Euroblunder . . . . . SDN Homepage . . . . Schandpaal

Nederland is meest genereuze schuldeiser tussen de internationale crediteuren
Maar wat is het verschil tussen particuliere en (inter)nationale schuld ??

van 16 juni 2000 Nederland geeft armen sigaar uit eigen doos Hoe kunnen we uitleggen aan mensen die van nog geen dollar per dag moeten leven, dat we de aflossing van onze eigen staatsschuld belangrijker vinden dan het kwijtschelden van hun schulden? Ellen Verheul pleit voor een genereuzere opstelling. MET trots kondigden de ministers Herfkens (Ontwikkelingssamenwerking) en Zalm (Financiën) onlangs aan dat Nederland zijn positie als meest genereuze schuldeiser tussen de internationale crediteuren weer heeft ingenomen. De groep armste landen die volgens IMF en Wereldbank voor internationale schuldenverlichting in aanmerking komen, krijgen de resterende bij Nederland uitstaande exportkredieten kwijtgescholden. Petje af voor de ministers. Probleem opgelost? Helaas niet. De andere crediteuren schelden zo weinig kwijt dat het niet zo moeilijk is om genereus te doen. Het aanbod van de ministers heeft dan ook nog niet zoveel om het lijf. Het parlement heeft aanstaande dinsdag de kans om het kabinet te dwingen tot echte daden als het kabinetsvoorstel voor de verdeling van de financiële meevallers wordt besproken. Er hoort een streep door de rekening van de oude en oninbare schulden te worden gezet en het geld moet worden gebruikt om armoede te bestrijden: door de overheid van het betreffende land, of als die daar niet toe bereid is, via maatschappelijke organisaties. Wij hebben de verschuldigde rente en aflossing niet nodig; de bevolking in de ontwikkelingslanden des te meer. Nederland wil internationaal wel een voortrekker zijn, maar geen Gekke Henkie. Het resultaat is een halfslachtig voorstel waarbij aan alle kanten op veilig wordt gespeeld. De bevolking in de schuldenlanden is de dupe. Wat is er mis met het Nederlandse voorstel? Allereerst dat de schuldenverlichting met ontwikkelingsgeld wordt betaald, ondanks de wens van een Kamermeerderheid eind vorig jaar om daar een deel van de financiële meevallers voor in te zetten. Dat is extra wrang omdat het Zalm en Herfkens gaat om kwijtschelding van exportkredieten. Met deze kredieten was het voor landen mogelijk om Nederlandse producten aan te schaffen. Het is echter hoogst onduidelijk of die producten hebben bijgedragen aan hun ontwikkeling. Dit zou kunnen betekenen dat minister Herfkens met ontwikkelingsgeld achteraf Nederlandse wapenexporten financiert. Een zinnige discussie hierover is niet mogelijk vanwege het gebrek aan openheid over exportkredieten. Openheid zou het belang van het Nederlandse bedrijfsleven schaden, is het argument. Over het belang van de ontwikkelingslanden en hun bevolking wordt niet gerept. Kwijtschelding van dergelijke kredieten mag in ieder geval nooit ten koste gaan van het hulpbudget. Zalm en Herfkens maken de denkfout kwijtschelding te zien als liefdadigheid. Alleen overheden die het 'verdienen', krijgen kwijtschelding als beloning. IMF en Wereldbank bepalen welke overheden dat zijn. Deze instituten beoordelen het economische beleid en sinds kort ook de kwaliteit van de armoedebestrijding. Dat de (met leningen betaalde) voorschriften van beide clubs in het verleden niet tot de voorspelde economische groei en zeker niet tot armoedebestrijding hebben geleid en dat hun adviezen nog niet fundamenteel lijken verbeterd, wordt voor het gemak even buiten beschouwing gelaten. De eigen verantwoordelijkheid van de schuldeisers voor de huidige situatie blijft buiten beeld. Wat ook buiten beeld blijft is de bevolking. Die verdient het in ieder geval niet om de dupe te worden van hun - in de ogen van IMF en Wereldbank - nog onvoldoende functionerende overheid. Overheden die nog lang niet altijd democratisch gekozen en gecontroleerd worden. Ter herinnering: het gaat om landen waar meer dan de helft van de bevolking analfabeet is, waar miljoenen mensen sterven aan makkelijk te behandelen ziekten als diarree en malaria en waar overheden jaarlijks het dubbele van het onderwijs- en gezondheidszorgbudget betalen aan Nederland en andere schuldeisers. Het belang van de door de ministers aangekondigde kwijtschelding zit in de impliciete erkenning dat het internationale schuldenverlichtingsinitiatief onder leiding van IMF en Wereldbank schandelijk weinig oplevert. De schuldeisers hebben slechts een klein deel van de beloften waargemaakt die de G7 vorig jaar in Keulen deed. Er zou 100 miljard dollar ter beschikking komen, waarvan maar een klein deel is gerealiseerd. Slechts vijf van de minstens vijftig landen met een veel te hoge schuldenlast is voor het initiatief in aanmerking gekomen. Zij zijn afgescheept met een zeer magere schuldenverlichting. Tanzania bijvoorbeeld ziet de verschuldigde rente en aflossing met 1 procent dalen tot 150 miljoen dollar per jaar, nog steeds anderhalf keer zoveel als het budget voor gezondheidszorg. Een derde van de kinderen in Tanzania is ondervoed, slechts de helft gaat naar school. Het zou van moed getuigen als Nederland echt voorop zou lopen door aan te kondigen nog dit jaar alle schulden die landen toch niet kunnen terugbetalen, kwijt te schelden. Het geld kan geen probleem zijn. Bij herhaling wordt Nederland gewaarschuwd voor oververhitting van de economie. Hoe kunnen we uitleggen aan mensen die van minder dan een dollar per dag moeten leven, dat we de aflossing van onze eigen staatsschuld belangrijker vinden dan het kwijtschelden van hun schulden? De schuldenlast is voor veel landen een onoverkomelijke blokkade voor economische ontwikkeling. Het weghalen daarvan kan bijdragen aan een evenwichtiger economische groei in de wereld, wat ook beter is voor ons. Ellen Verheul is werkzaam bij Wemos, organisatie voor internationale gezondheidsvraagstukken Ellermanstraat 15, 1099 BW Amsterdam tel.: 020-4688388 fax: 020-4686008