Nyfer voorzichtig kritisch over marktwerking

ontleend aan de Volkskrant van 13 september 1996 Onderzoekers universiteit Nijenrode vrezen teveel aan marktwerking Van onze verslaggever AMSTERDAM - Meer marktwerking betekent dat er ook meer ruimte ontstaat voor het streven van eigenbelang. Dat kan nadelig uitpakken voor de economie. Juist betere burgerschapszin kan de economie vooruit helpen. Tot deze conclusie komt de onderzoeksinstelling Nyfer in haar gisteren gepubliceerde rapport 'Jaarverslag Nederland'. Het rapport is opgesteld onder leiding van prof. E. Bomhoff. Nyfer is gelieerd aan de universiteit Nijenrode en presenteert zich als een alternatief voor het Centraal Planbureau (CPB). Het beleid van het kabinet-Kok staat in het teken van de vergroting van de marktwerking in de Nederlandse economie, bijvoorbeeld door het verbieden van prijsafspraken tussen ondernemers of de versoepeling van het ontslagrecht. Dergelijke ingrepen kunnen het vertrouwen van de mensen in elkaar en in de overheid aantasten. Dit kan schadelijk zijn voor de economische prestatie, is de voorzichtige conclusie van Nyfer. Volgens het Nyfer-rapport is een groot onderling vertrouwen erg bevorderlijk voor de economische groei. Ook een hoge burgerschapsmoraal, afgemeten aan bijvoorbeeld de weerstand die men heeft tegen zwart rijden en drugsgebruik, draagt bij aan de economische ontwikkeling. De burgerschapsmoraal wordt weer mede gevoed door de mate van sociale bescherming. Een royaal sociaal stelsel gaat doorgaans samen met een minder onverschillige samenleving en komt de verdraagzaamheid in de samenleving ten goede. 'Onderzoek laat zien dat onverschillige, egoïstische burgers hoofdzakelijk zijn geïnteresseerd in het inkomen en andere materiële wensen van zichzelf en hun familie', schrijft Nyfer. 'Zij blijken minder oog voor het landsbelang en de immateriële kwaliteiten van het leven te hebben. Dit heeft gevolgen voor het beleid dat de overheid kan voeren: maatregelen die het algemeen belang dienen, worden verdrongen 'door maatregelen waar individuen, bepaalde industrieën of bepaalde belangenorganisaties van profiteren. De nadelige gevolgen voor de economie zijn evident.' Daarmee is volgens Nyfer nog niet gezegd dat elke ingreep in de verzorgingsstaat of elke maatregel ter bevordering van de concurrentie alleen maar slecht uitpakt voor de economie. Een soepeler werking van de arbeidsmarkt bijvoorbeeld, waarvan Nyfer-onderzoeker Bomhoff een vurig pleitbezorger is, 'zorgt niet voor de door velen gevreesde harde, egoïstische samenleving'. Ook vergroting van de inkomensverschillen, een ontwikkeling die al jaren gaande is, lijkt het vertrouwen en de burgerschapsmoraal niet aan te tasten en hoeft de groei niet te schaden. Juist de vrijmaking van de arbeidsmarkt is volgens Nyfer nodig om de Nederlandse economie te stimuleren. In zo'n beleid past ook verlaging van de belastingen, waaronder het toptarief in de inkomstenbelasting. VVD-fractieleider Bolkestein maakte zich enkele dagen geleden nog sterk voor zo'n maatregel. Daarnaast zal de overheid ook nog meer moeten investeren in de infrastructuur dan waartoe het kabinet Kok al heeft besloten. Op deze uitgaven hebben de diverse kabinetten de afgelopen twintig jaar fors gesnoeid, drastischer dan in meeste andere industrielanden. Ook hiervoor heeft Nyfer een verklaring, die weliswaar is geleend bij twee Amerikaanse onderzoekers. Zij zijn tot de conclusie gekomen dat de rechtschapenheid van het ambtenarenapparaat en de politiek de investeringen in wegen geen goed hebben gedaan. In meer 'corrupte' landen zijn de betrekkingen tussen de politiek en de aannemerij doorgaans inniger, waardoor op deze uitgaven meestal minder is bezuinigd. Daar staat volgens de Amerikaanse onderzoekers tegenover dat in de rechtschapen landen het gunstige effect van overheidsinvesteringen op de economie groter is dan in de 'corrupte' landen. Dat komt om dat het overheidsgeld aan economisch zinniger zaken wordt besteed, bijvoorbeeld een spoorlijn plaats van een nieuw onderkomen voor de president.