TIME europe: TOXIC PLAYGROUNDS
Minister Pronk beschermt instanties, geen mensen
Gehandicapt door werk in gifput
Rob van Rijn werd door zijn werkgever de grootste gifbak van Nederland ingestuurd. Sinds die tijd is hij ziek. Zijn werkgever ontsloeg hem, de beheerder van de bak en de politiek ontkennen iedere verantwoordelijkheid. Minister Pronk gaf misleidende antwoorden op Kamervragen. Hoe de overheid de kleine man klein houdt.>
Je man wordt voor zijn werk naar de bodem van de grootste gifput van Nederland gestuurd. Hij wordt ziek: misselijkheid, hoofdpijn, geheugenverlies. Je waarschuwt de arbeidsinspectie. Die komt kijken en beveelt onmiddellijke stillegging van de werkzaamheden. Er wordt proces-verbaal opgemaakt want er zijn ettelijke voorschriften overtreden. De eigenaar van de gifput en de werkgever van je man schikken met het Openbaar Ministerie. Je man blijft ziek en ontwikkelt na verloop van tijd borsten als een vrouw. De VPRO krijgt lucht van de zaak en maakt een reportage. De aannemer is zo boos op je man dat hij hem (onmiddellijk na de opnamen) na 21 jaar trouwe dienst ontslaat. De kantonrechter die erbij moet komen, halveert de vergoeding voor je man met als motivatie: omdat je de media erbij hebt gehaald.
We leven in de rechtsstaat Nederland anno 2001. Alles komt dus weer goed: Je man en zijn collega's krijgen een ruimhartige schadevergoeding, de aannemer verdwijnt achter de tralies, de rechter (mr. Westermann, kantongerecht Den Haag) is oneervol ontslagen wegens klassenjustitie, de verantwoordelijke ministers Pronk (VROM) en Vermeend (Sociale Zaken) verantwoorden zich in het parlement en beloven beterschap: dit mag nooit weer voorkomen.
Nou nee. Het is even anders gegaan, horen we van Astrid. Zij doet het grootste deel van het verhaal. Haar man Rob, die zich twee jaar na het werk in de deponie nog iedere dag beroerd voelt, zit er gelaten bij. Hij leeft op als zoontje Joel (2) wakker wordt. Stralend kuiert die in zijn luiertje door de huiskamer van het Haagse onderhuis. "En dan te bedenken dat ik hoogzwanger het giftige stof uit de kleren van mijn man stond te kloppen", zegt Astrid huiverend. Gelukkig is schade aan de baby hun bespaard gebleven. Voor zover te zien, is Joel een levenslustige peuter, recht van lijf en leden. Maar Rob heeft wel het medische advies gekregen geen kinderen meer te krijgen. Men kan er niet voor instaan dat de kwaliteit van zijn erfelijk materiaal niet is aangetast.
De vraag is slechts: Zijn het bedrijfsleven en de overheid integer genoeg om de verantwoordelijkheid te nemen die bij hun positie past ?? Het inkomen van de topmanagers zou dat doen vermoeden, maar......, niets menselijks is ook een kleptocraat vreemd. Zelf nooit genoeg hebben, en voor een ander is alles teveel. De zogenaamde 'onwetendheid' van managers zou vooral financieel flink afgestraft moeten worden gezien hun positie. Een duidelijk managersfalen blijkt ook hier overduidelijk ...!!
In februari 1999 werd Rob van Rijn de defecte gifput ingestuurd. Het gaat om de omstreden C2-deponie waarover KN al op 15 juni geschreven heeft. Die deponie is een grote betonnen bak op de Maasvlakte van 300 meter lang en elf meter diep. Hij is eigendom van Afvalverwerking Rijnmond (AVR), een overheidsgedomineerde instelling. Daarin gaat al het chemisch afval van Nederland waar niemand raad mee weet. De hoop is dat er mettertijd technieken zullen komen om bijvoorbeeld de zware metalen te herwinnen. De opening in 1990 gebeurde met veel bombarie op de bodem van de put. Dat was heel bijzonder, benadrukte de toenmalige AVR-directeur. Geen mens zou ooit nog die vloer betreden. Tegen een journalist van Het Vrije Volk pochte hij zelfs dat de bak berekend was op een aardbeving. Maar nog geen tien jaar later zat er al een scheur in de put en stonden er wel degelijk weer mensen op de vloer: Rob en zijn collega's.
Rondstuivend chemisch afval
Er is een amateur-video gemaakt van de werkzaamheden in februari 1999. Daarop zie je mannen in papieren overalls en met stofkapjes in stuivende gifwolken werken. 'En dan te bedenken dat ik hoogzwanger het giftige stof uit de kleren van mijn man stond te kloppen' Die wolken worden veroorzaakt door graafmachines die het stortmateriaal zodanig moeten verplaatsen dat de bodem kan worden gerepareerd. Het gestorte en rondstuivende chemisch afval heeft alle kleuren van de regenboog. Een leek kan zien: wegwezen hier. Dat was, in meer technische bewoordingen, ook de reactie van de gealarmeerde arbeidsinspectie. Die stelde vast dat allerlei voorschriften niet waren nageleefd. Zo was er geen wettelijk voorgeschreven VGM & RIE opgesteld (Veiligheids- Gezondheids- en Milieuplan & Risico Inventarisatie en Evaluatie). Er volgde op 17 maart 1999 een officiële stillegging van de werkzaamheden. Pas op 26 mei mag er weer verder gewerkt worden, maar niet meer in de bak, alleen nog maar "van bovenaf", vanaf de randen van de deponie. Dan is de zaak echter al nationaal nieuws geworden.
Het VPRO-programma Lopende Zaken doet zijn naam eer aan door nog geen twee maanden na het ingrijpen van de arbeidsinspectie al een reportage aan Rob van Rijns ziekte te wijden. Ze vragen commentaar van AVR maar ook van Robs werkgever. Zowel opdrachtgever AVR als de werkgever houden voor de camera vol dat hun niets te verwijten valt. De werkgever die zich op tv zichtbaar zit te verbijten, ontslaat zijn zieke werknemer omdat die zijn aannemingsbedrijf in opspraak gebracht heeft. In september ontbindt de kantonrechter het arbeidscontract. Tot woede van Robs advocaat is de eerste vraag van rechter Westermann: "Wie heeft de publiciteit gezocht?" Dat is natuurlijk Rob, want die heeft niets te verbergen. Om die reden halveert rechter Westermann de vergoeding waar Rob recht op heeft. Dit kan moeilijk anders dan als klassenjustitie worden uitgelegd. Tegen het besluit staat geen beroep open.
'Onzorgvuldig handelen AVR'
De arbeidsinspectie heeft het proces-verbaal doorgestuurd naar het Openbaar Ministerie. Dat schikt de zaak met opdrachtgever AVR en met Robs werkgever. Beide bedrijven betalen het relatief onnozele bedrag van f 10.000.
Opmerkelijke achtergrond: er liep op dat moment al een grote rechtszaak tegen AVR. Het OM heeft namelijk vijftien overtredingen van de AVR gebundeld. De Officier van Justitie spreekt daarbij van "onzorgvuldig handelen voor geldelijk gewin en nonchalance en onzorgvuldigheid in de bedrijfscultuur". Men pleit voor vervanging van de directie. Op 13 juni 2000 wordt de AVR veroordeeld tot een boete van ƒ 700.000,-. De rechter spreekt in zijn vonnis van een "onthutsend beeld in de bedrijfsvoering". Vastgestelde gebreken waren bij latere controles onvoldoende verholpen. Voorschriften waren vaak in eigen voordeel uitgelegd "op een wijze die er eerder op gericht lijkt de mazen van de regelgeving op te zoeken dan dat gepoogd wordt die na te leven."
Astrid en Rob van Rijn vechten tegen onrecht dat door de rechtelijke en politieke macht verdedigd wordt.
Te bedenken hierbij valt dat in de AVR de chemische industrie samenwerkt met de gemeente Rotterdam en de Staat. Dat geeft allerlei politieke verstrengelingen. Zo is de voorzitter van de raad van commissarissen van AVR, mevrouw Kuiper, ook wethouder van milieu in Rotterdam.
De klungelige bedrijfsvoering van AVR zit het echtpaar Van Rijn niet lekker. Rob heeft zelf monsters uit de deponie genomen. Ze sturen die naar een deskundige voor onderzoek. Diens geigerteller slaat al uit als de enveloppe nog niet eens open is. Astrid maakt hier melding van bij de arbeidsinspectie. Die zet er een stralingsdeskundige op. De AVR geeft nu toe dat tussen de stromen chemisch afval een partij licht radioactief titaandioxide is geglipt. Rob en Astrid zijn nu echt verontrust. Ze sturen monsters voor onderzoek naar twee laboratoria in het buitenland. Die stellen vast dat er zogenaamd natuurlijk uranium en thorium in zit. Deskundigen laken het feit dat dergelijk afval zomaar gestort wordt, maar achten de stralingsrisico's niet heel hoog. "Dat kan wel zijn", zegt Rob. "Maar ik wil er wel van op de hoogte zijn als ik met licht radioactief materiaal moet werken. Daar was mij niets van verteld." De arbeidsinspectie laat weten dat zij de klacht van Van Rijn over radioactiviteit gegrond acht. Dat de AVR ten onrechte licht radioactief materiaal in de deponie opslaat, en daar vervolgens mensen instuurt, wenst de arbeidsinspectie echter niet te zien als een nieuw feit. Men laat het bij het oude proces-verbaal.
Inmiddels is de affaire rond Rob van Rijn ook in de landelijke politiek beland. De reactie van de verantwoordelijke minister Pronk (Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer) is in eerste instantie zo onbevredigend dat hem naar aanleiding van een brief van Astrid vanuit de vaste Kamercommissie voor VROM nieuwe vragen worden gesteld. "Als ik een schooljuffrouw was, kreeg Pronk een dikke onvoldoende", zegt Astrid boos. "Van de dertien vragen heeft hij er namelijk twaalf fout, misleidend of onvoldoende beantwoord. Als ik een minister zo zie glibberen op een onderwerp waar ik nu zelf wat van afweet, vraag ik mij af wat er in dit land van toezicht nog terechtkomt. En het gaat hier toch om de omgang met levensgevaarlijke giftige en radioactieve stoffen. Ik wil niet demagogisch zijn maar ik moet denken aan de vuurwerkramp in Enschede. Ook daar was minister Pronk verantwoordelijk voor."
Op 12 juni dit jaar was er een algemeen overleg tussen Pronk en de vaste Kamercommissie. In het verslag hiervan merkt de minister onder meer op: "ieder antwoord dat de Kamer ontvangt is door de minister zelf op juistheid getoetst". Pronk stelt zich dus persoonlijk garant voor de deugdelijkheid van de antwoorden. Astrid: "Moet je eens kijken wat onder vraag 3 gebeurt. Daar informeert de Kamer naar de medische keuringen. Als antwoord citeert Pronk het project werkplan van de C2-deponie. Daar zou over de keuringen staan: 'dit wordt geregeld door de werkgever'. Pronk citeert echter vals en houdt zo de AVR uit de wind. Feitelijk staat in dat werkplan: 'dit wordt geregeld door de opdrachtgever', dus door AVR, dus is de Staat der Nederlanden medeverantwoordelijk."
Een ander aanvechtbaar antwoord van Pronk betreft de vervuiling met zware metalen die in het grondwater onder de deponie is aangetroffen. Het voor de hand liggende antwoord hoeft niet het juiste te zijn, maar de eerste gedachte gaat toch uit naar een verband met de scheur in de deponie. Is de gifbak op de Maasvlakte gaan lekken? Nee, luidt sinds jaar en dag het officiële antwoord van provincie en van minister Pronk. De oorzaak van de zware metalen is precies bekend. Zij zijn volgens de minister "afkomstig van de grond, waarmee de Maasvlakte destijds is aangelegd en niet van de C2-deponie." De Maasvlakte is echter opgespoten met schoon zand dat is gewonnen uit het Oostvoornse Meer. Volgens de provincie Zuid-Holland zou er echter een natuurlijk proces bestaan dat de aanwezigheid van zware metalen in dit zand kan verklaren.
Je zou een dergelijke stelling graag door een onafhankelijke deskundige willen laten natrekken om minister en provincie te controleren. Waar je beslist geen deskundigheid voor hoeft te bezitten, is te zien hoe misleidend minister Pronk de vraag naar de stofmetingen tijdens Robs werk beantwoord heeft. De metingen hebben uitgewezen dat de stofontwikkeling niet verontrustend is geweest. De al genoemde amateur-video (die door de VPRO is uitgezonden) laat echter zien dat de bak bij tijden mistig was van het rondstuivend stof. De vraag van de Kamer 'Zijn de stofmetingen uitgevoerd op dagen waarop werkzaamheden in de C2 deponie plaatsvonden?' wordt door de minister simpelweg beantwoord met 'Ja'. Astrid: "De stofmetingen zijn pas gedaan na de officiële stillegging van de werkzaamheden door de arbeidsinspectie. Rob was toen al ziek. Ik had niet gedacht dat dit soort dingen in Nederland konden gebeuren. Maar ik had helemaal niet gedacht dat, als ze gebeuren, ze ook nog gedekt zouden worden door de politiek."
© 2001 Katholiek Nieuwsblad
Niets van deze uitgave mag opnieuw worden uitgegeven in welke vorm dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever
Oude stortplaatsen in Nederland na de verjaring van de publieke aansprakelijkheid
St. Sociale Databank Nederland en de schadeaansprakelijkstelling voor
de grondeigenaren van in 1969 gesloten stortplaatsen binnen elf provincies
Zie de video over het faillissement van de vrijwel schone elektriciteitscentrale
Stichting Sociale Databank Nederland