Van de redactie 1 Armoede, wat, waarom, wanneer en waar door Wim Sweers 4 Sociaal Ecologische Raad en het armoededebat persbericht 11 Geld, het DNA van de economie door Rob Brockhus 12 Aandelen, beurskoersen en rente in de EMU door Rob Brockhus 31 Europese marsen tegen werkloosheid, armoede en sociale uitsluiting 34 Van de redactie Honderd jaar geleden overleed Henry George (1839-1897) de grondlegger van onze beweging en auteur van "Vooruitgang en Armoede". Hij constateerde in zijn tijd dat met de groei van de economie ook de armoede groeide. Hij ontdekte dat de bovenmarginale productie (het resultaat van arbeid meer dan nodig om de arbeidskracht in stand te houden) altijd toevalt aan de bezitter-eigenaar van het productiemiddel. In zijn tijd was 'bezitter' of 'kapitalist' synoniem met 'grondeigenaar' en met 'grond' bedoelde Henry George alle productieve natuurkrachten. Met betrekking tot de ontdekking van Henry George is er in de voorbije 100 jaar veel en toch ook maar heel weinig veranderd. Er is niets veranderd met betrekking tot 'Vooruitgang en Armoede' De relatie groeiende economie en toenemende armoede is zelfs sterker geworden en in Nederland aanleiding tot een brede maatschappelijke discussie. Ook Grondvest participeerde in dit armoededebat. Henry George In "ARMOEDE, WAT, WAAROM, WANNEER EN WAAR" gaat Wim Sweers in op het armoedeverschijnsel in Nederland. Deze tekst functioneerde als preadvies in de Sociaal Ecologische Raad in Arnhem die de gemeente gevraagd en ongevraagd van advies wil dienen in sociale en ecologische aangelegenheden. Anno 1997 is er nog steeds sprake van een aanzwellende geld- en goederenstroom van de 'werkende niet bezitter' naar de 'niet werkende bezitter'. Echter de niet werkende bezitter is niet meer gelijk aan 'grondeigenaar'. De eigendomstitel is vaak een formele, die geen materieel profijt meer oplevert maar wel lasten door allerlei maatregelen van ruimtelijke ordening, natuurbescherming en milieuwetgeving. Het materiële profijt is overgenomen door de grote bezitter van de liquide middelen. Door de globalisering van de productie is de bezitter van lokale grond een bezitter zonder economische macht geworden. Bovendien is grondeigendom verworden tot ordinaire goederen eigendom (handelswaar) en opgenomen in de geld- en goederenstroom van de werkende niet bezitter naar de niet werkende bezitter. 'Het gaat goed met de economie in Nederland !' Het slechts op financieel rendement beluste bedrijfsleven is niets meer dan instrument van de nieuwe sterke eigenaar, de bezitter van de liquide middelen die de eerder genoemde bovenmarginale productie opeist. De Nederlandse munt is sterk. Er is sprake van economische vooruitgang, maar de armoede is schrikbarend toegenomen. De rijken zijn weer rijker en de armen zijn armer en talrijker geworden. Doordat de goederengroei aan fysieke grenzen gebonden is en de geldgroei onbegrensd, rente op rente op rente plus nog de verhoging van de omloopsnelheid zullen de prijzen stijgen. Hierdoor is werkend en ondernemend Nederland steeds op zoek naar liquide middelen en zoekt de 'niet werkende financiële wereld' naar bedrijvigheid die financieel rendement oplevert (rente wil betalen). En de valutaspeculant probeert financieel rendement te halen in de valutahandel door het bedrijfsleven de juiste munt te leveren op het juiste moment. Zo wordt 50 maal meer valuta verhandeld dan goederen. Wanneer Henry George vandaag nog geleefd zou hebben, wat zou hij aan maatregelen hebben voorgesteld om het moderne probleem van de armoede op te lossen? In zijn tijd vloeide de bovenmarginale productie toe aan de grondeigenaar in de vorm van pacht. George's oplossing was grondeigendom belasten en het tarief geleidelijk opvoeren tot 100 % van de pacht (bovenmarginale product) en met de opbrengst overheid en gemeenschap financieren. Nu niet meer de grondeigenaar maar de liquiditeiteneigenaar de sterke bezitter is die het bovenmarginale product incasseert zal hij nu kiezen voor liquiditeitsbelasting tot een zodanig niveau dat sparen, oppotten en achterhouden van ruil en betaalmiddelen niet lucratief meer is. Met de opbrengst zal dan wederom overheid en gemeenschap gefinancierd kunnen worden inclusief het aflossen van de staatsschuld. Dit laatste doet de liquiditeit in de samenleving weer toenemen en daarmee bedrijvigheid en werkgelegenheid. De toenemende bedrijvigheid zal meer nog dan nu een aanslag plegen op het milieu en op grond en grondstoffen. Een derde generatie problemen van de groeiende economie heeft zich al aangediend: "Vooruitgang en groeiende economie gaan gepaard met èn sociale èn ecologische armoede!" Ondanks de met sneltreinvaart op ons af komende rampen van sociale en ecologische aard blijven de beleidsmakers ons voorhouden dat de productie nog meer gestimuleerd moet worden vooral in het vlak van de nog ongevraagde materiële goederen. Concurreren en globaliseren is het goddeloze credo van de beleidsmakers (moneymakers) die zonder rekening te houden met de echte behoefte van de samenleving straks in Amsterdam gaan uitmaken hoe Europa de komende eeuw er vooral economisch uit moet zien: Vooruitgang en Armoede, een economisch blok met één sterke munt, een sterk productieapparaat en een opgejaagd en armer wordend proletariaat. Wordt de 21e eeuw een herhaling van de 19e? Of trekken we lessen uit de geschiedenis? Wat zal het effect zijn van het tot stand komen van de Euro? Wanneer er straks nog 3 of 4 sterke munten over blijven, dollar, yen en euro en mogelijk pond zal dan de valutahandel terugvallen van 50 X de goederenhandel naar 3 of 4 X de goederenhandel? Voor het verkrijgen van meer inzicht in de monetaire wereld zijn in dit Grondvestnummer twee artikelen opgenomen van Rob Brockhus, secretaris van de Stichting Sociale Databank Nederland en criticus van de monetaire politiek. Waar gaat na de invoering van de Euro zich de dan vrijkomende liquiditeit, miljarden euro's, op richten? Stimuleren van nog meer onzin producten voor de koopkrachtige markt, de wereld van de rijken ? En met alle sociale en ecologische gevolgen van dien? Worden grond- en grondstoffenprijzen tot ongekende hoogte opgejaagd? Zodat de armen van het gebruik ervan worden uitgesloten? Grondvest heeft in haar vaandel geschreven: "alle mensen hebben recht op een gelijk aandeel in alle natuurgaven. Wie voor persoonlijke doeleinden beschikt over een natuurgave, bijvoorbeeld grond, dient daarom het voordeel uit dit voorrecht ten volle te vereffenen met de gemeenschap." Deze 100 jarige wijsheid heeft nog niet aan kracht ingeboet. Grondvest verheugd zich in de wetenschap dat veel maatschappelijke stromingen deze Georgistische stelling overnemen en actie voeren. Het besef groeit bij zowel milieu- als maatschappelijke organisaties dat de op hol geslagen productiecapaciteit van het Westen het leven bedreigt zowel in sociaal als in ecologisch opzicht. Zo komen mensen in verzet tegen het 'Europa van de Economische Groei'. Zie laatste artikel in dit nummer. Tot slot geachte lezer, wilt u Grondvest steunen in zijn streven naar een rechtvaardige en duurzame samenleving? Maak gebruik van inliggende acceptgiro.