen. Mensen die, soms gedeeltelijk, kunnen werken en dat ook graag willen. Gesprekken met in organisaties verenigde belanghebbenden kunnen nieuwe inzichten verschaffen die door Het Kiezers Collectief in de Tweede Kamer zullen worden ingebracht.
AOW
Wie is aanbeland in de herfst van zijn bestaan heeft er recht op dat deze levensavond onbezorgd kan worden doorgebracht. Morrelen aan de AOW is voor Het Kiezers Collectief dan ook uit den boze. De AOW blijft aan de welvaartsgroei gekoppeld: ook wanneer er economisch wat te vieren is dienen de ouderen, die mede de fundamenten legden voor de huidige successen, immers mee te delen in de feestvreugde. Ondertussen is wel reeds bekend dat er donkere demografische wolken aan de hemel staan. Nederland is in rap tempo aan het vergrijzen. In de volgende eeuw bestaat daarom het risico dat de verhouding tussen het aantal werkenden en het aantal mensen dat door hen wordt onderhouden, uit het lood slaat. Daarmee is, zoals een aantal politici het noemen, de AOW "onbetaalbaar" geworden.
Het Kiezers Collectief ziet dit probleem wat minder zwart in. Allereerst stijgt de productiviteit nog steeds, en het plafond lijkt wat dit betreft nog niet bereikt. Ten tweede is de term "onbetaalbaar" misleidend: het geld is er immers wel, het hangt er maar net vanaf wat we voor de AOW over hebben. Iedereen wordt vanzelf oud en de jongere van vandaag vraagt zich nu al af hoe zijn oude dag en financieel uit zal zien. De solidariteit tussen jong en oud leidt "als vanzelf" tot goede en betaalbare oplossingen. Op zoek gaan naar wat ons bindt, levert hier zeker een aanvaardbare en betaalbare oplossing.
Het basisinkomen
Een populair plan in bestuurskringen om de tweedeling van de maatschappij te helen is het basisinkomen. In dit plan krijgt iedere volwassen Nederlander iedere maand een inkomen uitgekeerd dat ongeveer ter hoogte zal liggen van het sociaal minimum. Er mag bovenop dit inkomen vrij bijverdiend worden. De voordelen zijn evident. Zo zal nawijsgedrag definitief tot het verleden behoren. Ook zullen veel mensen zich gedeeltelijk terugtrekken van de arbeidsmarkt, als gevolg waarvan er weer ruimte ontstaat voor nieuwkomers om hun basisinkomen wat op te krikken. Nadelen zijn er ook. Het is namelijk buitengewoon duur - op jaarbasis al gauw zo'n honderd miljard gulden - om alle volwassen Nederlanders iedere maand weer een basisinkomen uit te keren.
Het CPB concludeerde al dat het basisinkomen veel werk oplevert, en bovendien zijn er de eerder genoemde andere positieve effecten. Het Kiezers Collectief wil voordat al dan niet wordt besloten tot het, op termijn, invoeren van het basisinkomen de mening van de burger wel eens horen. Tot nu toe waren voornamelijk bestuurders en welzijnswerkers prominent in de discussie vertegenwoordigd. Het Kiezers Collectief wil invoering propageren, maar alleen dan wanneer er voldoende draagvlak is onder de bevolking voor een zo kostbare maatregel.
Een moderne infrastructuur
Het Paarse kabinet schreeuwde bij haar aantreden van de daken dat er een frisse, vernieuwende, wind door Nederland zou waaien. Vier jaar later is daar, in ieder geval op infrastructureel gebied, bitter weinig van te merken. Ondanks de stormachtige opkomst van de informatietechnologie, en haar toepassingen, is Paars blijven gokken op "ouderwetse" infrastructurele projecten.
De voornaamste kritiek van Het Kiezers Collectief heeft echter betrekking op de halsstarrige ontkenning van de informatierevolutie. De 21e eeuw werpt haar schaduw in dit opzicht reeds vooruit. Toch reageerde Paars I inadequaat. De investeringen van het kabinet Kok in de informatie-infrastructuur zijn peanuts in vergelijking met andere investeringen. Het Kiezers Collectief wil voorsorteren op de 21e eeuw en een discussie op gang brengen om op grote schaal fondsen te verschuiven van deze projecten naar, bijvoorbeeld, de aanleg van een glasvezelnet. Ook zal er onderzoek dienen te worden gedaan naar de haalbaarheid van alternatieve transportmethoden, waaronder het zogenaamde "buizentransport".
Telewerken
De hype rond het internationale netwerk Internet, en de explosie van het aantal gebruikers van dergelijke netwerken, wijzen op een ontwikkeling die in het eerste decennium van de 21e eeuw zijn definitieve beslag zal krijgen. Steeds meer zal de burger zijn zaken op afstand regelen. Nu wordt nog voornamelijk informatie opgehaald, binnenkort zal ook het kopen, het les krijgen, het met beeld bellen en het werken via het netwerk ingeburgerd raken. Het Kiezers Collectief ziet belangrijke voordelen van deze trend. De verkeersdrukte zal, om een voorbeeld te noemen, sterk afnemen evenals dus de belasting van het milieu.
De door velen geuite vrees dat de toenemende informatisering een grote groep kluizenaars zal opleveren dient in ieder geval grondig te worden onderzocht. Onderzoek wijst echter ook uit dat de betrokkenheid van werknemers bij het bedrijf juist toeneemt wanneer het werk wordt gedaan in de eigen vertrouwde omgeving. Men communiceert veelvuldig met het bedrijf om de laatste ontwikkelingen op de werkvloer te vernemen. Daarnaast voelt de thuiswerker zich thuis meer op het gemak, wat de productiviteit ten goede komt, en heeft hij meer vrijheid met betrekking tot de dagindeling.
Het Kiezers Collectief ziet het voorgaande als een aansporing om te investeren in het omzetten van werk in thuiswerk. Wel moet het sociale aspect niet vergeten worden. De mens blijft immers een sociaal dier. Wij nodigen belangengroeperingen van harte uit ons hun mening in de Tweede Kamer te laten verwoorden.
(Vracht)auto en Automobiliteit
Het aantal auto's op de Nederlandse wegen is sinds 1970 verdriedubbeld. De milieu-effecten van die explosie zijn evident. Het Kiezers Collectief ziet mogelijkheden om de groei van het autobezit te remmen en, op termijn, ombuigen naar een daling.
Het wegennet in Nederland wordt overdag intensief, maar over 24 uur gemeten inefficiënt gebruikt. Er zijn in het verleden al talloze ideeën ontwikkeld om het verkeersaanbod gelijkmatiger over de dag te verdelen. Het rijden in daluren aantrekkelijk maken door invoering van het "groene" kenteken. Vrachtverkeer in hoofdzaak 's nachts is ook zo'n oplossing. De effecten van het inhaalverbod van vrachtwagens is door hen die dagelijks op de weg zitten, nu al merkbaar. Natuurlijk kosten deze maatregelen geld, maar dat geld wordt al vanzelf uitgespaard vanwege het verminderen en wellicht zelfs elimineren van de files in ons land. En wat te denken van het langer meegaan van het wegdek door een betere spreiding van het aanbod. Om over een betere spreiding van de CO2 uitstoot nog maal helemaal niet te spreken.
Het uiteindelijke ideaal is natuurlijk het ontwikkelen van een milieuvriendelijke opvolger van de auto. Onderzoek naar vervoermiddelen met een minder milieubelastend karakter zal door de overheid dan ook worden gesubsidieerd. Talloze belangengroeperingen in onze samenleving denken over deze problematiek na. Hun stem moet in de Tweede Kamer direct gehoord kunnen worden.
Tot slot:
Wij willen nogmaals benadrukken, dat al hetgeen in deze bijlage geschetst is, niets anders is dan een programma van uitgangspunten op basis waarvan in de maatschappij nieuwe ideeën ontwikkeld kunnen worden. Wij willen hierin graag als aanjager functioneren.
De discussie dient zowel in de maatschappij als in de politiek gevoerd te worden. En wat ons betreft door dezelfde partijen. Voor wat betreft de niet-commerciële belangenorganisaties, zullen wij als Het Kiezers Collectief functioneren als hun Tweede Kamer Advocaten. Wij zullen hen in de gelegenheid stellen om hun mening in het hoogste democratische college van ons land naar voren te brengen.
De beslissingen worden uiteindelijk in datzelfde parlement genomen. Het Kiezers Collectief staat ervoor dat de stem van de Nederlander bij die beslissingen rechtstreeks in de Tweede Kamer zal doordringen. Niet zoals nu, twee keer in een periode, namelijk aan het begin en aan het eind van de zittingsperiode van de Tweede Kamer; maar voortdurend gedurende de hele rit. De burger en consument krijgt waar hij recht op heeft: een optimaal functionerende democratie.
En met burger en consument bedoelen wij alle burgers en consumenten, vijftien miljoen mensen. Iedere Nederlander moet in de gelegenheid gesteld worden aan de democratie deel te nemen. Daarvoor moet niet alleen aan een aantal immateriële eisen voldaan worden. Voorop staan momenteel de inwilliging van materiële eisen, die de tweedeling in onze maatschappij teniet zullen doen. De burger en consument weet dat wanneer het met de democratie slecht verloopt, het uiteindelijk ook met de economie en zijn eigen welvaart anders zal lopen dan hij of zij voor ogen heeft.
|
