Eind mei of begin juni van dit jaar mag de Nederlandse bevolking in een referendum stemmen over de Europese grondwet. De meningen zijn verdeeld.

25 februari 2005

Niet deze grondwet

"Ik ben wel voor Europa, maar niet voor deze grondwet." Voormalig KN-columnist mr. L.A. Struik legt uit waarom.

Wat vinden wij van 'de' Europese grondwet? Van de kiezers weet 85 procent er niets van. Behalve dan de incrowd van beroepspolitici en specialisten onder Kamerleden. Aan de kiezers is over Europa nooit iets gevraagd! Niet bij de totstandkoming van de Europese Unie, niet bij de invoering van de euro, niet bij het stabiliteitspact voor de begrotingsbeheersing. Ook niet bij de te forse uitbreiding met tien verarmde landen met voorzienbare risico's voor bestuurbaarheid en financiële beheersbaarheid. Giscard, een Franse centralist, moest een Conventie maken om de bestuurbaarheid te verbeteren. Die conventie werd meteen 'grondwet' genoemd, alsof de Unie een echte staat zou zijn.

Truc
Het is arrogant kiezers onmondig te verklaren in zaken zo cruciaal voor hun toekomst. Pas nu het gerecht van Giscard in de Kamer al is goedgekeurd, mogen de kiezers achteraf hun mening geven. Let wel: in een met moeite afgedwongen 'raadgevend' referendum.

		Deze grondwet is een centralisatie van politieke macht en Brusselse bureaucratie

Maar de regering en de grote politieke jongens gaan er wel propaganda voor maken. Het CDA, mijn partij, was, onbegrijpelijk, een tegenstander van dit referendum: zelfs in de Eerste Kamer stemde de fractie nog tegen. Maxime Verhagen draaide op het laatste moment nog gauw bij omdat hij de kiezers 'niet de boom in' wilde sturen. Maar stelde eigen spelregels: 30 procent opkomst en 60 procent voor/tegen. Listiger kan het niet, want een normale meerderheid tussen 50 en 60 procent geeft het CDA een vrijbrief om zelfs die uitslag te negeren. Democratie volgens eigen maaksel! De ChristenUnie, tegenstander van de grondwet, keurde die truc terecht af.

Alleenheerschappij
Wat vinden we van die grondwet? Argwaan is al op zijn plaats als dit internationale verdrag, een kolossale bundel van duizenden artikelen die uit het papier barsten, misleidend een 'grondwet' heet. Sophie van Bijsterveld (KN 21) en Max van den Berg (KN 20) menen daarin voldoende democratische waarborgen te ontdekken. Maar zelfs voor hen is het "een vrij ingewikkelde en lange tekst waarvan het zaak is er wat doorheen te kijken" (hoe?) en "een compromis waaraan nog veel verbeterd moet worden" (wat dan?).

Laten we een blik op de EU-grondwet werpen. Mededinging, douane, handelspolitiek en monetair beleid blijven de "exclusieve bevoegdheden" van de EU. Maar de deur naar andere gebieden staat wijd open: als dat "vanwege de omvang en de gevolgen beter door de Unie kan gebeuren" mag de Unie daarnaast ook optreden (Titel III-1-11-3). En als de EU en de lidstaten gezamenlijke bevoegdheden hebben, mogen de lidstaten alleen optreden als de Unie dat niet doet. Daaronder vallen de interne markt, sociaal beleid, landbouw, milieu, energie, transport, consumentenbescherming, ruimte voor veiligheid en recht (III-1-12-2). Voor zover al geen praktijk, kan dit medebestuur ontaarden in een alleenheerschappij van Brussel.

Maar er is meer: zelfs als de EU géén bevoegdheid heeft, kan de Raad van Ministers "passende maatregelen vaststellen" (III-1-18-1). Het zijn de trekken van een federale staat waarin Nederland verwordt tot een provinciale deelstaat.

IJdele verklaringen
Nederland heeft de slag om de Conventie van Giscard verloren: er komt geen wisselend voorzitterschap van de Europese Raad en geen kleine Europese commissie, het verliest een eigen Europese commissaris en vrijwel alle vetorechten. Ook het cruciale vetorecht op de begroting van de EU, essentieel voor een klein land, is ten ondergegaan in een systeem van meerderheidsbesluiten, waarin grote landen met meer inwoners zwaarder tellen. De zelfverzekerde verklaringen van Zalm en Balkenende dat zij dat vetorecht nooit zouden opgeven zijn dus ijdel gebleken. Nu onder invloed van Frankrijk en Duitsland ook het stabiliteitspact als beheersinstrument voor de begroting zijn waarde verliest, is Nederland heel kwetsbaar geworden: vele (nieuwe) landen zitten met zware begrotingstekorten met alle gevolgen voor de pensioenen. Het stabilisatiepact is een waarschuwing tegen de overmacht van de grote landen. Ook volgens de Rekenkamer levert deze Grondwet geen bijdrage aan een betere verantwoording van de uitgaven in Brussel!

Illusie
Oud-eurocommissaris Bolkestein zei onlangs: "Het risico is niet dat de EU te weinig maar dat zij te veel doet. In Brussel blijven de ambities buitensporig, inhoudelijk en territoriaal." Deze Grondwet geeft geen bevoegdheden terug waar dat volgens hem best kan, maar vermeerdert die waar dat maar even kan. Het is een centralisatie van politieke macht en Brusselse bureaucratie. Dat een Europees parlement van meer dan 650 leden in staat zou zijn dat voldoende tegen te gaan is een illusie waarin ze zelf graag geloven. Het gerecht van Giscard moet terug naar de keuken. Dus niet deze grondwet!

Zie ook ons dossier 'EU-grondwet'.