Een parlementaire enquête lijkt hier echt op zijn plaats
Frits Veerman onthult toegelaten diefstal van atoomgeheimen door Abdul Khan
In januari 2021 is er op televisie bij KRO-NCRV een documentaire over de illegale verspreiding van atoomgeheimen via Nederland naar Pakistan; daarna naar Noord-Korea, Iran en China, in samenwerking met de Amerikaanse CIA. Het doel van de Amerikanen was om Pakistan tegenover India ook een atoommacht te laten worden vanwege de agressie van India m.b.t. Kashmir. In 80 minuten ziet men hoe klokkenluider Veerman veertig jaar vocht tegen de ontkenning. Na de parlementaire enquête over de Belastingdienst komen er meer over het UWV, de coronacrisis, de civiele rechtspraak en over de proliferatie van atoomgeheimen vanuit Nederland.
Frits Veerman over atoomspionage kan wanneer het Huis van de Klokkenluider wettelijk is goedgekeurd erkenning verwerven.
Klokkenluider Frits Veerman
Hieronder ziet u een overzicht van een aantal televisie-uitzendingen die gaan over de diefstal van technologie die in Nederland door FDO-Stork in Amsterdam en Urenco in Almelo was ontwikkeld. Maar die technologie voor de verrijking van splijtbaar uranium werd door dr. Abdul Khan ontvreemd en de Pakistaanse regering aangeboden. Met die gestolen kennis is Pakistan tot een atoommacht geworden. De behoefte om over kernwapens te beschikken was voor Pakistan heel groot, omdat buurland India (waarmee al heel lang een groot conflict bestaat over o.a. Kashmir) atoomproeven had uitgevoerd bij de grens met Pakistan. Frits Veerman onthulde al op 29 april 2009 de politiek toegelaten diefstal van atoomgeheimen door Abdul Khan. Nederland schond in opdracht van de CIA het non-proliferatieverdrag.
Frits Veerman was de klokkenluider die in eerste instantie niet serieus werd genomen, maar later zelfs werd ontslagen omdat hij dit onrecht niet kon verdragen en zijn wetenschap niet onder de korenmaat wilde houden, ondanks verboden van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) en zijn werkgever om zaken openbaar te maken.
Zie ook het rapport onder auspiciën van Greenpeace International en Executive Summary in het Engels
|
|
NRC 2 nov 2005
Rapport over zaak-Khan openbaar
Door een onzer redacteuren
ROTTERDAM, 2 NOV. De regering heeft een geheim onderzoeksrapport uit 1979 openbaar gemaakt over de Pakistaanse atoomspion Abdul Khan. Een sterk gekuiste versie daarvan was al in 1980 aan de Tweede Kamer verstrekt.
Toen vorig jaar opnieuw aandacht voor de zaak Khan ontstond, verzocht de commissie voor de inlichtingendiensten van de Kamer om vertrouwelijke toezending van het hoofdrapport. Minister Brinkhorst van Economische Zaken heeft nu besloten in een 'bijzondere stap' het rapport 'voor eenieder' publiek te maken.
Het nu vrijgegeven rapport lijkt veel op de gekuiste versie uit 1980. Het legt uit hoe in 1975 verdenking tegen Khan ontstond en beschrijft welke bedrijven tot in 1979 leverden aan het Pakistaanse
centrifugeproject. Van Doorne Transmissie (VDT) leverde de speciale stalen rotoren, het Fysisch Dynamisch Onderzoekslaboratorium FDO (waar Khan gewerkt had) leverde meetapparatuur.
In de gekuiste versie werd voorbijgegaan aan de verdenkingen die men toen al jegens ir. Henk S. had. Het nu vrijgegeven rapport beschrijft S. als een man die nauwe relaties met Pakistan onderhield. S. ontving een deel van de stalen rotoren die Van Doorne Transmissie voor Pakistan produceerde. 'Het is - nog - niet bekend wat hij met deze buizen heeft gedaan', schrijft men in 1979. Men sluit niet uit dat ook via S. 'gevoelig materiaal' richting Pakistan ging.
Opmerkelijk is verder dat het bedrijf FDO de sterkste aanwijzingen dat Khan achter de geheimen van de ultracentrifuge aan zat, niet bekendmaakte aan UCN en het ministerie van EZ. Die aanwijzingen bestonden uit brieven waarin Khan naar specifieke technische details vroeg. FDO was toen net in zakelijk overleg met Khan. Een ander nieuw detail is dat bedrijven uit Duitsland en Zwitserland 'aanzienlijke geldsbedragen via Nederland aan Khan persoonlijk overmaakten'. Het rapport eindigt met de aanbeveling ook de VS 'van de voor haar relevant te achten informatie te voorzien'. Dat staat haaks op het vermoeden dat de Amerikanen al geheel van alle details op de hoogte waren.
Abdul Qadeer Khan studeerde en werkte in Nederland en deed daarbij veel kennis op over ultracentrifuges voor verrijking van uranium. Die kennis was en is staatsgeheim. Khan was in dienst van een bedrijf dat produceerde voor UCN, de centrifugefabriek in Almelo. Hij vertrok in 1976 naar Pakistan en groeide daar uit tot 'de vader van de Pakistaanse atoombom'. Als gevolg van de 'zaak-Khan' leed Nederland internationaal gevoelig gezichtsverlies.
Vorig jaar viel Khan in ongenade, toen bleek dat hij zijn kennis had doorverkocht aan Iran, Libië en Noord-Korea. Pakistaanse autoriteiten onthulden dat Khan door de jaren heen veel steun had gehad van de Nederlandse zakenman Henk S. uit St. Pancras. Deze staat morgen in Alkmaar terecht voor verdachte leveringen van recente datum aan Pakistan.
|
Tekst: Ronald Kennedy
Foto:
Panos / Hollandse Hoogte De Pakistaanse kerngeleerde Abdul
Qadir Khan steelt in de jaren ’70 atoomgeheimen bij Nederlandse
bedrijven. De kennis gebruikt hij om de eerste Pakistaanse
atoombom te maken, en vervolgens informatie te verkopen aan
Noord-Korea, Libië en Iran. Geheime diensten spelen een dubieuze
rol en Nederlandse bedrijven vinden in het spoor van Khan de weg
naar Pakistan waar ze miljoenen verdienen aan schimmige
leveranties. ‘Nederland moet zich diep, diep schamen.’ ‘Een charmante, intelligente man, altijd belangstellend.’ Zo
typeert technicus Frits Veerman zijn voormalige Pakistaanse
collega Abdul Qadir Khan. Veerman noemt hem nog steevast bij de
voornaam. ‘Die vriendelijkheid kan natuurlijk allemaal onderdeel
zijn geweest van Abduls training.’ Tussen 1973 en 1975 werken
Veerman en ‘Abdul’ samen bij het Amsterdamse Stork FDO. Voor dit
technologiebedrijf worden ze gedetacheerd bij Urenco in Almelo –
dat voor de Britse, Duitse en Nederlandse overheid uranium
verrijkt. Hier heeft Khan alle geheimen letterlijk onder
handbereik. ‘Stork FDO en Urenco moeten een waar paradijs
geweest zijn voor Abdul.’
De verwikkelingen rondom de Pakistaanse kerngeleerde lezen
als een spannende spionagethriller. Alleen is het geen fictie,
maar keiharde werkelijkheid. ‘Een realiteit die aan vele
miljoenen mensen het leven kan kosten,’ zegt Veerman. Volgens
hem hoefde je bepaald geen 007 te zijn om geheimen te stelen bij
Urenco. 'Onze onderzoeksafdeling was een lab vol technisch
specialisten. Aan zaken als beveiliging van documenten werd
helemaal niet gedacht,’ zegt Veerman, zittend op het terras van
een wegrestaurant bij Hilversum. ‘Ik had ook van alles mee naar
huis kunnen nemen. Geen punt. Alle tekeningen, componenten
zelfs, lagen voor het oprapen. Net als alle werknemers had ik
een sleutel waarmee ik 24 uur per dag onopgemerkt in en uit kon
wandelen.’ Hij wilde álles weten… Khan maakt halverwege de jaren ‘70 dankbaar gebruik van de
ruimte die hij krijgt en steelt moeiteloos de meest geheime
documenten van Stork FDO en Urenco. Veerman, die een bureau
deelt met Khan, krijgt langzaamaan steeds meer argwaan. ‘Abdul
had dikwijls geheimzinnige gesprekken over de telefoon. Hij
klampte ook herhaaldelijk collega’s aan voor informatie, hij
wilde alles weten over het proces van uraniumverrijking. Toen
zag ik dat als beroepsmatige interesse, maar later realiseerde
ik me dat er meer aan de hand was. Er gingen pas echt
alarmbellen rinkelen toen ik door Abdul werd uitgenodigd om op
zijn kosten naar Pakistan te vliegen. Toen ik dat weigerde, lag
er even later een uitnodiging van de Pakistaanse overheid op
mijn deurmat.’
Nadat Khan als
spion is ontmaskerd komt de BVD-directeur Na het plotselinge vertrek van de atoomspion gebeuren er
merkwaardige dingen. De toeleveranciers van Urenco reizen
herhaaldelijk af naar Pakistan. Nederlandse ondernemers staan in
de rij om Khan als klant te behouden. Zakenman Henk Slebos
levert bijvoorbeeld onderdelen voor verrijkingscentrifuges, het
Tilburgse Van Doorne Transmissies zorgt voor de rotoren en ook
het Eindhovense Gemco schijnt lucratieve zaken te hebben gedaan
met de ‘marktkoopman des doods’. Zelfs in 2003, als al lang bekend is dat Khan een atoombom
heeft gemaakt, reizen zakendelegaties vanuit Nederland af naar
zijn ‘congres’ in Pakistan. Ook serieuze
wetenschappers worden genoemd als leden van het netwerk.
Professor Martin Brabers, Khan’s hoogleraar aan de universiteit
Leuven, is de enige die dat heeft toegegeven. Hij beroept zich
op zijn ‘morele plicht’ om ‘oud-leerlingen bij te staan’.
‘Maar,’ zo bezweert hij in een interview. ‘Ik help ze niet bij
het maken van een atoombom.’ Khan blijft regelmatig terugkomen in Nederland – zelfs nadat
hij is ontmaskerd als atoomspion. Tijdens een verkeerscontrole
in 1988 wordt de Pakistaanse kerngeleerde aangehouden terwijl
hij in de auto zit met zakenman Henk Slebos. Khan wordt het land
uitgezet omdat hij niet de juiste papieren bezit, maar wordt
niet vastgezet. In 1992 krijgt hij zelfs een visum om zijn zieke
schoonvader – hij is getrouwd met een Nederlandse – te bezoeken.
Dit reisdocument krijgt hij door toedoen van niemand minder dan
Arthur Docters van Leeuwen, het toenmalig hoofd van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) die hem persoonlijk komt ophalen van het vliegveld. ‘Ik verloor mijn
baan omdat ik me te veel Veerman krijgt op minder prettige wijze met de
veiligheidsdienst te maken. ‘De BVD was erg geïnteresseerd in
wat ik allemaal over Abdul kon vertellen. Ik beschouwde het als
mijn plicht om alles uit de doeken te doen: over de verdachte
telefoontjes en de blauwdrukken bij hem thuis. Ik dacht dat ik
daar goed aan deed.’ De directie van Stork FDO is echter niet zo
blij met de onthullingen en Veerman wordt uiteindelijk
ontslagen. ‘Tijdens een gesprek met de BVD werd dit later nog
eens toegelicht. Ik vond het vreemd dat zij zoveel over mijn
ontslag wisten. Ook maakten ze me duidelijk dat ik maar beter
mijn mond kon houden als ik nog bij mijn latere werkgever, het
GAK, verder wilde werken. Mijn onthullingen zouden schadelijk
zijn voor de staat der Nederlanden.’ Een dag lang wordt Veerman, in de Bijlmerbajes, aan de tand
gevoeld door de BVD. ‘De sfeer was best dreigend. Ik zat aan een
tafel met zo’n vijftien mensen om me heen – het OM, BVD-mensen,
advocaten van Stork FDO, noem maar op. Die man van het OM
vertelde mij dat ik mijn werk bij Stork FDO was kwijt geraakt
omdat ik mij te veel bemoeid had met het probleem Khan.’ Niemand weet
waar het juridisch dossier van de atoomspion is gebleven Terwijl bij klokkenluider Veerman de duimschroeven worden
aangedraaid, loopt de vervolging van Khan uit op een fiasco. In
1983 wordt hij bij verstek tot vier jaar cel veroordeeld, maar
hij wordt niet persoonlijk op de hoogte gesteld van het vonnis.
In hoger beroep oordeelt het Hof dat hierdoor sprake is van een
vormfout. Het Openbaar Ministerie concludeert dan dat het niet
meer ‘opportuun’ is om Khan te vervolgen. Oftewel: het heeft
geen zin meer. Khan sleutelt op dat moment echter ijverig aan de
Pakistaanse atoombom en is nog regelmatig in ons land. Later
zegt hij, zeer voldaan, over de rechtszaken: ‘Ik heb grote
waardering voor de Nederlandse wet, ik werd niet teleurgesteld.’
SP-Kamerlid Krista van Velzen is een stuk minder blij met de
rechtsgang. Ze vindt het op zijn minst merkwaardig dat het
oorspronkelijke vonnis is vernietigd omdat de beslissing nooit
is afgeleverd bij Khan. 'Na zo'n fout wordt doorgaans een nieuwe
procedure gestart. Nu geeft het OM al bij voorbaat aan dat
succesvolle vervolging kansloos wordt geacht. Dit alles lijkt te
bevestigen dat er druk is uitgeoefend van hoger hand. Anders kan
ik niet begrijpen waarom men herhaaldelijk de kans heeft laten
liggen om Khan te arresteren.' Ook opmerkelijk is het verdwijnen van diens strafdossier.
Rechters en archivarissen hebben geen idee waar de papieren zijn
gebleven. Ontluisterend, vindt SP-parlementariër Van Velzen. ‘We
hebben het hier niet over mapje over een fietsendief dat bij een
verhuizing achter een archiefkast kan vallen. Het betreft hier
een zeer belangrijke strafzaak, waarin het gaat om het werken
aan een nucleair arsenaal voor verwerpelijke dictaturen.’ Oud-premier
Lubbers: ‘de geheime diensten Het gemak waarmee Khan de dans ontspringt, suggereert
inmenging van veiligheidsdiensten. Daarvoor zijn sterke
aanwijzingen. De New York Times meldde in 2004 dat de CIA druk
heeft uitgeoefend op Nederland om Khan ‘te laten lopen’. In
een recente uitzending van VPRO-radioprogramma Argos
bevestigt Ruud Lubbers, destijds minister van Economische Zaken,
dit onomwonden. ‘De geheime diensten hebben de regie
overgenomen, hetgeen achteraf bekeken dom is geweest,’ bekent de
oud-premier. Lubbers vermoedt dat de CIA geen berechting van
Khan gewild heeft, omdat ze hem nog verder wilden volgen.
‘Hetgeen zeer gebruikelijk was toen,' weet Lubbers te melden.
Verder spreekt hij van een ‘weeffout’ en ‘ sloppiness ’
(slordigheid). Van Velzen heeft de uitspraken van Lubbers met stijgende
verbijstering aangehoord. Op Kamervragen had zij eerder te horen
gekregen dat er van inmenging van CIA en BVD geen sprake is
geweest. Na de onthullingen van Argos stelt Van Velzen nieuwe
vragen. Het antwoord daarop van minister Donner noemt ze
‘onbegrijpelijk’, in de meest letterlijke betekenis van het
woord. Ze leest voor: 'De strafrechtelijke vervolging van de
heer Khan had van meet af aan te maken met juridische
complicaties en vond plaats in een (internationale en nationale)
politiek-bestuurlijke context.' Ze haalt haar schouders op: 'Wat
moeten we daar in vredesnaam mee?' Over de uitspraken van
Lubbers schrijft de minister van Justitie, namens alle betrokken
kabinetsleden: ‘De heer Lubbers heeft in dit verband geen
stellige uitspraken gedaan, en uit het radioprogramma blijkt dat
andere direct betrokkenen geen herinneringen hebben aan een
mogelijke rol van de CIA in de zaak Khan.’ Klokkenluider Veerman bladert de reactie van minister Donner
aandachtig door. ‘Hoe stellig willen ze het hebben?’, roept hij
uit, wijzend op het stuk papier voor hem. ‘Lubbers komt zo goed
als met een schuldbekentenis en nu wordt hij gewoon terug
gefloten. Daarmee lijkt de kous af voor de regering.’ Veerman – die zijn dossier bij de AIVD, de opvolger van de
BVD, nog steeds niet mag inzien – vermoedt dat er méér zit dan
nalatigheid achter de handelwijze van de regering. ‘Ik denk dat
er strafbare feiten zijn gepleegd door toenmalige kabinetsleden.
Want als zij werkelijk op de hoogte waren van wat er speelde bij
Stork en Urenco, waren zij volgens de wet verplicht dit te
melden.’ Inmenging van veiligheidsdiensten lijkt Veerman heel
waarschijnlijk. ‘Zo werd Abdul nooit gescreend. Dat vond ik
altijd al raar. Iedere andere werknemer werd wel uitvoerig
doorgelicht. Hij had vrij spel. Het zou kwalijk zijn als de CIA
hier achter zat. Maar waarom lieten ze Abdul anders zo vrij?’
Hij haalt zijn schouders op: ‘Als de politie weet dat iemand een
bankoverval wil plegen, houden ze die toch tegen? Abdul hebben
ze niet alleen de bank laten overvallen, de autoriteiten hebben
hem naar huis laten vluchten, zaken met hem gedaan en hem in
Lahore lekker een atoombom laten bouwen. Wat zijn we er
uiteindelijk mee opgeschoten? Niets, behalve dan die paar
bedrijven die kapitalen hebben verdiend. Want let wel, Abdul had
miljarden te verteren.’ ‘Er moet een
parlementaire enquête komen,
Henk van der Keur van LAKA, het documentatiecentrum over
kernenergie, heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar de zaak-Khan.
‘Het is bizar hoe luchtig hierover wordt gedaan, terwijl de
feiten buitengewoon ernstig zijn,’ vindt de onderzoeker. ‘Het is
moeilijk de zaak in de juiste proporties te plaatsen, maar Khan
heeft de wereld beslist minder stabiel gemaakt. Kijk maar naar
de wapenwedloop tussen kernmachten India en Pakistan, die had
eenvoudig uit de hand kunnen lopen.’ Ook Van der Keur denkt dat het de atoomspion wel heel
gemakkelijk is gemaakt in Nederland. ‘Ik denk dat Pakistan zijn
informatie ook wel elders had kunnen vergaren, maar dat had
ongetwijfeld veel langer geduurd. Nu werd het Khan op een
presenteerblaadje aangeboden.’ Doordat de geheimen ook zijn
doorverkocht aan verwerpelijke regimes als Noord-Korea en Iran,
is een potentieel nucleair kruitvat ontstaan, waarschuwt Van der
Keur. Het liefst ziet LAKA een algeheel verbod op kernenergie.
‘De grens tussen civiel en militair in deze sector is vrijwel
nihil. Zeker wanneer er uranium wordt verrijkt, zoals al in de
meeste centrales gebeurd, is het maar een kleine stap naar een
atoombom.’ Veerman wil dat er een parlementair onderzoek komt naar de
rol van de Nederlandse overheid bij de verspreiding van
kennis. ‘Tijdens zo’n enquête kunnen de betrokkenen
niet om de waarheid heen draaien en zich er niet vanaf maken met
spontaan opkomend geheugenverlies. De onderste steen moet boven
komen, lijkt me. Onze regering doet er alles aan om de waarheid
onder tafel te houden. Dat kan toch niet in een open
democratie?’ Van der Keur van LAKA ziet ook wel wat in zo’n onderzoek. ‘Het lijkt er steeds meer op dat Veerman gelijk krijgt.
Aanvankelijk dacht ik dat het slechts laksheid was van de Nederlandse staat en geen boze opzet. Na de uitspraken van
Lubbers ben ik daar niet meer zo zeker van. En dan is er de dubieuze rol van Nederlandse wetenschappers en bedrijven die
volop zaken bleven doen met Pakistan, terwijl zij wisten dat de kennis gebruikt zou worden voor de atoombom.’ Van Velzen wil de mogelijkheid van een enquête zeker open houden, al acht ze de kans op voldoende Kamersteun klein.
‘Uiteraard wil ik dat elke betrokkene, met name oud-rechters en voormalige bewindslieden zoals Lubbers, onder ede hun verhaal doen. De zaak heeft in ieder geval voldoende kaliber voor een diepgravend onderzoek. De Nederlandse regering heeft, waarschijnlijk onder aanvoering van een buitenlandse veiligheidsdienst, fatale fouten gemaakt. Of het destijds nou met opzet is gebeurd of niet, is niet duidelijk. Het resultaat is wel bekend: namelijk dat de wereld sindsdien een stuk minder veilig is. Het wordt tijd dat iemand verantwoordelijkheid neemt en dat deze blunder van jewelste wordt erkend. Nederland, dat zich naar buiten toe zo hard maakt voor non-proliferatie, moet zelf zijn zaakjes goed op orde hebben om geloofwaardig te zijn.’ Veerman: ‘Tegenover de internationale gemeenschap moet Nederland zich diep, diep, diep schamen.’
|
Stichting Sociale Databank Nederland
E-mailadres: sdn@planet.nl
Site adres:
http://www.sdnl.nl/atoomspionage.htm
Westkade 227, 1273 RJ Huizen (NH)
Tel.: 06-17125374