Door R.M. Brockhus ALGEMENE BESCHOUWINGEN In interviews die na het voorlezen van de troonrede door Hare Majesteit de koningin op televisie werden uitgezonden vielen enkele bemerkenswaardige standpunten op. De heer Bolkestein pleitte opnieuw voor het afschaffen van de vermogensbelasting, zodat rijke, vermogende Nederlanders dan minder belasting behoeven te betalen. Hij pleitte ook voor een verdere belastingverlaging over de gehele linie. Zijn voorstellen worden vooral ingeven door de integratie van Europa. Het merkwaardige is dat Bolkestein slechts één kant belicht. Als rechtgeaarde liberaal zou hij dan volgens dezelfde Europese structuur ook voorstander moeten zijn van het afschaffen van de fiscale aftrek van de hypotheekrente voor particuliere woningen. Ik zie een 'Homo Bolkesteinianus' dat eventjes niet doen. De algehele belastingverlaging die de heer Bolkestein voorstelt leidt weliswaar tot een lager belastingniveau, zoals hij dat ervaren heeft in zijn Shell-periode in de Verenigde Staten van Amerika. Hij kiest daarbij dan wel vóór een schrille tegenstelling van inkomens die bij een dergelijke structuur automatisch ontstaat. De logisch daaruit voortvloeiende verpaupering van miljoenen mensen en de fors stijgende criminaliteit neemt hij dus op de koop toe. Want wanneer je met de vermindering van de staatsuitgaven ook de werkgelegenheid die de staat genereert vermindert, dan creëer je heel bewust massale werkloosheid. Werkgelegenheid die - zie de VS - slechts heel moeizaam of helemaal niet in geprivatiseerde vorm terugkeert met de groei van de koopkracht van de gemiddelde burger. Een reisje naar de VS kan ik elke parlementariër van harte aanbevelen. Maar wel op eigen gelegenheid wel te verstaan, en niet begeleid door een of andere commissie die de zegeningen van de 'workfare' demonstreert; zoals dat een dik jaar geleden is gebeurd. De vraag is: mag een parlementariër eigenlijk wel voorstellen doen met dergelijke consequenties? De heer Wallage (en Leerkes) pleitte voor het vormen van een fonds om in de toekomst de AOW betaalbaar te houden. Dat lijkt aardig, maar Wallage vertelt er even zo vrolijk niet bij waar die besparingen dan vandaan moeten komen. De consequenties voor de werkgelegenheid door uitstel van bestedingen laat hij eveneens buiten beschouwing. In navolging van Bolkestein kiest hij voor het kapitalisme om de sociale zekerheid voor grote groepen in de samenleving te suggereren; want meer dan suggereren is het niet. De werkloosheid en de daaruit voortvloeiende staatsuitgaven voor uitkeringen, slaan dan weer neer in nieuwe staatsschulden, en zijn minstens zo groot als het bedrag dat hij als buffer voor de toekomst voor de AOW denkt op te bouwen. Per saldo zitten we dan met een AOW-fonds van 25 miljard, en daartegenover met een logisch hogere staatsschuld van 25 miljard, met daaraan gekoppeld een uitval aan werkgelegenheid gedurende de opbouwperiode van eveneens 25 miljard. Bij elkaar een hoop gebakken lucht, die veel mensen een hoop leed zal berokkenen. En dan te bedenken dat die 25 miljard er nu al liggen, stiekem in een hoekje van de bankcomputers en opgeborgen in de tijd. Lees daarvoor het volgende verhaal. Een volgende misvatting die door alle geïnterviewde parlementariërs werd gehuldigd, o.a. door de heren Leerkes, Verkerk, Wallage en mevrouw Nijpels - maar ook journalisten - is dat de Nederlandse bevolking als geheel überhaupt zou kùnnen sparen. Dat zou welbeschouwd alleen maar kunnen wanneer dat spaarpotje in het buitenland zou worden opgebouwd. Bij het IMF bijvoorbeeld. Want Nederland als natie kan helemaal niet sparen. Een individu kan sparen, een groep mensen binnen een land kan sparen, maar aan land als geheel kan dat beslist niet. Al was het maar dat de munt een circulatiefunctie heeft, en schulden altijd tegenover vorderingen staan. Grote financiële rijkdom van de een - dus niet in natura - staat onverbrekelijk tegenover grote schulden van de ander. Het bestrijden van de staatsschuld is alleen al op dit punt volkomen onzinnig. De staatsschuld is een doodgewoon beleggingsfonds voor spaarders, net als alle andere spaarfondsen bij banken en verzekeringsmaatschappijen. De pik hebben op dat ene specifieke fonds dat de staatsschuld vormt, getuigt van weinig financieel inzicht. Want wie betaalt er eigenlijk aan wie, en waarvoor ? Verder zou ik de dames en heren parlementariërs willen wijzen op het merkwaardige fenomeen dat in de miljardennota weliswaar wordt vermeld dat de staatsschuldquote nu nog 79% bedraagt, met een licht dalende tendens voor de komende periode, maar dat er niet vermeld wordt dat een belangrijk deel van de staatsschuld helemaal niet bestaat, omdat het fiscale deel van de in het ABP belegde vermogen een vordering van de staat is op de belastingplichtigen. Dat betekent heel simpel, dat de staatsschuldquote alleen al op basis van de inhouding van belasting over de ambtenarenpensioenen dit de staatsschuldquote met minimaal 10 procentpunt doet verminderen. Een brutering zou, los van de vermindering van de staatsschuld met minimaal 60 miljard gulden, jaarlijks 5 miljard besparing opleveren op de rentelasten van nu nog 30 miljard, Want naast die dertig miljard gulden rente (aan wie?) moet er ook nog eens ca. 9 miljard aan rente worden betaald door lagere overheden, zoals provincies en gemeenten. Een deel daarvan komt weliswaar weer terecht in de schatkist, maar het overgrote deel is net als de staatsschuld op de kapitaalmarkt gefinancierd. Wat de wenselijkheid van lagere rentelasten betreft, ben ik het met de Heer Bolkestein volkomen eens. Dit laatste is evenwel ook door andere maatregelen te bereiken, die los staan van de hoogte van de overheidsschuld als zodanig. Men zou met wetgeving het renteprobleem vrij gemakkelijk kunnen oplossen, door bij wet de renteniveaus voor specifieke obligaties naar beneden bij te stellen. Technisch een peulenschilletje; maar politiek gezien breekt dan wel de pleuris uit, want de beleggers waren nu net zo lekker gewend aan het arbeidsloze inkomen uit financieel (fictief) vermogen. Zo'n privilege geef je niet zomaar op. Dan nog liever de herinvoering van de slavernij met melkertbanen, dan het laten lopen van een eindeloze bron van onverdiend inkomen. Met de heer Blankert, die wat later op de dag werd geïnterviewd, ben ik het overigens volledig eens dat een fonds voor de AOW niet nodig is, en zelfs hoogst ongewenst is. Slechts een passende verbreding van de premieheffing is voor een goed functionerend omslagstelsel als wij nu hebben, meer dan voldoende waarborg voor de dekking van alle kosten op lange termijn. Met name de vermogensbelasting zou een prachtig instrument zijn om overtollige besparingen (nu al twee maal het Bruto Binnenlands Product...!!!!) aan te wenden voor de financiering van zelfs nog meer sociale voorzieningen dan de AOW alleen. Een beetje parlementair gesteggel kan hierover zeker geen kwaad, zodat mensen een beetje beginnen te wennen aan het feit dat sparen eigenlijk heel wat asociale aspecten met zich meebrengt. Niet alleen de rente die opgehoest moet worden door degenen die lenen, maar ook het verplaatsen van werkgelegenheid door de tijd naar de toekomst heeft afschuwelijke werkloosheidseffecten, die men nog niet eerder in verband heeft gebracht met het fenomeen van het sparen. De minister van Verkeer en Waterstaat, Jorritsma, meende dat de verhoging van de benzineprijs - gezien de effecten aan de landsgrenzen - het maximaal haalbare was om de mobiliteit te laten verminderen, en zo de uitstoot van CO2 te laten verminderen. Dit argument gelooft werkelijk niemand, vooral in combinatie met de teruggaaf van de geheven accijns met een verlaging van de wegenbelasting. De milieuvernietigende uitstoot van CO2 groeit gewoon door. Zelfs een benzineprijs van tien gulden per liter zou nauwelijks enige beperking van het aantal gereden kilometers betekenen, omdat de kostprijs van vervoer doodgewoon doorberekend zal wordt in de eindproducten en in de lonen. Alleen de mensen met de kleinste inkomens, die nu nog een klein beetje konden bewegen met een oud vehikel, zijn de klos. Maar de armen zijn sowieso altijd de klos, zoals ook met deze miljardennota het geval is, omdat het behoud van de armoede bij een nul-procentsontwikkeling van de inkomens op bijstandsniveau, weinig minder is dan een aanmoediging om te gaan stelen in de winkels die overstromen van de producten die tot de eerste levensbehoefte behoren. Verder is er een goede oplossing te bedenken om de files en de mobiliteit sterk terug te dringen. Men behoeft slechts een regeling te ontwerpen, waarbij alle werkgevers op voorhand een fikse belastingaanslag per werknemer opgelegd krijgen van bijvoorbeeld 5000 gulden per jaar. De ondernemer kan daaraan ontsnappen door zijn (nieuwe) personeel op korte afstand te werven. Hierbij kunnen bepaalde reiszones worden voorgesteld die, naarmate ze verder van het bedrijf verwijderd zijn, een steeds hogere mobiliteitspremie, ofwel forensenbelasting met zich meebrengen. Elke werkgevers kan daar tegenover een flinke subsidie aanvragen voor het laten verhuizen van een werknemer naar een woning dichter in de buurt van het bedrijf. In een optimale situatie, waarbij alle werknemers in het basisgebied - bereikbaar met de fiets - zouden wonen, zou de werkgever helemaal geen mobiliteitsbelasting meer hoeven betalen. Zelfs een extra subsidie als vorm van beloning voor goed gedrag kan uit de opbrengsten van de mobiliteitsbelasting worden betaald. Het fileprobleem is met een dergelijke regeling gegarandeerd opgelost, en kan het goederenvervoer vlot afgewikkeld worden. We komen nu bij het thema criminaliteit, dat langzaam maar zeker met alle bezuinigingen en privatiseringen naar een Amerikaans niveau zal groeien. Het percentage gevangenen in de VS is nu nog maar vijf maal zo hoog als in Nederland. Vijftien jaar geleden ten tijde van Keerpunt '81, was dat percentage in Amerika twaalf keer zo hoog als in Nederland. Justitie en alles wat daar omheen zit is vandaag een 'booming industry' waar grof geld verdiend kan worden. Wanneer de vrije-markt-fetisjisten hun zin krijgen zal het Amerikaanse criminaliteitsniveau rap ingehaald worden. Het leed dat daarvan het gevolg is, is de vrije-markt-profeten natuurlijk niet aan te rekenen, want ze krijgen politiek en journalistiek ruim baan. Nietwaar?? Kortom het is huilen met de pet op, wanneer een land de toekomst van zijn nageslacht verkwanselt door een idee-fixe na te jagen, dat het sparen en vergaren van geld zo'n beetje het meest optimale is wat je als individu en natie kunt bereiken; en dat de mens wanneer hij geen vermogen bezit zijn heil dient te zoeken in het grondstoffen en energie verslindende arbeidsproces, zodat met het exporteren zoveel kapitaal opgebouwd kan worden dat we de halve wereld kunnen opkopen. Want Nederland is een van de allergrootste exporteurs van kapitaal per capita. Ik ben er echt niet trots op. Waarvan akte. Dames en heren parlementariërs en journalisten. Dit schrijven biedt meer aanknopingspunten om vragen te stellen dan een heel regiment deskundigen zal kunnen beantwoorden. Maar niets houdt u tegen om er aan te beginnen, behalve misschien persoonlijke ambitie of serviliteit. De kerken gaan u voor...!!! en: de brief aan Hare Majesteit de Koningin. 's-nachts, de derde woensdag in september 1996 R.M. Brockhus