door: Michael Gorbatsjov

vertaling: Mieke Tennant

De relatie tussen mens en natuur is inmiddels het meest acute wereldprobleem geworden - een probleem dat de spanning weergeeft, die inherent is aan de moderne beschaving. Het is duidelijk dat het einde van onze beschaving in zicht is. Dat is echter nog niet het einde van de wereld, mits we ten eerste erkennen dat de ecologische crisis zeer nauwkeurig de crisis weert van onze traditionele waarden en doelen - een crisis van de geest - en ten tweede, dat we erkennen dat het dringend noodzakelijk is om de oude inzichten en standpunten wat betreft de natuur te heroverwegen om zo een nieuw niveau te bereiken in de studie van de wetten die het systeem regeren, waarin mens en natuur verenigd zijn.

De tweede helft van de twintigste eeuw bracht een nog nooit eerder vertoonde toename van de menselijke behoeften - waarin wordt voorzien op een nog nooit eerder vertoonde schaal. De ontwikkeling van de productie- technieken heeft ervoor gezorgd dat materiële voordelen en diensten, die eerder alleen maar beschikbaar waren voor bevoorrechte groepen, nu toegankelijk zijn voor brede massa's van mensen.Dat is echter slechts een deel van het plaatje. Zelfs in deze tijd kan een groot deel, misschien wel het grootste deel van de bewoners van onze planeet geen gebruik maken van deze voordelen. Miljoenen mensen zijn nog ondervoed, slecht behuisd of bezwijken aan ziektes.

Zelfs al is een acceptabele levensstandaard slechts beschikbaar voor een kleiner deel van de wereldbevolking, de prijs ervan is zeer hoog geweest. De balans in de relatie tussen de mens en de rest van de natuur is verstoord en de overleving van de mensheid is in gevaar. We staan op de drempel van een onomkeerbare klimaatverandering. Deze situatie is verergerd door ontbossing op grote schaal; woestijnen breiden zich uit en veel land is aan het uitdrogen; rivieren, zeeën en oceanen worden vervuild. De beschermende ozonlaag is dunner dan ooit tevoren. Slechts de helft van 's werelds stede bevolking ademt nog schone lucht in en slechts de helft van de plattelandsbevolking heeft de beschikking over veilig water. Er zijn gebieden waar mensen letterlijk op de vuilnishopen leven, constant op zoek naar iets eetbaars en naar zaken die nog gebruikt kunnen worden. Wat 'afval' is voor mensen in de ge‹ndustrialiseerde landen is een middel om te overleven voor anderen.

Nieuwe waarden en sociale doelstellingen

Een constant herwaarderen van waarden is fundamenteel voor de evolutie van de beschaving. In de vroege geschiedenis behandelde de mens de natuur met eerbied. De mensen hadden ontzag voor de natuur, ze zagen het als iets superieurs en ondoorgrondelijks; ze aanbaden de natuur, als een soort godheid. Schade toebrengen aan de natuur was een doodzonde. L toen de mens steeds meer kennis en praktische vaardigheden verzamelde begon hij zichzelf als superieur aan de natuur te beschouwen, waarbij hij zich tot doel stelde de natuur te overwinnen en te onderwerpen aan zijn eigen belangen.

Het werd al gauw duidelijk, dat de arrogantie van technische kennis de natuur verminkt met wonden die niet genezen. Door te vergeten dat de mens slechts een deel van de natuur is en dat het lot van de mensheid vast verbond met de leefomgeving, werd er een overvloed aan rampen veroorzaakt. Op dit moment is het onze taak om nieuwe waarden en doelstellingen te formuleren en voor te stellen. Ongetwijfeld is economische groei noodzakelijk. Maar het is ook duidelijk dat de manier waarop de economische groei zich over de laatste 150-200 jaar heeft ontwikkeld, niet voortgezet kan worden. We staan voor de enorme taak om de mensheid te heroriënteren naar het opbouwen van een menselijker economie, waarin veiligheid en duurzaamheid zowel de natuur als de individuele mens redden van de vernietigende gevolgen van economische groei.

Om met Spinoza te spreken, we zouden onze activiteiten moeten baseren op de 'wet der natuur'. Nog maar enkele tientallen jaren geleden beweerden filosofen dat de mensheid een abstract begrip was. "Mensheid is een leeg woord," zei Oswald Spengler, de auteur van het beroemde boek The Decline of Europe. Er was geen sprake van de mensheid als een eenduidig onderwerp van geschiedenis of van een algemene theorie over de ontwikkeling van politieke samenlevingen. Sinds die tijd is de wereld zich echter gaan ontwikkelen in de richting van een grotere onderlinge afhankelijkheid.

Ruimteschip Aarde