Als president Bush echt de economie wil verbeteren dan moet hij oorlog tegen Irak zien te voorkomen en belastingverlaging ongedaan maken; adviseert Eelke de Jong

President Bush heeft op 3 februari zijn begroting voor het komende jaar en de prognoses voor de komende jaren bekendgemaakt. Voor het komende jaar stevent de Verenigde Staten af op een groot tekort: ongeveer drie procent van het Bruto Binnenlands Product. Nu zult u zeggen: dat is ook niet verwonderlijk want de Verenigde Staten moeten natuurlijk de eventuele oorlog in Irak financieren. Bovendien heeft dat misschien als voordeel dat door extra uitgaven de economie wordt gestimuleerd. Dit laatste is in deze tijd van stijgende werkloosheid alleen maar positief. Laat ik u maar meteen uit de droom halen. Het tekort heeft niets met de oorlog in Irak te maken. De extra uitgaven die daarvoor nodig zijn, zijn niet in de voorspellingen opgenomen.

Verder wordt het tekort niet veroorzaakt door extra uitgaven, die de economie stimuleren maar door lagere ontvangsten, veroorzaakt door verlaging van de belastingen. De inkomsten dalen doordat Bush voorstelt de dividendbelasting af te schaffen. Verder wil hij de besparingen stimuleren en biedt daarvoor belastingvoordelen aan. De uitgaven stijgen met maar vier procent. Het grootste deel hiervan gaat naar defensie voor nieuw materiaal en een rakettenschild. Verder worden de uitgaven verhoogd voor binnenlandse veiligheid, ontwikkelingshulp en de bestrijding van Aids. De andere ministeries krijgen (gecorrigeerd voor de prijsstijging) minder te besteden. Zal deze begroting de Amerikaanse economie en daarmee wellicht de wereldeconomie uit het dal trekken? Waarschijnlijk niet. Om een economie tijdelijk te stimuleren, moeten de maatregelen die worden genomen ook tijdelijk zijn. Dat zijn ze niet. In wezen stelt Bush geen stimulerend beleid voor maar een belastinghervorming, die moeilijk terug te draaien is en daardoor permanent zal zijn. Verder komt de afschaffing van de dividendbelasting vooral de rijken ten goede. Ongeveer negentig procent van de aandelen is namelijk in het bezit van de rijkste tien procent van de bevolking.

Het valt niet te verwachten dat deze groep nu plotseling meer gaat besteden. Dit had eerder verwacht mogen worden als de plannen de inkomens van de armere bevolkingsgroepen gestimuleerd zouden hebben. Dit doen ze echter niet. Eerder valt te verwachten dat deze groepen erop achteruit gaan. Voordeel van het afschaffen van de dividendbelasting hebben ze niet. Nadelen zitten er wel aan te komen. Bush wil namelijk de sociale voorzieningen versoberen. Bij gevolg mag verwacht worden dat het inkomen van de kwetsbare groepen eerder zal dalen dan stijgen. Daar komt nog bij dat door de vermindering van de federale overdrachten naar de afzonderlijke staten, de laatste ook op tekorten uitkomen. Deze zullen worden bestreden met vermindering van de uitgaven.

Als de regering Bush de economie had willen stimuleren dan had een tijdelijke vergroting van de uitgaven voor infrastructuur en onderwijs meer voor de hand gelegen. Het feit dat de voorspelde tekorten groot zijn en nog lang zullen duren, heeft ook nog twee andere nadelige gevolgen. Binnenlands betekent dit dat de toekomstige generaties het puin mogen ruimen doordat dan de belastingen omhoog zullen moeten om de staatsschuld binnen de perken te houden. Zonder dat daar nu een stimulering van de economie tegenover staat. Voor het buitenland is van belang dat dit tekort nog eens komt bij het allang durende tekort op de lopende rekening van de Verenigde Staten. Dit laatste tekort bestaat al sinds het eind van de jaren tachtig en is een weergave van het feit dat de Amerikanen elk jaar meer uitgeven dan ze verdienen. Dit is geen probleem, zolang het buitenland dit wil financieren door leningen te verstrekken of door bezittingen (bedrijven en gebouwen) in de Verenigde Staten te kopen.

Er zijn aanwijzingen dat de Europeanen en de Japanners dit steeds minder willen. Als dat zo is dan zal de waarde van de dollar snel dalen. Dit heeft als voordeel dat de concurrentiepositie van de Verenigde Staten sterk verbetert. Maar voor ons als Europeanen het nadeel dat we steeds moeilijker tegen de Amerikaanse bedrijven kunnen concurreren. Hierdoor zal de werkloosheid in Europa en Japan toenemen. Al met al heeft het tekort op de begroting van de Verenigde Staten weinig te maken met het financieren van een oorlog en is het ook niet gericht op het zo goed mogelijk stimuleren van de economie.

Het is een ordinair voorstel om in moeilijke tijden de rijken meer te geven en de armen minder, ten koste van de toekomstige generatie en waarschijnlijk ook ten koste van de rest van de wereld. Als Bush de economie wil stimuleren dan is er maar één goed advies te geven. Probeer voor alles de oorlog in Irak te voorkomen, zodat er weer meer zekerheid komt en trek de voorstellen voor belastingverlaging in.

Eelke de Jong is hoogleraar Internationale Economie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen.