Medeoprichter van Stichting Grondvest en 25 jaar lang bestuurder van de Stichting, ir. J.J. Pot werd 9 juni jl 90 jaar, reden om met hem nog eens te praten over zijn Grondvest idealen.

Wim Sweers zocht hem op in zijn woning in Lunteren en vroeg hem naar zijn motivaties bij de start van de stichting in 1971 en zijn beweegredenen nu, na meer dan 25 jaar actie.

Jan, jij hebt de eerbiedwaardige leeftijd bereikt van 90 jaar en vanaf je pensionering heb jij je gedurende 25 jaar ingezet voor Grondvest. Een jaar geleden na wat gezondheidsproblemen en het overlijden van je echtgenote zag je Grondvest niet meer zitten. Je trad uit het bestuur mede omdat Grondvest ideologisch te veel water in de wijn zou doen. Met Grondvest wilde je niets meer van doen hebben, althans zo leek het. Nu pak je toch de draad weer op, vanwaar die gedrevenheid? Hoe ben je eigenlijk bij de Beweging betrokken geraakt en wat bewoog je daartoe?

Dat was lang voordat Grondvest bestond. Ik zag rondom me heen het probleem van de grondprijzen en piekerde daarover. Totdat, ik dacht dat het was in het laatste jaar van de oorlog, de oplossing me voor de geest kwam. Ik herinner het me nog of het gisteren gebeurde. Het was op een zomerse dag rond het middaguur tijdens de pauze. "Ik weet het," heb ik toen hardop tegen mezelf staan zeggen, ik heb er toen veel over nagedacht, er verder op doorgeborduurd en met een achterneef waarbij ik in huis was heb ik daar veel over gepraat en gediscussieerd. In de zomer van '45 kort na de bevrijding ben ik naar de drukker in het dorp gegaan en heb een brochure laten drukken en verspreid onder kennissen en bekenden.

Een tijdje daarna las ik in Ons Vrije Nederland van een congres in Denemarken over de grondkwestie. Ik heb toen een brief geschreven naar Denemarken voor meer informatie. Daar heb ik nooit iets op gehoord. Totdat er een Engels tijdschrift bij mij in de bus viel, "Land en Liberty", waarin een verslag voorkwam van het in Denemarken gehouden internationale congres. Ik was erg onder de indruk van de redevoering van de vice-president van de internationale beweging, een Deense meneer Starke, die sprak over "Ons dagelijks brood" Ik heb dat verhaal uit het Engels vertaald en laten opnemen in het personeelsblad van onze fabriek.

Daar bleef het een tijdlang bij tot ik dat tijdschrift weer eens ter hand nam en daar een hele lijst van functionerende vice-presidenten van de georgistische internationale in aantrof. Ik vond dat maar raar totdat ik doorhad dat elk land dat deelnemers aan de beweging kende een vice-president had van de internationale. Zo was de Deen Starke vice-president, maar ook de Nederlander Arjen Sevenster in Friesland. Dat is het begin geweest van mijn contact met de beweging. Via Arjen Sevenster kwam ik in contact met de Nederlandse georgisten en hun orgaan "Ons Erfdeel" waarvan Arjen Sevenster redacteur was. Een van de dingen die er in het begin bij Ons Erfdeel gebeurde, is dat ik "nee" zei. Vanaf dat ogenblik werd ik geïnformeerd over een meneer George van 100 jaar geleden, werd ik geïnformeerd over een boek dat hij geschreven had, dat ik prompt bij de bieb heb opgevraagd en 'Vooruitgang en Armoede' te lezen kreeg van de bibliotheek in Den Haag.

Dat is het begin geweest en later heb ik "A perplexed philosopher" gelezen en daarin stond een artikel over 'compensatie' waarin George fel te keer ging tegen grondeigenaren die moest je aanpakken. Dat heb ik vertaald en dat heeft Arjen Sevenster in twee delen in Ons erfdeel opgenomen en toen het daarin gestaan had heb ik een kritische brief gestuurd met de boodschap, dat deugt niet en dat moet anders. Ik had van oorsprong mijn eigen gedachten daarover, ik zet die daar tegenover en ik ben het er mee eens of denk ik er anders over. Zo moet je het zien, dat ik er vanaf het allereerste begin daar een eigen idee over heb gehad.

Waarin verschilden jouw ideeën met die van de volgelingen van George?

Ik denk dat ik dat nog even mag uitstellen om er eerst nog even iets tussenin te zeggen. Dat contant met de georgisten heeft geresulteerd in kennisname van de internationale, dat er internationale congressen waren. En het eerste congres wat er toen volgde was in Hannover. Met zijn tweeën mijn neef en ik zijn we naar het congres in Hannover geweest. Daarna ben ik nog in totaal 10 keer naar het internationaal congres geweest van de internationale unie voor Land Value Taxation and Free Trade.

Op die internationale conferenties heb ik ook meermalen een bijdrage geleverd, een paper geschreven en uitgesproken, in San Francisco bijvoorbeeld en de laatste keren ben ik hoe langer hoe meer te keer gegaan tegen de manier waarop het in de beweging elke keer weer naar voren gebracht wordt. De laatste keer is dus geweest een paar jaar geleden in Denemarken. In Denemarken heb ik gezegd, "ik ben nou tien keer geweest, nu is het wel genoeg". De laatste keer in Denemarken heb ik nog de kans gekregen omdat ze een half jaar van tevoren rond gestuurd hebben, wat er toen reeds aan papers opgeschreven was.

Die heb ik toen op mijn gemak kunnen bestuderen en kunnen zien wat die verschillende inzenders van plan waren te gaan zeggen. En dat ging over de mensenrechten, het recht op grond, het recht op van ditten en datten. En de laatste keer heb ik het helemaal zo gedaan, dat ik als het ware ze de huid vol gescholden heb van schei nou toch uit over dat rechthebben, want iedereen verstaat onder rechthebben weer wat anders. Schei er toch asjeblieft mee uit.

Het is veel eenvoudiger te zeggen dat die grond waarde krijgt door de gemeenschap. Dus als je voor die waarde moet betalen, moet je betalen aan de gemeenschap. Kijk die overgang van de waarde naar diegene die de grond in handen krijgt en voor het gebruik er van betaalt dat is goed. Maar dat die betaling halverwege die overgang ineens opzij naar een melkende grondeigenaar gaat, dat is de fout. Dat heeft met recht hebben, met George en al die andere dingen niks te maken. Daar moet je nu eens de aandacht op vestigen.

Hoe zag jouw oorspronkelijke idee van toen er uit? Weet jij waarom grond geld kost ? Waarom heeft grond waarde ?

Omdat er meer dan één mens op de wereld is. Mensen hebben voedsel nodig, daarom heeft landbouwgrond waarde. Mensen nemen grond in beslag om te wonen en te werken, daarom heeft stadsgrond waarde. Grond die niet bewerkt, bewoont of gebruikt wordt of niet gebruikt kan worden heeft geen waarde. Mensen kunnen producten maken, ruilen en verkopen en kunnen concurreren in produceren en consumeren. Maar mensen kunnen geen grond maken. Daarom heeft grond monopoliewaarde. Grond is dus geen vrij eigen product van de producent dat naar believen verkocht kan worden of geruild tegen andere producten.

Toch betalen we een prijs voor grond die door niemand gemaakt is. We betalen voor grond omdat grond gebruikswaarde heeft en de gebruikswaarde komt van de gemeenschap die werkt, woont en .....leeft. Grondhuur is dus loon voor het werken en.... leven van de gemeenschap. Bijvoorbeeld, wij houden het even simpel, een boer pacht of koopt land (ongeacht van welke eigenaar). Vanzelfsprekend gaat die boer op dat land werken, omdat er een product gemaakt en verkocht moet worden, om daarvan de pachtsom of de koopsom aflossing te kunnen betalen. De boer maakt die grond van waarde.

Als die grond niet verpacht wordt (niet gebruikt wordt maar braak ligt), levert die grond niets op en heeft die grond dus geen waarde. Die gepachte grond krijgt waarde door de arbeid van de boer, en de arbeid van zijn klanten, namelijk de arbeid waarmee zij het geld verdiend hebben waarmee zij de producten van de boer hebben kunnen betalen. Boer en klanten zorgen met hun arbeid dat grond WAARDE krijgt. Wat zei ik? Die boer en zijn klanten maken samen het product grondwaarde! Nu is de grondwaarde van het land van de boer gelijk aan de grondhuur die de boer jaarlijks moet betalen aan de grondeigenaar, een natuurlijke of rechtspersoon, die zelf geen grondwaarde geproduceerd heeft, maar op grond van zijn eigendom van het 'grondmonopolie' (niemand kan grond produceren) de volledige grondwaarde kan opeisen.

Wat geldt voor de boer en zijn klanten geldt ook voor de wonende, levende en producerende gemeenschap in de steden. Met name het sterk geconcentreerd leven en wonen, ook van niet werkende jeugdigen en ouderen levert een zeer hoge grondwaarde op in stedelijke gebieden. Meer dan produceren is hier juist het consumeren van economische betekenis.

Dus mensen die alleen maar consumeren en geen verhandelbare producten maken 'produceren' wel grondwaarde!

Wis en waarachtig, bij dichte bevolkingsconcentraties is de grond duur, dat geldt zowel voor woonlocaties (consumeren) als voor industrieterreinen (produceren). Het is de hele leefgemeenschap van werkenden en niet werkenden die de grondwaarden veroorzaken. Daarom moet de grondgebruikswaarde worden betaald aan de hele leefgemeenschap. Dat is ook de reden waarom ik mij heb ingezet voor een basisinkomen voor iedereen, werkenden en niet werkenden mits geheel te financieren uit de grondrecht. Het bedrag aan grondrecht voor heel Nederland is zo groot als één derde deel van ons nationaal inkomen, dat weet jij maar al te goed. Uit dat 'grondrechtfonds' kan een nationaal basisinkomen ruimschoots worden betaald. Er blijft dan nog genoeg over voor een afgeslankte overheid voor haar bestuurlijke, wetgevende en wethandhavende functies. De hele rimram van belastingen op arbeid en inkomen kan dan verdwijnen. Geen gezeur meer over wel of geen lastenverlichting.

Bij een basisinkomen op minstens het niveau waarop de Sociale uitkeringen zich bevinden kan in ieder geval de algemene bijstand verdwijnen. De gemeentelijke sociale diensten kunnen dan met bijzondere bijstand de dan nog resterende armoede heel gericht aanpakken. De heksenjacht op de vermeende en reële kruimelfraudeurs in de bijstand behoort dan tot het verleden.

Maar die visie wijkt toch helemaal niet af van de rest van de beweging...

Ja zeker wel. Ik wil het anders aanpakken. Hou het simpel en hou het klein. Begin in de gemeente. Gemeente geef grond uit in erfpacht op de juiste manier zonder ingewikkelde en dwaze voorwaarden en tegen een periodiek vast te stellen canon gekoppeld aan de economische waarde. Zoals nu al gebeurt bij de onroerend-goedbelasting zij het nog met grond en gebouw samen , onroerend zaak belasting heet dat tegenwoordig. Wij werkten vroeger met grondwaardekaarten. Klein beginnen, lokaal en inzichtelijk voor de gewone burger.

Ik wil die burger ook anders benaderen, hem simpel duidelijk maken wat de grote fout in de economie en de politiek is. Hoe het eenvoudig en veel beter kan. Al die zware filosofieën, vertogen en voorstellen en George heeft dit gezegd en George heeft dat gezegd, dat leidt tot niets. Die George is al 100 jaar dood. We zijn 100 jaar verder. En al dat gepraat over rechten zus en rechten zo, hou er toch asjeblieft mee op, ook in jullie Grondvestbulletin. De gewone mensen snappen er niets meer van en zij volgen hun natuurlijke bezits- en territoriumdrang en dan wordt er bij verkiezingen verkeerd gestemd. Die drang zit heel diep ingebakken, dat is een natuurlijk gegeven. Je vindt het ook bij de dieren en zelfs bij de planten.

Maar dat is niet altijd en in alle culturen zo geweest, bij de nomadische volken niet, niet bij de indianen, de aborigines en de eskimo's en is het juist de mensen niet gegeven om met ratio, gevoel en geweten die primitieve drang te overstijgen?

En er moet ook rekening worden gehouden met de sindsdien plaatsgevonden enorme machtsverschuivingen in de West-Europese economie en ook in de wereldeconomie. Alles is in beweging en aan verandering onderhevig.

Jan, de tijd snelt door, het is al weer twaalf uur. Tafeltje-dek-je komt er aan, we moeten ons gesprek afronden. Heb je nog een boodschap aan de gewone burger? Als je boodschap echt is dan kun je dat in drie woorden zeggen.

Nee, dat kan ik niet, ik kan wel een vraag stellen van drie woorden om de aandacht te trekken. En als ik dan de aandacht heb, kan ik in drie volzinnen een antwoord formuleren en probleem en oplossing samenvatten:

Vraag:

Wat is vrijhaven?
'vrij' betekent in dit geval vrij van belastingheffing?
kan dat wel?

• Ga kijken, en maak ons land vrij van belasting. Dat kan natuurlijk niet wordt er gezegd. Ga dus kijken in de wereld waar het gebeurt! Waar de eerste stappen in die richting al gezet zijn. En kijk naar de statistieken van de reeds bereikte resultaten. En hoe doen ze dat?

• Begrijp goed dat de wereld bestaat uit wat ons in de natuur gegeven is, plus wat de mensen ervan gemaakt hebben. Belasting op menselijk handelen en op producten is een vreselijke rem op de economie. Vervang dus de belasting door een gebruiksrecht op de gaven van de natuur, zoals een royalty voor het winnen van mineralen (olie!), een jachtrecht voor een jachtvergunning, een visrecht voor een visakte. Als je consequent hiermee doorgaat, krijgt de staat méér in kas dan met de huidige belastingen.

• Het grote verschil is dat met belasting geld van de mensen wordt afgepakt. Maar aan de staatskas een royalty betalen voor natuurgaven is gewoon commerciële ruil: wáár voor je geld. Dat betekent een rechtvaardige, duurzame en gezonde economie!