Politiek nihilisme

EuroStaete . . EKC . . Klokkenluiders <===> SDN . . Wolmanzouten . . English

van 19 oktober 1996

WIE ten Oosten van Lobith of ten zuiden van Maastricht een arm uit het raampje naar buiten steekt, voelt een merkwaardige wind. België verkeert in staat van halve revolutie uitgelokt door het spaghettiarrest van het Hof van Cassatie. In Frankrijk is massaal gestaakt, voorlopig nog alleen voor beperkte sociaal-economische eisen.

In het Franse provincieplaatsje Gardanne-Bouches-du-Rhône is zondag, bij tussentijdse verkiezingen, de socialistische kandidaat, oud-minister Bernard Kouchner, met een schamele 13 procent op de vierde plaats geëindigd. De tweede ronde gaat tussen de communist Roger Mei en Damier Barilles van Le Pens Front National.

Jörg Haider, de politicus die zoveel waardering weet op te brengen voor de werkgelegenheidspolitiek in Hitlers Derde Rijk, viert electorale triomfen in Oostenrijk en in het 'rode' Wenen. Vóór het jaar 2000 wil Haider Oostenrijks kanselier zijn; zoals het zich nu laat aanzien, wordt hij dan op z'n minst vice-kanselier.

Wat is er aan de hand in België, Oostenrijk, Frankrijk? Valt er een gemeenschappelijke noemer te ontdekken? Die is er en kan grofweg worden aangeduid met 'onbehagen over de politiek' of, preciezer, als een crisis van de parlementaire democratie. Die crisis heeft zowel betrekking op de overtuigingen van de burgers, die voor een belangrijk deel niet meer in 'het systeem' geloven, als op de instituties die de democratie normaliter schragen en van leven vervullen: regering, parlement, politieke partijen, vakbonden, politie en Justitie (Het vertrouwen in die laatste twee ligt met name in België in gruzelementen).

Een paar Franse, door het instituut Sofres verzamelde en in Le Monde gepubliceerde cijfers, die hopelijk de indruk kunnen wegnemen dat ik aan een door herfstdepressie veroorzaakte blikvernauwing lijd. Van de geënquêteerde Fransen meent 62 procent dat politici niet in staat zijn te luisteren naar of rekening te houden met wat de burgers denken.

Zestig procent denkt dat politici over het algemeen corrupt zijn (onder jongeren tot 34 jaar, arbeiders, kantoorpersoneel en sympathisanten van de communistische partij en Front National ligt dat percentage hoger), 33 procent gelooft dat politici meestal eerlijk zijn. Een meerderheid (54 procent) vindt dat de Franse democratie niet goed functioneert; 67 procent voelt zich door geen enkele Politieke partij aangesproken (27 procent wel); 77 procent voelt zich niet thuis bij een vakbond (15 procent wel); 68 procent heeft in geen enkele politieke leider vertrouwen (26 procent wel).

In volle vaart op weg naar niets

Het is niet ontzettend moeilijk om een paar voor de hand liggende oorzaken voor dit enorme wantrouwen op het spoor te komen. Inderdaad wemelt het in Frankrijk, maar ook in Italië, België, Oostenrijk - van de corruptieschandalen waarbij politici betrokken zijn. Partijen bedrijven volop vriendjespolitiek ('als jij mijn mannetje hier benoemt, dan...'). Verkiezingsbeloftes worden met groot gemak geschonden. Een kras voorbeeld is de Franse president Chirac, die werd gekozen omdat hij beloofde prioriteit te geven aan het stimuleren van de werkgelegenheid, maar in de praktijk een voor de werkgelegenheid schadelijk beleid voert, om aan de EMU-norm Te kunnen voldoen.

Europa fungeert als zondebok, wordt er gezegd, als commentaar bijvoorbeeld op de Oostenrijkse verkiezingsuitslag. Maar hoezo eigenlijk? Waar staat geschreven dat een sluitende begroting en een lage staatsschuld belangrijker zijn dan een creatief werkgelegenheidsbeleid of een goed sociaal vangnet? Wie bepaalt precies de 2 politieke prioriteiten in de Europese Unie? 'Aan wie', schrijft het liberale Weense blad Die Presse terecht, 'zijn de Europese besluitvormers verantwoording schuldig? Wie kan ze naar huis sturen? Hoe kun je als burger in de EU meebeslissen?'

Het schrijnende Europese democratisch tekort wakkert in diverse staten het politieke wantrouwen verder aan. Die onvrede uit zich op verschillende manieren: door proteststemmen op' extreem rechts (of soms op radicaal links); door stille vervreemding van de politiek, zich uitend in onverschilligheid en apathie. Of door semi-revolutionaire uitbarstingen, zoals die eerst Italië en nu België op hun grondvesten hebben doen schudden.

Deze halve volksopstanden onderscheiden zich op een opvallende manier van oudere revolutionaire woelingen; ze hebben - letterlijk - geen doel. Geen program, geen idealen, geen alternatief. Het is uitsluitend en alleen woede, samengebalde onvrede, die de mensen de straat opdrijft. Door dit nihilisme blijven die rebelse oprispingen ook machteloos en kunnen politieke elites ervoor kiezen de democratische crisis te laten voortsudderen.

Er is een alternatief. De democratie weer inhoud en betekenis geven (ook in de "tevreden natie" Nederland, die niet zelfgenoegzaam moet gaan zitten navelstaren). De grieven en wensen van burgers serieus nemen en in politieke termen vertalen (wat het omgekeerde is van aanlopen achter populistische thema's). Dat is geen luxe, maar broodnodig. Als Partijen, vakbonden, kerken en media die moed niet opbrengen, blijft Europa doorhollen, op weg naar niets.




Anet Bleich

---

---

Commentaar:

Anet Bleich maakt een fundamentele beoordelingsfout door te stellen dat Nederland een "tevreden natie" is, die zelfgenoegzaam aanmoddert. Kennelijk heeft ze de uitspraak van Bisschop Muskens niet goed begrepen, die duidt op een scherpe tweedeling in de maatschappij met een toenemende verpaupering van miljoenen mensen.

Haar scherpe, rake opmerking is vervat in de laatste zin. "Als partijen, vakbonden, kerken en media die moed niet opbrengen, blijft Europa doorhollen, op weg naar niets" . Vooral de media spelen een uiterst cruciale rol. Zij zijn het die bepalen of de democratie zich beperkt tot de politiek/financiële elite (waarvan Marcel van Dam een griezelig goed voorbeeld geeft) en waarvan de media qua inkomen afhankelijk zijn, danwel dat de media de integriteit van de verslaglegging en van de meningsuiting prioriteit geven boven het commerciële belang van advertentie-inkomsten en/of populistische borreltafeljournalistiek.

Stichting Sociale Databank Nederland
E-mailadres: sdn@planet.nl
Internet site: bleich-1.htm
Westkade 227, 1273 RJ Huizen (NH)
Tel.: 06-17125374

Disclaimer