Mediaspecialisten en parlementariërs luiden de noodklok over de pers In Nederland. De Rotterdamse hoogleraar maatschappijleer Henri Beunders pleit voor de oprichting van een onafhankelijk' controle-instituut. Mediahistoricus Eric Smulders ziet meer in een nieuw tijdschrift dat de journalistiek kritisch zou moeten volgen.

ACHTERGROND

door Abe de Vries

Het Tweede-Kamerlid Boris Dittrich (D66) noemt het "zorgwekkend dat de pers geen verantwoording hoeft af te leggen". Dittrich zou het toejuichen als er een televisieprogramma of een vaste rubriek in kranten komt waarin journalisten worden beoordeeld op hun werk. "Wie hoor en wederhoor toepast, zoals het hoort, fietst achteraan en krijgt dat van de hoofdredactie op z'n brood. Ik denk dat de burger meer gebaat is bij goede analyses en een goed overzicht."

Hoogleraar Beunders waarschuwt voor een 'Amerikanisering' van het nieuws. Hij noemt media "de nieuwe goden van deze tijd". Beunders en Dittrich verbazen zich over de 'ophef in de pers rond het opnemen van telefoongesprekken door Justitie in Groningen. "Hier is helemaal niets aan de hand. 'Telefoontjes opnemen is in de harde praktijk van het zaken doen tegenwoordig aan de orde van de dag", aldus Beunders.

Zaterdag berichtte RTV-Noord dat persofficier J. de Valk gesprekken opneemt met journalisten. De rijksrecherche, die onderzoek doet naar het uitlekken van het rapport-Bakkenist, heeft een van de banden opgeëist. Het enige dat Justitie volgens Beunders kan worden aangewreven is dat de bellers niet vooraf over het opnemen van gesprekken worden ingelicht. "Maar dat is een kwestie van fatsoen."

Henri Beunders, hoogleraar maatschappijleer aan de Erasmus-universiteit in Rotterdam, wil dat een nieuw, onafhankelijk onderzoeksinstituut de ongecontroleerde macht van de media~aan banden legt. Zo'n instituut zou de opdracht moeten krijgen de pers, maar vooral televisie en radio - "de nieuwe goden van deze tijd" - kritisch te volgen en misstanden te signaleren.

Ook wil Beunders dat de audiovisuele media in hun uitzendingen meer plaats maken voor het recht op weerwoord. "Ze moeten de moed opbrengen om in hun eigen actualiteitenprogramma's blokjes met blunders en zelfkritiek op te nemen. Media moeten vaker de hand in eigen boezem steken, dat zou ze sieren. Het bevordert hun onafhankelijkheid."

Machthebbers

De rol en de werkwijze van de media staat de afgelopen weken volop ter discussie. Zo heeft minister Sorgdrager de schuld voor de crisis met de procureurs-generaal voor een deel bij de pers gelegd. Die zou een volkomen fout en voor Justitie schadelijk beeld hebben geschetst. Daarnaast wordt alom onderkend dat allerlei organisaties steeds vaker via selectief 'lekken' proberen tegenstanders in een kwaad daglicht te stellen en zo onschadelijk te maken.

"De media zijn de nieuwe machthebbers in dit land", zegt Beunders. "Wat in Amerika al heeft plaatsgevonden, kan hier ook gebeuren: een stille staatsgreep door de vermaaksindustrie. Macht en media zijn inmiddels zo'n onontwarbaar moeras geworden, het is zozeer twee handen op één buik dat de media hun onafhankelijkheid kwijt zijn. Dan heb ik het vooral over radio en televisie. Kranten zijn niet afhankelijk van beeld en geluid en kunnen de werkelijkheid dus veel beter weergeven zoals zij dat goed achten."

Eric Smulders, coördinator van de postdoctorale opleiding journalistiek in Rotterdam, ziet dezelfde problemen. Als voorbeeld gebruikt hij het 'lekken' van het rapport-Bakkenist, dat leidde tot het vertrek van korpschef Veenstra. "De journalistiek in Groningen, op jacht naar primeurs, scoops en onthullingen, heeft zich laten gebruiken." Het probleem is volgens Smulders dat er nauwelijks regels gelden, omdat iedere beslissing om wel of niet te publiceren op zichzelf staat.

Ook voormalig hoofdredacteur van de Volkskrant Harry Lockefeer "zou het prima vinden als je met verstandige mensen voortdurend de media toetst". Net als het Kamerlid Dittrich denkt hij aan "een goed mediaprogramma". Lockefeer vindt overigens dat de media wel degelijk worden gecontroleerd: door lezers en luisteraars, door de rechter en door de raad voor de journalistiek. Als de grootste bedreiging ziet hij gebrek aan vakmanschap en professionaliteit van journalisten. "Verslaggevers die nieuws met commentaar vermengen, of journalisten die niet argwanend genoeg zijn."

Commentaar:

Onze Nieuwjaarsvisie sluit op het bovenstaande perfect aan, net als de sarcastische anekdote over de genetische relatie tussen chimpansees en mensen; met name de erfelijke overeenkomst met politici, bankiers en journalisten. We mogen ons echter gelukkig prijzen dat op dit generaliserende vooroordeel ruim voldoende uitzonderingen bestaan. En één daarvan - hoe is het mogelijk - bent U.

We blijven echter wel met het probleem zitten, dat ondanks uw gewaardeerde uitzonderingspositie de noodzakelijke VRAGEN, INTERVIEWS en INTELLIGENTE ANALYSES aan de waarneming van de redactie van de stichting Sociale Databank Nederland zijn ontsnapt. Dat leidt dan weer tot grote onzekerheid over de realiteitswaarde van uw hiervoor vermelde uitzonderingspositie; waarmee we in een vicieuze cirkel gevangen zitten. Hoe komen we daaruit? Weet u raad, of psychische hulp voor onze mogelijke fobieën??