Zwitserland gaat stemmen over basisinkomen voor iedereen

Een basisinkomen voor iedereen, dat is de inzet van een referendum dat binnenkort in Zwitserland wordt gehouden. Een actiegroep heeft genoeg draagvlak gevonden om het voorstel op de politieke agenda te krijgen.

Het gaat om een onvoorwaardelijk maandinkomen van 2.500 Zwitserse frank voor elke volwassen inwoner. Dat is omgerekend 2.030 euro. 

De groep activisten verzamelde in de afgelopen 18 maanden meer dan 100.000 handtekeningen voor het voorstel. Volgens het directe democratische systeem van Zwitserland is dat genoeg om een referendum af te dwingen. 

Om hun daad kracht bij te zetten stortten de actievoerders 8 miljoen muntjes van 5 cent op het Federale Plein voor het Zwitserse parlementsgebouw in Bern. Een truck voerde de muntjes aan, goed voor 15 ton en een waarde van omgerekend 333.000 euro. Elk muntje staat voor een inwoner van Zwitserland. 

Motieven
De motieven van de campagnevoerders zijn idealistisch-filosofisch. "Het is tijd voor een publiek debat over de waarde van werk in de maatschappij en de breder wordende kloof  tussen arm en  rijk", aldus het comité. "Wij willen dat iedereen het recht heeft op een vrije manier van leven zonder de druk van werk en geld."

Tegenstanders vrezen dat jonge mensen niet meer geprikkeld worden om werk te zoeken, omdat ze toch verzekerd zijn van inkomen. Bovendien waarschuwen ze voor de hoge kosten die het plan met zich meebrengt en een terugval van de sterke Zwitserse economische positie. 

Sociaal experiment
Het sociale experiment van een gegarandeerd inkomen heeft al eens plaatsgevonden. In 1974 kregen alle inwoners van het Canadese stadje Dauphin recht op een inkomen boven de armoedegrens. Het project kreeg de naam 'mincome' en duurde vier jaar. De totale kosten: 17 miljoen dollar.  

Evelyn Forget, professor gezondheidswetenschappen aan de Universiteit van Manitoba, presenteerde jaren later de onderzoeksresultaten van het experiment. De resultaten gaven een verbetering van de kwaliteit van leven aan.

Zo bleven de inwoners van Dauphin gewoon werken en maakten ze evenveel arbeidsuren als voor het experiment. De ziekenhuisbezoeken namen af, schooluitval bereikte een laagterecord en er waren minder arrestaties en veroordelingen.

Oud ideaal
Ook in Nederland komt het aloude ideaal van het basisinkomen weer voorzichtig over de lippen van politici. Zo doet Basis Inkomen Partij (BIP) van voorman Rob Vellekoop volgend jaar mee aan de gemeenteraadsverkiezingen in Utrecht, Amsterdam, Deventer en Woerden. De partij streeft naar een basisinkomen voor iedereen van 18 jaar en ouder.

In de Tweede Kamer klinkt de term vooral in de linkse hoek. Ooit was het basisinkomen een ideaal van de Politieke Partij Radikalen, één van de voorlopers van GroenLinks. Uit dat nest komt GroenLinks-partijleider Bram van Ojik ook. Sterker nog: in de jaren tachtig schreef hij als medewerker op het wetenschappelijk instituut van die partij er een boekje over. 

Zijn visie sluit goed aan bij die van de Zwitserse actievoerders: "We moeten toe naar een ontspannen samenleving. Die zin heb ik niet zelf bedacht, die staat in ons beginselprogramma uit 2008. Dat is een wervend perspectief. Dat spreekt mensen hartstikke aan."