Grondvest wenst u gezondheid en vrede Member of the 'council of Georgist Organisation' - New York GRONDVEST Uit Grondvest 4e kw. 2003 Inhoud Pag.   Van de redactie 1 Ik ben boos, heel erg boos door Frans van Diemen 1 Kan systeem van erfpacht misbruikt ? door Wim Sweers 3 Een globaal monster door John McMurtry 7 Globalisering, hoe en waartoe ? door Jos Molenaar 11 Michaïl Gorbatsjov door Mannus van der Laan 15 _____________ Van de redactie Er is veel misgegaan in het jaar 2003. In de wereld veel menselijk leed Natuurrampen die niet te voorzien waren en niet te voorkomen. Maar het meeste menselijk leed werd door mensen zelf veroorzaakt. Oorlogen met afschuwelijke moordpartijen in Afrika, onbegrijpelijke en onbeschrijflijke strijd in Israel en Palestina, Afghanistan en Irak. De hele wereld wordt geteisterd door oorlog en geweld. Ook Nederland wordt geteisterd oor oorlog, weliswaar geen militaire oorlog met soldaten, tanks en bommen, maar met politieke oorlog, commerciλle oorlog, fraude, collusie en corruptie, machtigen tegen onmachtigen, 'gezonden' tegen 'zieken', rijken bestrijden armen, etc. Vijf mensen zijn aan het woord in deze Grondvest waaronder hoopgever Gorbatsjov.   Allereerst ruimen we een plaats in voor briefschrijver Frans van Diemen.   Ik ben boos, heel erg boos !!! Amsterdam, 20 augustus 2003 Aan: politiek Den Haag, vakbeweging, pers en kerken   L.s., Ik ben Frans van Diemen en heb alleen maar AOW. Ik heb wat vragen en opmerkingen. Waarom kan ik mijn rekeningen niet meer betalen? Waarom moet ik bijna echte honger lijden? Waarom mag ik geen nieuwe kleding meer kopen? Waarom liegen regering parlement en pers over mijn koopkracht? Ik ben 70 jaar en voel me letterlijk verneukt na de verkiezingen. Balkenende beloofde zorgzaamheid en verantwoordelijkheid, maar ik ondervind alleen maar slechte dingen nu hij in het torentje zit. Maar ook de oppositie hoor je niet. Ze zwijgen allemaal over de prijsstijgingen als het graf. Waarom is dat? Weekblad HP de Tijd publiceerde dat er wel 49 procent prijsinflatie was in de laatste vijf jaar en bewees dat met het boodschappenlijstje dat ook door mij werd gebruikt. (kan nu al lang niet meer) Het CBS zegt dat er 3,5 procent inflatie is, maar ik weet wel beter. En dan zegt een of ander orakel dat dit cijfer nog te hoog is ook. Waarom liegt iedereen. Waarom al die leugens en zwijgen? Waarom toch die censuur en selectieve berichtgeving. Waarom hoor en zie ik nooit mensen op televisie die ook moeten rondkomen met een minimuminkomen? om komen die niet aan bod? Waarom is er geen inspraakrecht in de Tweede Kamer voor burgers als ik die ronduit vertellen hoe de werkelijkheid er uit ziet? Ik eis hierbij het inspraakrecht in het parlement tijdens het vragenuurtje. Ik ben het geleuter meer dan zat.   Ik dacht met Fortuyn eindelijk iemand in de politiek te hebben die naar mij wil LUISTEREN en met mij in DISCUSSIE wil gaan over de dingen die ik ervaar. Maar jullie hebben hem gedemoniseerd, en daardoor is hij vermoord en zit ik zonder politieke vertegenwoordiger. Want ook de SP en PvdA doen echt geen flikker als het om de armoede gaat van mensen met een sub-minimum uitkering. Jullie zijn zelf niet in staat zijn om van dat rottige kleine beetje te kunnen leven. Jullie ouwehoeren alleen over de staatsschuld, alsof dat een urgent probleem zou zijn. Jullie kortzichtigheid is het echte probleem en maken daardoor alles kapot. Dan zijn jullie in Den Haag ook nog van plan de prijscompensatie af te romen door te liegen over de inflatie, en willen jullie weer de eigen bijdragen voor de gezondheidszorg invoeren. Jullie privatiseren alles wat ooit van ons allemaal was en door ons opgebouwd en goed en goedkoop functioneerde. Nu wordt alles alleen duurder, slechter en moeilijker verkrijgbaar. De service holt achteruit, en juist door de privatisering. Waarom moeten de winkeliers met hun spullen blijven zitten terwijl ik ze zo hard nodig heb? Ik ben echt boos over zoveel incompetentie, leugens en bedrog. Maar ook op die zogenaamde vrije pers die alles weglaat wat van belang is voor een leefbare samenleving op bijstandsniveau, dat allang niet meer genoeg is om behalve de huur aan beleggers en andere verplichte uitgaven te kunnen betalen. Tenslotte ben ik goed pissig op de huisbaas die niet alleen veel minder rente moet betalen als ie al geleend heeft voor mijn renovatiewoning, maar dat die ook nog durft te praten over huurverhoging, terwijl zijn financiële lasten als maar dalen. Heeft hij ook een nieuwe hypotheek bij het financiële genieën als G-link en Frisia afgesloten voor 2,4 procent? Waarom krijgen wij arme sloebers daar niks van? Waarom geen huurverlaging om ons verlies aan koopkracht te compenseren? Dat kan gemakkelijk met die lage rente en herfinanciering. Dat geldt net zo goed voor de staatsschuld. Gewoon herfinancieren met nieuwe obligaties tegen een lagere rente en de dure versneld aflossen. Simpel als wat, dan houdt de staat miljarden over en/of ze kan vele miljarden investeren in werkgelegenheid en welzijn zonder de begroting te belasten. Maar wie stelt hier vragen? De volksvertegenwoordigers? De pers? Omroepen, studenten en vakbonden ?? Ik hoor niks, helemaal niks, alleen maar protesten zonder vragen en voorstellen. Ik ben oud-heipaal machinist geweest en heb vanaf de oorlog dit land letterlijk uit de grond gestampt. Ik voel me door jullie, politiek, vakbeweging, pers en kerken zwaar belazerd. Jullie zijn grote egoïsten die nog het laatste korstje brood willen wegtrekken dat ik nog tussen de tanden heb. Schande ..!!! F.M. van Diemen, Lutulistraat 22, 2131 TA Hoofddorp tel. 023-563737333 Kan systeem van erfpacht economisch worden misbruikt? Grondvest is al sinds jaar en dag een groot voorstander van een goed gehanteerd systeem van erfpacht. Erfpacht is het zakelijk recht om het volle genot te hebben van een aan een ander toebehorend onroerend goed, onder de verplichting als tegenprestatie aan de eigenaar een jaarlijkse pacht te betalen (canon genoemd).   De erfpachtovereenkomst wordt doorgaans aangegaan voor een periode van 30 jaar en soms eeuwigdurend. Het recht wordt als een onroerende zaak beschouwd, waarbij de erfpachter administratief rechterlijk treedt in alle rechten als ware hij eigenaar. En wat vaak vergeten wordt is de verplichting om ook de zgn lasten van het onroerend goed te betalen zoals Onroerend Zaak Belasting, Waterschap en polderlasten, enz.   De gepachte 'eigendomsrechten' zijn vastgelegd in het burgerlijk wetboek, echter er wordt ook een verplichting genoemd en dat is dat de erfpachter niets mag verrichten, waardoor de waarde van de grond zou worden verminderd. Uitgifte in erfpacht heeft vooral plaats gehad van woeste gronden, waarbij het voor de erfpachter/ontginner van groot belang was de zekerheid te hebben, dat hij tegen vaste prijs gedurende een groot aantal jaren de beschikking over de grond hield, en niet het gevaar liep dat anderen de vruchten zouden plukken van zijn arbeid en ingezet kapitaal, terwijl de eigenaar niet zoals bij verkoop voorgoed afstand doet van eventuele waardevermeerdering van de grond door economische of maatschappelijke veranderingen.   Het uitgeven van woeste gronden in erfpacht voor ontginning is thans niet meer aan de orde, eenvoudigweg omdat die woeste gronden er niet meer zijn. In de vijftiger en zestiger jaren heeft in Nederland vooral door de grotere gemeenten op vrij ruime schaal uitgifte van grond in erfpacht plaats gehad voor bouwterreinen.   Dat hier meermalen aan erfpacht de voorkeur werd gegeven boven verkoop vond zijn oorzaak vooral in de wens de gemeenschap te doen genieten van de winsten, welke - in zich uitbreidende steden - de waardestijging van de grond meebracht. Het eigenaar blijven van de grond had voor de gemeenten het voordeel dat men niet voor kostbare onteigeningen kwam te staan bij aanleg en wijziging van wegen en andere infrastructurele werken.   Echter door de geldpolitiek, de druk van de grote financiële instellingen, die er alle belang in hadden dat er veel gehandeld en gespeculeerd werd met grond, werd grond het belangrijkste beleggingsobject. Ook de gemeenten zelf deden driftig mee met kopen en verkopen van grond, veel gemeenten kampten met begrotingstekorten en lokale politici wilden scoren en geld binnen halen op de korte termijn (hun zittingsperiode) Maar ook om de lokale zelfstandigheid te handhaven tegenover bemoeiing van de landelijke overheid. Het langere termijn belang en het maatschappelijk belang van het erfpachtsysteem werd uit het oog verloren. Thans komt het erfpachtsysteem weer onder de aandacht, nu niet als een algemeen maatschappelijk belang, maar als een commercieel belang van een bepaalde categorie. September jl. werd mij een kort krantenberichtje toegespeeld (niet bekend is uit welke krant) met de volgende inhoud: Amsterdam - Een groep woningcorporaties heeft woensdag een plan gepresenteerd dat de aanschaf van een huis goedkoper moet maken. Ze willen een deel van hun huizen verkopen, maar wel eigenaar blijven van de grond. Met deze variant op erfpacht worden woningen 20 tot 30 procent goedkoper, aldus de corporaties.   De nieuwe regeling is bedoeld om starters op de woningmarkt meer keus te bieden en de doorstroming te verbeteren. De kopers hoeven alleen voor de woning een hypotheek af te sluiten. De grond huren ze van de corporaties. De huurprijs begint het eerste jaar op nul en loopt vervolgens op, zodat starters de eerste jaren na de koop meer armslag hebben. 'Ze krijgen een voorsprong in de jaren dat ze die nodig hebben', aldus K. Van Dongen, directeur van de Woonstichting Etten-Leur. De stichting gaat samen met corporaties uit Hilversum, Zwolle en Emmeloord experimenteren met de nieuwe koopregeling. Nog dit jaar moeten de eerste huizen worden verkocht. Bijkomend voordeel voor de kopers is dat zij hun grondhuur fiscaal kunnen aftrekken. Ook zouden ze sneller aanspraak maken op de koopsubsidie van de overheid. De vier corporaties willen dat de nieuwe regeling straks ook onder de nationale hypotheekgarantie valt. Daarover worden al gesprekken gevoerd. Volgens de corporaties is er een duidelijk verschil tussen hun aanpak en de traditionele erfpacht, waarbij de gemeente eigenaar blijft van de grond waarop huizen zijn gebouwd.'Erfpacht wordt door gemeenten gebruikt om geld bij de bewoners weg te halen. Wij proberen juist ervoor te zorgen dat bewoners voldoende geld hebben', stelde directeur L, Bobbe van Patio, de woningcorporatie voor de regio Hilversum. Het door de vier bovengenoemde woningcorporaties gepresenteerde plan is verre van sociaal, het dient geen enkel maatschappelijk belang en dient m.i. zelfs niet het belang van de starters op de woningmarkt. Deze zorg is ingegeven door: 1 De woningcorporaties zijn van karakter veranderd, gaan zich commercieel gedragen en doen niet meer of heel weinig aan sociale woningbouw. 2 De woningbouwcorporatie is straks als het plan echt doorgang vindt de grote grondspeculant die de lokale overheden op hoge onteigeningskosten kan jagen als bepaalde grondstukken voor maatschappelijke bestemmingen moeten worden onteigend.   3 Het voorgestelde systeem ontneemt de nationale gemeenschap belasting inkomsten.   4 Het systeem schenkt belastingvermindering aan die maatschappelijke groepen die juist tot belastingbetaling in staat zijn.   5 De geschonken belastingvermindering moet door bezuiniging op diverse voorzieningen bij andere groeperingen worden opgebracht.   6 In de huursituatie betaalt de huurder Onroerend Zaak Belasting (gebruikersdeel) en de verhuurder Onroerend Zaak Belasting (eigenaarsdeel) In de erfpachtsituatie betaalt de eigenaar geen OZB en komt de hele OZB voor rekening van de erfpachter omdat voor de OZB het erfpachtrecht als eigendom wordt aangemerkt. Niet bepaald winst voor de erfpachter, wel voor de erfverpachter i.c. de woningcorporatie. 7 Tot hoe ver kan de geleidelijke opvoering van de grondhuur gaan? Tot 5, 10, of 15% van het 1/5, 1/4 of 1/3 deel van de koopsom. En wie bepaalt de grondwaarde na b.v. 10 jaar. 8 De woningcorporatie leent momenteel goedkoop geld aan de pachter om hem straks duur geld te laten terugbetalen zoals ook de financieringsmaat- schappijen Frisia, Postkrediet e.a. doen. 9 Nodigt aspirant kopers uit om luxer en duurder te kopen dan bij gewone huizenkoop met grond het geval zou zijn, met alle nare gevolgen van dien. 10 Vanuit Georgistisch standpunt bezien betekent de regeling onteigening van de gemeenschap en een welvaartsverschuiving van woninghuurders met laag inkomen naar woningkopers met beter inkomen. Dit is alles behalve sociaal. Willen de woningcorporaties werkelijk nog een sociale functie vervullen, dan geven ze prioriteit aan het bouwen van goedkope huurwoningen voor de jongere niet kapitaalkrachtige woningzoekenden, die wanneer mogelijkheden en tijd daar zijn vanzelf doorstromen naar een duurdere woning c.q. koopwoning   Terwijl ik dit schrijf, 15 december, komt de Gelderlander met een artikel waarin de verhuisdrift van de Arnhemmers vergeleken wordt met bewoners van andere steden. De verhuisdrift in Arnhem is dan ook veel sterker dan in Nijmegen,de regio Knooppunt Arnhem Nijmegen en gemiddeld in Nederland.   Een op de drie huishoudens is op zoek naar een andere woning. In vergelijking met andere steden heeft Arnhem veel meer goedkope huurwoningen en goedkope koopwoningen en minder dure koopwoningen. Omdat er veel goedkope huurwoningen zijn waarin veel bewoners met een laag inkomen wonen, is de draagkracht voor voorzieningen in de stad gering. Met meer kapitaalkrachtige bewoners is er meer geld voor cultuurvoorzieningen en voor opvang van dak en thuislozen. De gemeente gaat daar beleid op maken ! In delen van Malburgen en Presikhaaf worden goedkope huurwoningen vervangen door duurdere koop en huurhuizen..   Moeten bewoners met een laag inkomen verhuizen naar een duurder huis en huursubsidie ontvangen. Of moeten ze proberen te verhuizen naar andere gemeenten waar nog minder goedkope huurwoningen voorhanden zijn. Hebben bewoners van koopwoningen na verhuizing naar een duurdere koopwoning meer bestedingsruimte om te winkelen en gebruik te maken van cultuurvoorzieningen?   Regeert hier de politieke domheid of de calculerende woningcorporatie? Het is te hopen dat de geest van Etten-Leur aan Arnhem voorbij gaat. Het zijn niet alleen gemeenten en woningcorporaties die streng calculerend omgaan met het erfpachtsysteem en voorbijgaan aan de sociale functie. Het speelt ook bij waterschappen in het bijzonder in Noord-Holland.   Als gevolg van de recente fusie van alle waterschappen in Noord-Holland in het Hoogheemraadschap Noord-Hollands Noorderkwartier (HHNK) zal binnenkort een nieuw eigendommenbeleid ontwikkeld worden. Sinds 1994 hebben verschillende waterschappen in deze regio nieuwe algemene voorwaarden voor erfpacht (AV'94) waarmee niet alleen de rechten van de erfpachters sterk aangetast worden, maar de grondslag voor de erfpacht gewijzigd is van een lage prijs per vierkante meter (f 1.80 geïndexeerd )naar de 'marktwaarde' (geïndexeerd, elke 10 jaar opnieuw vast te stellen) zodat voor een klein perceel zes- tot tienduizend gulden moet worden betaald, een verhoging van meer dan 3000%. Mogelijk t.z.t.hierover meer.       Wereldheerschappij van internationale investeerders Een globaal monster   door John Murtry   De in nevelen gehulde World Trade Organisation (WTO) wordt opgetuigd om aan de wereld op te leggen wat met de mislukte MAI-onderhandelingen (Multilateral Agreement on Investments) niet kon worden bereikt. De activiteiten van kritische MAI-watchers worden in strikte banen geleid en het Amerikaanse wereldpropaganda apparaat zorgt voor een eenduidig geluid in de media. Wat in het geheim wordt voorbereid, verdraagt het daglicht niet. Voortgedreven door bedrijfsadviseurs, handelsjuristen en lobbyisten - politieke partijen en regeerders schaden het vertrouwen van het publiek al tien jaar door zich door hen te laten leiden - heeft de WTO één doorslaggevende richting: het streven om elk land op de wereld in een regime van economische heerschappij door internationale bedrijven in te sluiten. Dit lijkt een absurd imperialistisch project. En dat is het ook! Tot dusverre is dit project tot in details gebaseerd op twee principes met een enorme reikwijdte.   1 )Het onaantastbare recht van internationale bedrijven op de universele en ongelimiteerde verkoop van hun producten en ongeacht nationale grenzen. Hierbij kan geen enkele samenleving zich beroepen op zijn democratische, politieke systeem, democratisch genomen besluiten of wetgeving om paal en perk te stellen aan een onvoorwaardelijke toegang tot de eigen markt. 2 )Het recht van internationale bedrijven en financiële conglomeraten op het naar het buitenland laten vloeien van winsten, hoe dan ook behaald, zonder dat aan het beheer van economische infrastructuur, grondstoffen en winsten een grens wordt gesteld.   Nadat duidelijk is geworden dat deze twee principes de agenda bepalen, is dit van alle kanten ontkend. Door regeringen en economische pers is een rookgordijn van ideologische slogans opgetrokken. Geen enkele ontkenning is door bindende voorwaarden in welke handelsovereenkomst dan ook kracht bijgezet. Het principe om in andere landen door te dringen is een algemeen geldend recht op "nationale behandeling" dat de internationale bedrijven opeisen. Met andere woorden: staten mogen geen onderscheid maken tussen nationale of buitenlandse ondernemingen. Ieder gebied dat zich soeverein opstelt, wordt beschuldigd van 'protectionisme', en wordt gedwongen handels- en investeringsbelemmeringen op te heffen. Zodra deze barriθres zijn weggenomen kunnen internationale bedrijven niet meer door welke overheid dan ook worden gediscrimineerd en op welk criterium dan ook. De dictatuur van het kapitalisme   Het doel van de hele operatie is regeringsbevoegdheden door regels van internationale economische verbanden te vervangen. Om dit te bereiken is een ingrijpende herziening van de relatie tussen buitenlandse bedrijven en nationale rijkdommen nodig. Aldus probeert men in de MAl- en WTO-onderhandelingen aan internationale bedrijven vθr strekkende rechten toe te kennen.   Dit zijn: 1.Het recht om in de aan het verdrag gebonden landen elke materiële infrastructuur en productiecapaciteit aan te schaffen zonder dat daarbij enige verplichting kan worden opgelegd om de levensvatbaarheid of werkgelegenheid in stand te houden. 2.Het recht van export van alle producten of diensten naar alle markten. 3) Het recht om verhandelbare natuurlijke rijkdommen te bezitten en daarmee het recht op het winnen van olie, mineralen en andere grondstoffen. Er is geen verplichting om deze rijkdommen te onderhouden of ze in het belang van de lokale samenleving te gebruiken. 4) Het recht om van iedere commerciële onderneming te profiteren zonder de verplichting om in de onderneming te herinvesteren. 5) Het recht om ongelimiteerd krediet te scheppen en zo de hoeveelheid geld, die in omloop is, te beïnvloeden. Dit is ongeacht de inflatie, die hiermee wordt veroorzaakt, en schadelijke gevolgen voor de bevolking. 6) Het recht om mee te dingen naar elke geprivatiseerde publieke infrastructuur, naar elk ander publiek eigendom, dat verhandelbaar is, en elke cultuuruiting zonder dat er enige beperking is deze zaken internationaal te beheersen. 7) Het recht op elk binnenlands staatskrediet en belastingvoordeel onder dezelfde voorwaarden als binnenlandse ondernemingen, die kunnen verkrijgen. 8) Gevrijwaard te blijven van verplichtingen om werkgelegenheid te creëren en binnenlandse goederen aan te schaffen. Ook valt men niet onder import- of exportbeperkingen en hoeft geen overdracht van kennis of technologie plaats te hebben. En tenslotte 9) Het recht om elke nationaal gehanteerde norm op het gebied van mensenrechten, arbeidsrecht of milieuwetgeving met betrekking tot uit andere landen geïmporteerde goederen als onrechtmatig aan te klagen. Volgens deze bepaling is een plicht tot productinformatie over de wijze van productie - bijvoorbeeld genetisch gemanipuleerde stoffen - discriminerend en dus aanvechtbaar. De laatste grens aan de economie De lezer zal zich wellicht afvragen wat er met de niet aan de 'markt' gebonden sectoren zal gebeuren. Bieden zij misschien een basis voor verzet? Om te voorkomen dat de bestaande publieke sector gehandhaafd blijft, wordt elke overheidsdienst die verkoopbaar is (waaronder voorzieningen op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, AOW, WAO, bijstand), beschouwd als een 'monopolie'. Zodra het op de markt is gekocht, zoals medische goederen, water, elektra, valt elke publieke onderneming ten prooi aan welk concern dan ook. In de terminologie van deze internationale overeenkomsten zijn regeringen verplicht om uitsluitend op basis van commerciële overwegingen te handelen in het verwerven of verkopen van haar waren of dienstverlening, om af te zien van het oneigenlijk hanteren van prijzen die het marktaandeel van investeerders zouden kunnen schaden. Regeringen kunnen zo aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit elke gemiste gelegenheid tot het behalen van winst uit een geplande investering, die door wetgeving is veroorzaakt. Het is van belang om in te zien dat de publieke sector eigenlijk nog de laatste grens voor de verdere expansie van de internationale bedrijven vormt. Nu dreigen ook de wereldwijd in de publieke sector bestede middelen het doelwit van internationale bedrijven te worden. De enige sector die van deze bepalingen is verschoond is de wapenindustrie. Wapens zijn de enige producten die door protectionistische maatregelen worden beschermd. Dit vanwege het streven van de VS haar positie als handhaver van volledige en voortdurende bescherming en veiligheid van internationale investeerders te behouden. Tegelijkertijd wordt het monopolie van het Amerikaans militair industriële complex verzekerd. In geen enkel door de VS opgesteld handels- of investeringsverdrag wordt een lange termijnverplichting op het gebied van investeringen en natuurlijke grondstoffen of in sectoren met hoge werkgelegenheid opgenomen. Ook de WTO-verdragen worden op deze basis opgesteld. Dit geldt ook voor het verkeer van winsten of bezittingen naar gebieden met andere regelgeving. Met name betreft het minder beperkende regels op het gebied van milieu, belasting, arbeid of veiligheid. Zo kunnen internationale bedrijven ongehinderd beschikken over alle natuurlijke rijkdommen en werkgelegenheid. Protesten tegen deze staatsgreep, tegen het recht van burgers om zichzelf te besturen worden vermeden. De voorstellen in de WTO-onderhandelingen worden namelijk niet door regeringen of zakelijke media bericht. En de kosten van het opzetten van dit regime waarin de rechten van internationale ondernemingen prevaleren boven nationale wetgeving worden betaald uit ?? inderdaad ja, uit de publieke middelen. De WTO-onderhandelingen zijn een aanzet tot een alomvattende wereldheerschappij door internationale investeerders. Zodra de overeenkomst is ondertekend is men gebonden aan duizenden, in geheime besprekingen tot stand gekomen, bepalingen op het gebied van eigendom, winst en toegang tot iedere markt. Verantwoordelijke regeerders en hoge ambtenaren zullen, dat is althans de les uit het heden en verleden, hun medewerking gaarne verlenen in ruil voor politieke macht of financiële steun voor verkiezingscampagnes of lucratieve posities in directies of raden van bestuur van publieke organen, banken en bedrijfsleven. John McMurtry, hoogleraar aan de Universiteit van Guelph, Canada. (vertaald en bewerkt door J. Hogervorst en eindredacteur Nieuwsbrief WFBN). Dit artikel verscheen oorspronkelijk in "Economic Reform" en werd overgenomen uit het Journal of Associative Economics     Globalisering, hoe en waartoe? door Jos Molenaar Politiek is moderne oorlog, overgebracht in het geestelijke. Zowel politiek als oorlog berusten op misleiding van de tegenstander. Politiek dient in alle dingen overwonnen te worden, zelfs in de politiek. Steeds duidelijker wordt zichtbaar dat de huidige westerse democratieën niet over het vermogen en de wil beschikken een sociaal rechtvaardige wereldsamenleving tot stand te brengen. In het algemeen kan men waarnemen, hoe de bestaande ordening veelal nog op politieke en egoïstische principes berust waardoor de waarheid verwordt tot frasen en het recht tot conventie. Je kunt je daartoe afvragen: 'hoe is dat zo gekomen'? Wel, in 1917 deed het sociaaldarwinisme, zij het humaan verpakt, officieel als ideologie zijn intrede in de Europese politiek met de 'veertien punten' van Wilson. In het boek 'The new freedom' (1913), dat artikelen en toespraken van Wilson bevat, was Darwin al aangewezen als degene die de wetmatigheden in het sociale leven vakkundig verklaarde. Wie dat echt wil, kan in deze theorie van 'struggle for life' en 'survival of the fittest' vrij eenvoudig de primitieve voorchristelijke wet van 'oog om oog, tand om tand' herkennen. Het Darwinistische aanpassingsprincipe beweert namelijk dat in de samenleving egoïsme en vernietigingskrachten (strijd) leiden tot ontwikkeling, tot evolutie. In de dagelijkse levenspraktijk zijn de gevolgen van deze antisociale zienswijze inmiddels duidelijk zichtbaar geworden. Onder meer in het communisme, in de klassen- en rassenstrijd, in kapitalisme en nationalisme, en tenslotte in de uitbuiting en vernietiging van het milieu. De conclusie kan aldus zijn: Alleen tussen de verschillende diersoorten kan in harmonie met de natuur een strijd om het bestaan plaatsvinden. Wie dit feit op mensen projecteert komt onherroepelijk uit op rassenstrijd en milieuvernietiging, eindigend in een koude oorlog van allen tegen allen. Parallel aan deze maatschappelijke terugval (culturele devolutie) ten gevolge van het sociaaldarwinisme kunnen we nog een tweede invloedsfactor herkennen, namelijk de aangebrachte scheiding tussen recht en moraal. Ook deze ontkoppeling, waardoor het recht amoreel of zelfs immoreel is geworden (bijvoorbeeld straft in plaats van schuld vereffent), draagt in belangrijke mate bij aan een maatschappelijke devolutie. Heden zijn vele juristen en politici er zelfs trots op dat ze in theorie een onderscheid kunnen maken tussen recht en moraal (Recht ist was dem Staate nützt).Ter verduidelijking: moraal is de beoordeling van een menselijke handeling volgens innerlijke gezichtspunten. De beoordeling van een handeling of deze goed of slecht is, mag eigenlijk alleen door zulke innerlijke gezichtspunten worden geleid. Vooral in de politiek maakt men een zorgvuldig onderscheid - met name bij wereldbeschouwelijke kwesties - tussen de morele beoordeling en de juridische of politieke beoordeling die leidt tot beschikkingen en maatregelen van de overheid. Dit ondanks het gegeven dat in het verleden de gehele rechtsontwikkeling juist tot stand is gekomen vanuit innerlijke moraliteit. Een scheiding van moraal en recht was voorheen nog ondenkbaar. De innerlijke samenhang tussen recht en moraal was geheel vanzelfsprekend tot aan de tijd dat de moderne techniek, de moderne economie en daarmee het kapitalisme opkwamen. Pas in de laatstgenoemde periode werden de impulsen van het recht en van de moraal geheel uiteen gedreven. En waarom? Omdat bij de zogenaamde scheiding van kerk en staat tevens de morele beoordeling verdreven werd naar het gebied van de persoonlijke vrijheid. Op zich was de scheiding van kerk en staat, gezien de ontwikkelingsfase van de mens, terecht en noodzakelijk want een kerkinstituut baseert zich op een overtuiging, op geloof - kan in zekere zin slechts preken en veroordelen - en blokkeert daarmee het menselijk vermogen zich vrij te maken door het verwerven van een zelfstandige morele oordeelskracht. De gedachte dat morele ontwikkeling een persoonlijke kwestie is die slechts in vrijheid tot stand kan komen is dan ook volkomen terecht. De sociale component is echter dat de nog zeer menselijke tekortkomingen, tijdens dit ontwikkelingsproces, schade kunnen berokkenen aan medemensen of aan het milieu. Dit nu vereist dat er vanuit morele inzichten rechtsregels tot stand komen die deze ontwikkeling begeleiden en in maximale vrijheid mogelijk maken. Hiertoe kan een eerste aanzet zijn, de vroegchristelijke morele voorwaarde 'een handeling is pas goed, als het goed is voor jezelf; voor de ander en voor de samenleving '. Omdat in onze samenleving door deze uitbanning de regels die in het samenleven kunnen ingrijpen niet langer hun kwaliteit mogen ontlenen aan morele drijfveren (die zijn goed voor de zondagmorgen) heeft men economische drijfveren nodig en die worden dan in 'voorrechten' en wetten omgezet. Om een beeld te schetsen: 'met het badwater (de kerk) is tevens het kind (de morele oordeelskracht) weggegooid'.Door het sociaal darwinisme en het kapitalisme is dwars doormidden gescheurd wat in het samenleven gezond makend werkt, namelijk de vaststelling van het recht en het doorwarmen daarvan met menselijke moraal. 'Verscheurd tot een tweeheid, wat eenheid behoort te zijn'. Wat zijn nu de gevolgen van deze ontwikkeling   Het sociaal darwinisme en de invoering van het kapitalisme hebben weliswaar geleid tot de noodzakelijke globalisering van de wereldeconomie, doch op een wijze waarin het economisch handelen niet gericht is op het welzijn van de gehele (wereld)gemeenschap - winst voor eenieder - maar op uitbuiting, kwaliteitsbedrog en persoonlijke begeertebevrediging. Overigens: ook de kapitalist ziet niet graag de ander in armoede leven, maar stelt het wel zeer op prijs, indien zijn werknemers van de wind kunnen leven. Het huidige zoveel mogelijk winst voor zichzelf willen behalen, met als gevolg kwaliteitsbedrog, versnelde accumulatie van waardevermeerdering en politieke monopolisering van economische besluiten, is juist tegengesteld aan en schadelijk voor de wezenlijke behoeften van mens en milieu. Door de rationaliteit van deze 'vrije' markt wordt het bewustzijn uitgeschakeld, raakt de mens vervreemd van zichzelf en is niet meer in staat vrij en democratisch te kiezen voor zijn zelf gewilde bijdrage aan de wereldsamenleving. Vele mensen worden op deze wijze gereduceerd tot 'human capital', dat op de arbeidsmarkt voor de laagst mogelijke prijs gekocht en verkocht kan worden. Luidde niet het sprookje: 'de tijd van slavernij is dankzij de mechanisering en schaalvergroting voorgoed voorbij' ? Het tegendeel is echter het geval, de machtige internationale concerns ontkrachten heden de nog pril verworven sociale voorzieningen. En zelfs de werknemers en vakbonden uit de diverse landen zijn inmiddels elkaars concurrenten geworden en gedwongen - omwille van de beurswinsten - voor minder dan het sociaal minimum te werken in 'poldermodellen' met 'het water tot aan de lippen'. Politieke overheden trachten deze globaliseringsontwikkelingen te ondervangen door het scheppen van nog meer bureaucratische banen. Cijfers laten echter zien dat de kosten van elke bureaucratische baan extra, het tienvoudige aan kosten voor het bedrijfsleven met zich mee brengen. Vormen van werkgelegenheid dus, die voor de samenleving geen enkele meerwaarde teweegbrengen maar wel de grondstoffen en de beschikbare middelen voor voorzieningen als onderwijs, gezondheidszorg opsouperen. Wie kent niet de politiek van de schaalvergroting in de landbouw waar - ten laste van het milieu en de voedselkwaliteit - om wil le van een 'kostprijsverlaging', van elke zes boeren er vijf zijn opgeruimd? Is deze kostprijs wel werkelijk verlaagd? Of kan het zo zijn dat de vijf opgeruimde boeren nu bureaucratisch bezig zijn met 'papieren koeien' waarmee zij dagelijks, in de vorm van oekazes, hun enig overgebleven collega overbelasten en op kosten jagen? Op dezelfde wijze zijn onze verkeerswegen voor 70 procent overbelast door reisverkeer voor werkzaamheden, die geen enkele substantiële bijdrage voor de samenleving opleveren maar een onnutte kostenpost vormen, nodeloos bijdragend aan milieuvervuiling en bureaucratische betutteling. Wat kunnen wij doen ? Allereerst dienen wij te beseffen dat het nu en in de komende eeuwen zo zal lopen dat de mens van nature (!) steeds sterkere antisociale driften zal ontwikkelen, zich steeds sterker als persoon tegenover zijn medemens zal laten gelden. Om deze steeds sterker wordende kracht in evenwicht te houden is een van buiten op de mens werkende structuur nodig die sociaal is. Maar die structuur mag niet het innerlijk van de mens omvatten, moet datgene onverlet laten wat met de mens verbonden is, met name de creativiteit en de arbeid. Daarom is de huidige structuur waarin de menselijke arbeid koopwaar is en de mens - voor zover hij aan zijn arbeid vast zit - verhandelbaar is, ingehuurd kan worden op de arbeidsmarkt, zo vernederend, mensonterend. "Zolang arbeid koopwaar is, is geld een machtsmiddel". Het antisociale komt in deze tijd min of meer vanzelf tot ontwikkeling. Vloeit voort uit het stadium van mensheidontwikkeling waarin de mens zich bevrijdt van de hiërarchisch opgelegde gedragsregels, opdat hij in zijn innerlijk een morele oordeelskracht tot ontwikkeling kan brengen. Dit nu is het 'geestelijk levensbrood' van dit tijdperk. Het verlangt daartoe een sociale structuur waarin ieder mens zich bewust kan worden van zijn sociale drijfveren. En tot het besef kan komen dat hij, in volle vrijheid, vanuit zijn innerlijke levensbehoefte zorg draagt voor de behoeften van anderen. "Het gaat er niet om, dat men alleen het meest dichtbije - waarbij we onze eigenliefde bevredigen - op het oog heeft maar het gaat erom dat men zich innerlijk verplicht voelt zijn blik te richten op de veelvuldig vertakte sociale structuur waarin wij staan. Het komt er op aan dat we de maatschappelijke gewoonten, de structuur, de organisatie van datgene wat buiten het menselijke individu ligt zodanig vormgeven dat er een tegenwicht wordt geschapen voor datgene wat in het innerlijk van de mens als antisociale drift werkt." MICHAïL GORBATSJOV overgenomen van de Gelderlander 15.12.03 Ik heb aan een augurk en een glaasje wodka genoeg' Michaïl Gorbatsjov betreurt nog steeds dat het land waarvan hij president was, niet meer bestaat. Dat zei hij zaterdag in Groningen. Door MANNUS VAN DER LAAN . GRONINGEN . Michaïl Gorbatsjov wilde de Sovjet-Unie hervormen, maar niet afschaffen. Het uiteenvallen van dat land betreurt hij nog steeds. Gorbatsjov:, 'Ik ben zeker teleurgesteld,zonder twijfel. Het stemt mij nog steeds ongelukkig. Het behoud van de Sovjet-Unie was voor mij erg belangrijk, omdat ik geloof in evolutionaire veranderingen voor Rusland. Het evolutionaire scenario was veel beter geweest dan het uiteenvallen van de staat, de economische shocktherapie en alle andere roekeloze avonturen waarin Rusland zich heeft gestort.' Bent u eigenlijk nog communist? 'Nee,ik ben een sociaaldemocraat. Ik hang sociaaldemocratische ideeën aan, in het bijzonder die van vrijheid en sociale rechtvaardigheid. Willy Brandt zei ooit over sociaal-democraten:'Zij die het woord socialisme niet over hun lippen krijgen, zijn geen sociaaldemocraten.' In die zin ben ik een sociaaldemocraat.' Nu is uw voormalige minister van Buitenlandse Zaken,Eduard Sjevardnadze, verjaagd als president van Georgië. Lijkt zijn roemloze aftocht niet een beetje op die van uzelf, in december 1991? 'Dat is het lot van iemand die lang in het middelpunt van de belangstelling heeft gestaan van de enorme politieke omwentelingen van de laatste vijftien jaar. Hij heeft veel bijgedragen aan de perestrojka en aan het beëindigen van de koude Oorlog. Ik acht hem nog steeds zeer hoog' Ook Rusland wordt steeds meer een autoritaire staat. Is dat wenselijk? 'Nee, maar de vrees Rusland een autoritaire staat wordt, komt waarschijnlijk niet uit. Ik ben niet de enige die dat zegt, ook de president zegt dat. Ik verwacht dat hij wordt herkozen, dus wordt Rusland geen autoritaire staat.' O vertrouwt Poetin wel? 'Hij is behoorlijk succesvol. Eerst had ik zo mijn twijfels of hij zou slagen, maar ik vind dat hij geloofwaardig en kundig is. We kunnen zijn presidentschap natuurlijk pas echt beoordelen na zijn tweede ambtstermijn. Maar vooralsnog steun ik hem.' Vindt u dat het na twaalf jaar kapitalisme goed gaat met Rusland? 'Nee, voor veel Russen is het leven slechter geworden. Veel mensen leven in armoede en zien geen mogelijkheid om geld te verdienen. Dat komt doordat de privatisering niet goed in gang is gezet. Daar moet snel verandering in komen. Het zou het belangrijkste item van de president moeten zijn in zijn tweede ambtstermijn Wat is het grootste gevaar dat de Russische samenleving bedreigt? 'Algehele stagnatie als in de Sovjet-Unie. Er zijn zelfs twee problemen bijgekomen: de ongebreidelde macht van de bureaucratie en de corruptie.' U noemt niet het terrorisme . Heeft de strijd daartegen uw steun? ' Ik ben het eens met de redenering dat het terrorisme een wereldwijde bedreiging is, Maar dat het probleem van terrorisme kan worden opgelost door militaire middelen, door soldaten, tanks en raketten,is een utopie. Dat zal niet lukken..' Ligt u in uw datsja wel eens wakker van wat u allemaal hebt teweeggebracht? 'Natuurlijk heb ik veel nagedacht over water allemaal gebeurd is. Ik krijg ook nog veel brieven. Ik blijf erover nadenken, want mensen stellen er alsmaar vragen over. Maar ik krijg er geen nachtmerries van.' Steekt het u dat u in Rusland minder waardering krijgt dan in het Westen? 'Daar heb ik geen last van. De privileges die voormalige presidenten in het Westen genieten zijn aan mij niet besteed. Ik zou het ook moeilijk vinden om die te vragen.,omdat zo veel mensen in Rusland in armoede leven.' Bent u soms diep in uw hart nog altijd een communist? 'Nee,zoals ik al gezegd heb: ik ben geen communist, maar een sociaal-democraat. En democraten moeten bescheiden zijn.Democraten moeten een hart hebben en niet alleen een koud verstand. Ik kan een goed leven leiden. Ik schrijf veel, ik geef lezingen, ik zorg dat de Gorbatsjov Foundation geld krijgt, dus wat zou ik meer willen? Ik heb geen euro of dollars nodig om in te zwemmen. Ik heb aan augurk en een glaasje wodka genoeg.' Grondvest wenst u een plezierige jaarwisseling en een goed begin van een jaar van gezondheid en vrede 4e Kwartaal '99